Εμένα οι φίλοι μου: Ξανθή Βαφοπούλου

 

Το Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο στην περιοχή Ντεπό στον δρόμο που φέρει το όνομα του δωρητή του Γεωργίου Βαφόπουλου έχει συνδεθεί άρρηκτα με την παιδική μου ηλικία όταν πήγαινα στην βιβλιοθήκη για να δανειστώ βιβλία, αργότερα ως θεατής στο μικρό του θεατράκι και ως έφηβη δίνοντας εκεί τα πρώτα ραντεβού. Το 2003 συμμετείχα σε μια παράσταση με την ομάδα ΛύκηΒυθού σε σκηνοθεσία του Παύλου Δανελάτου βασισμένη στη ζωή του Γιώργου Βαφόπουλου η οποία συμπυκνώνει και τη ζωή των τελευταίων εκατό χρόνων της πόλης. Φέτος το Βαφοπούλειο αποτέλεσε την αφετηρία των παραστάσεων Λούνα του Δαμιανού Κωνσταντινίδη βασισμένο στο βιβλίο της Ρίκας Μπενβενίστε. Όταν πριν λίγες μέρες ήρθα στο Βαφοπούλειο με πήρε απ’ το χέρι η κυρία Αθανασία Μπουτίδου, με ανέβασε στον τέταρτο όροφο όπου είχα τη χαρά να γνωρίσω την Ξανθή Βαφοπούλου και να ξεναγηθώ απ’ την ίδια στην έκθεση με το αρχείο της οικογένειας της. Ένα αρχείο με προσωπικά αντικείμενα και οικογενειακά κειμήλια πάνω από 120 ετών που φυλάχθηκαν προσεχτικά όλα αυτά τα χρόνια απ’ την ίδια, η οποία μας αφηγήθηκε την ιστορία της οικογένειας της.

της Αντωνία Γεωργιάδου

Πώς θα ξεκινούσατε αυτή την αφήγηση;

Είμαι η Ξανθή Βαφοπούλου , κόρη του Κωνσταντίνου Βαφόπουλου του νεότερου αδελφού του ποιητή και ευεργέτη Γεώργιου Βαφόπουλου. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Θεσσαλονίκη την οποία εγκατέλειψα σε ηλικία δεκαοχτώ χρόνων για σπουδές στη βιολογία στο Κονέκτικατ των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Ζω με τον σύζυγο μου στο Τορόντο του Καναδά και εργάζομαι στο πανεπιστήμιο του Γιορκ όπου διευθύνω ένα μεγάλο ερευνητικό κέντρο.

Πώς νιώθετε την ιστορία της οικογένειας σας;

Είμαι πολύ τυχερή και είναι τιμή μου να είμαι απόγονος μιας οικογένειας  που έδινε μεγάλη σημασία στην παιδεία και στις τέχνες. Υπήρχε μια αγάπη για τη ζωγραφική και την κλασική μουσική . Εγώ οφείλω την μόρφωση μου και την παιδεία μου σε αυτήν την οικογένεια. Έζησα στην Ελλάδα μέχρι τα δεκαοχτώ μου χρόνια και μορφώθηκα σε όλους τους τομείς κάτι που δεν το συναντάς στις μέρες μας ούτε εδώ αλλά ούτε και στο εξωτερικό.

Εσείς φροντίζατε το αρχείο όλα αυτά τα χρόνια;

Ναι φυσικά, το αρχείο είναι στην κατοχή μου από την αρχή. Όλα αυτά τα αντικείμενα τα φροντίζω, τα είχα μέσα σε βαλιτσάκια με αρωματικά για να μην χαλάσουν, τα έπιπλα ήταν φυλαγμένα σε αποθηκευτικό χώρο τυλιγμένα με μεταξωτά υφάσματα για να διατηρηθούν και να κρατήσουν ζωντανή τη μνήμη και τη διήγηση μιας ιστορίας 120 ετών. Το κάθε αντικείμενο ή έπιπλο έχει να διηγηθεί μια ιστορία, το μπαούλο για παράδειγμα που βρίσκεται στο χώρο της έκθεσης είναι το νυφιάτικο της γιαγιάς μου και με αυτό έφυγε η οικογένεια από το Γευγελή πριν έναν αιώνα και παραπάνω.

Πώς πήρατε την απόφαση να δωρίσετε το αρχείο;

Μετά  από ένα σκάνδαλο με την περιουσία του θείου  μου Γεωργίου Βαφόπουλου όπου οι κληρονόμοι του δεν σεβάστηκαν κάποιες απ’ τις επιθυμίες του, είχε ως αποτέλεσμα να απομακρυνθώ από το Βαφοπούλειο. Πριν από έξι χρόνια όμως η τότε διευθύντρια με κάλεσε σε μια έκθεση για το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου με διάφορα αντικείμενα και φωτογραφικό υλικό και από τότε αναγεννήθηκε το ενδιαφέρον μου για το Βαφοπούλειο. Αυτό είναι το πρώτο κομμάτι, το δεύτερο κομμάτι είναι ότι δεν έχω αποκτήσει παιδιά για να το κληρονομήσουν, αρά όλο αυτό το υπέροχο υλικό κάπου έπρεπε να πάει. Η οικογένεια αυτή ήταν εξαιρετική και οι άνθρωποι της στελέχη της κοινωνίας της Θεσσαλονίκης. Έτσι το 2019 πήρα την απόφαση να το δωρίσω και να φτιαχτεί μια αίθουσα με το αρχείο, ένα αστικό σπίτι της προσφυγικής οικογένειας Βαφόπουλου που ταιριάζει με το πνεύμα της πόλης γιατί η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη προσφυγική.

Η επιμέλεια του χώρου έγινε αποκλειστικά από εσάς;

Ακριβώς. Ο χώρος καθαρίστηκε, βάφτηκε, στεγανοποιήθηκε και φωτίστηκε. Μεταφέρθηκαν τα έπιπλα για καθάρισμα και αγοράστηκαν βιτρίνες για να τοποθετηθούν μέσα τα αντικείμενα και να φτιαχτεί αυτό το αστικό σπίτι.  

 

Η οικογένεια σου είναι μια προσφυγική οικογένεια, πόσα γνωρίζεις για τη ζωή τους ;

Η οικογένεια μου κατάγεται από το Γευγελή και  ήρθαν πρόσφυγες κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους.  Ο παππούς μου δολοφονήθηκε απ’τους κομιτατζήδες σε ενέδρα ενώ περίμενε τον Παύλο Μελά. Η οικογένεια είχε εργοστάσιο μεταξωτών και απ’ όσο γνωρίζω πλήρωσε πολλά για να σωθεί. Έφυγαν απ’ το Γευγελή με ελάχιστα πράγματα που μπορούσαν να κουβαλήσουν μέσα σε ένα βραδύ. Η φυγή τους έγινε σε δυο στάδια , ένας Βούλγαρος φίλος τους έκρυψε όταν ξεκίνησαν οι καταδιώξεις για μερικές μέρες και αργότερα πέρασαν στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα ήρθαν όπως όλοι οι πρόσφυγες, τίποτα το διαφορετικό, ρακένδυτοι και αντιμέτωποι με το ρατσισμό και τη ξενοφοβία. Παρ ‘όλες τις δυσκολίες που πέρασαν κατάφεραν να γίνουν άνω μέση τάξη. Πρόσφεραν παιδεία και μόρφωση στα παιδιά τους πράγμα δύσκολο για την εποχή. Είμαστε μια ελληνική οικογένεια που πάλεψε για την ελληνικότητα του Γευγελή αλλά δυστυχώς χάθηκαν πολλά  λόγω των συμφωνιών των μεγάλων δυνάμεων..

Για ποιο άλλο πρόσωπο της οικογένειας σου θα ήθελες να μιλήσεις;

Είναι η θεία μου η Μαρίκα μια πολύ όμορφη και κομψή κυρία που κρατάει την οικογενειακή παράδοση. Σπούδασε δασκάλα και τη θυμάμαι πάντα ωραία ντυμένη μα τα κάπελα και τα γάντια της τα οποία βρίσκονται στην έκθεση. Η Μαρίκα παντρεύτηκε από μεγάλο ερώτα τον Ρώσο πρόσφυγα Λεωνίδα Γιανόφσκι που ήταν φοιτητής ιατρικής του τσαρικού  στρατού. Όταν έφτασαν πρόσφυγες εδώ τους υποδέχτηκε η βασίλισσα Όλγα και μην έχοντας κάτι αξίας να τους δώσει τους χάρισε έναν ξύλινο σταυρό, ο οποίος υπάρχει και αυτός στην έκθεση.

Πώς θα θέλατε να λειτουργεί η έκθεση;   

Η επιθυμία μου είναι να λειτουργεί ενιαία, να γίνεται με ραντεβού από μικρά γκρουπ και να υπάρχει ξενάγηση από άνθρωπο του Βαφοπουλείου.