Το πρόγραμμα ‘’ΑΡΓΩ’’ το άκουσα για πρώτη φορά από την πολύ καλή μου φίλη Αντιγόνη Μπάρμπα. Με εντυπωσίασε η δουλειά του προγράμματος που είναι τελείως διαφορετική από αυτό που έχουμε σαν εικόνα για την απεξάρτηση. Με αφορμή την παράσταση που παρουσιάζει η ομάδα EXODUS στο Φεστιβάλ Δάσους βρεθήκαμε με την Αντιγόνη και μας μίλησε για τη δουλειά που γίνεται εκεί.
- Καλησπέρα Αντιγόνη. Θα ήθελα να μας πεις τι ακριβώς είναι το πρόγραμμα Αργώ;
- Το 1998, ο Παναγιώτης Γεωργάκας πραγματοποιεί το όνειρό του και κάνει πραγματικότητα την «αιρετική» και συνάμα ανατρεπτική του πρόταση για την απεξάρτηση, ιδρύοντας το Πρόγραμμα Εναλλακτικής Θεραπείας «ΑΡΓΩ» στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης. Το «ΑΡΓΩ» συνεχίζει την φιλοσοφία του ιδρυτή του, υπό την διεύθυνση του Κλινικού Κοινωνικού Ψυχολόγου Επιστημονικά Υπευθύνου Στέλιο Γκιουζέπα, ο οποίος αξίζει να σημειωθεί, ότι επιλέχθηκε με μυστική ψηφοφορία του προσωπικού του Προγράμματος.
Το Πρόγραμμα «ΑΡΓΩ» είναι ένα ελεύθερο ουσιών (στεγνό) πρόγραμμα απεξάρτησης, δηλαδή δεν χορηγεί καμία ουσία σε καμία από τις φάσεις του. Είναι επίσης, ένα εξωτερικής διαμονής (ανοικτό) πρόγραμμα. Κάθε άτομο που θέλει να απευθυνθεί στις υπηρεσίες του αρκεί να κάνει ένα τηλεφώνημα στον Συμβουλευτικό Σταθμό που αποτελεί την πύλη εισόδου του Προγράμματος. (τηλ. 2310 540 353).
- Ποια είναι η δική σου αρμοδιότητα στο πρόγραμμα;
- Το 2017 πήγα ως εθελόντρια στο Πρόγραμμα Εναλλακτικής θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων «ΑΡΓΩ» και μαζί με την Χριστίνα Βασιλείου και τη Νίκη Πάνου, Συντονίστριες των Δημιουργικών Ομάδων του «ΑΡΓΩ», ιδρύσαμε την Δημιουργική Ομάδα Παραστατικών Τεχνών EXODUS με βασικούς συμμετέχοντες τα μέλη της Θεραπευτικής Κοινότητας. Βασικός μας στόχος η ανακάλυψη του πώς η δημιουργική διαδικασία της τέχνης του θεάτρου μπορεί να συνδράμει θεραπευτικά στην απεξαρτητική διαδικασία.
Μπήκα στην ομάδα με την αθωότητα ενός ανθρώπου που έχει άγνοια για το πεδίο των εξαρτήσεων και αντιμετώπισα τα μέλη του Προγράμματος με το πάθος μου, λες και είχα απέναντί μου εν-δυνάμει ηθοποιούς. Αργότερα μετακινήθηκα από το Γ.Ν.Γ. Παπανικολάου στο ΠΕΘΕΑ «ΑΡΓΩ» και μπήκα ως συντονίστρια στις δημιουργικές ομάδες του Προγράμματος, με την διπλή ιδιότητα της νοσηλεύτριας/θεατρολόγου. Παράλληλα διατήρησα την σχέση μου με την ομάδα EXODUS που ξεκίνησε να λειτουργεί ως εθελοντική, εκτός των ωρών της βασικής θεραπευτικής διαδικασίας της κοινότητας.
- Μπορεί τελικά το θέατρο να έχει μία θεραπευτική λειτουργία στην απεξαρτητική διαδικασία;
- Θα σας απαντήσω βασιζόμενη κυρίως στην διαισθητική μου νοημοσύνη. Τα εξαρτημένα άτομα χάνουν την υγεία τους, την ομορφιά τους, τα δόντια τους, την περιουσία τους, τις ανθρώπινες σχέσεις, τη ζωή τους κι όμως τίποτα δεν μπορεί να κλονίσει την εξάρτησή τους. «Αν θέλετε να καταλάβετε τον εθισμό», λέει ο Γκάμπορ Ματέ, «δεν πρέπει να εξετάσετε τα αρνητικά του, αλλά το τι προσφέρει».
Οι εξαρτημένοι από ψυχοτρόπες ουσίες είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας και της εποχής. Αυτό που προσπαθούν να πετύχουν παίρνοντας την ουσία, είναι να ναρκώσουν τα αισθήματά τους, τις αισθήσεις τους και να ανακουφιστούν από τον τεράστιο ψυχικό τους πόνο. Και σε αυτό το σημείο, κατά την γνώμη μου, ο ρόλος της τέχνης είναι καταλυτικός: έχοντας κανείς πρόσβαση στο συμβολικό, στην κουλτούρα και στην ιστορία του ανθρώπου, συνομιλεί με βαθύτερα κομμάτια του εαυτού του και διαπιστώνει πως δεν είναι μόνος. Το θέατρο είναι από τη βάση του θεραπευτικό, για κάθε άνθρωπο που ασχολείται με αυτό.
Στο θέατρο «μαθαίνεις» να συντονίζεσαι συναισθηματικά με τον άλλον, χωρίς απαραίτητα να ταυτίζεσαι μαζί του. Πρόκειται για αυτή τη λειτουργία που ο Carl Rogers ονόμασε «εν-συναίσθηση», «εμπαθητικότητα». Κατά συνέπεια, μια θεατρική σχέση που βασίζεται στη συν-εργασία, στην επικοινωνία και στην ισότητα, είναι δυνατόν να μην λειτουργεί «θεραπευτικά»;
- Ποιοι παίρνουν μέρος στις παραστάσεις;
- Η ομάδα λοιπόν σιγά – σιγά «μεγαλώνει». Στην Ομάδα Θεάτρου EXODUS, συμμετέχουν μέλη της θεραπευτικής κοινότητας, πρώην μέλη που έχουν ολοκληρώσει το πρόγραμμα και διάφοροι καλλιτέχνες που προσφέρουν εθελοντικά το έργο τους. Σε αυτό το σημείο οφείλω να ευχαριστήσω τους φίλους που στέκονται δίπλα μας εθελοντικά όποτε τους χρειαστούμε: την Μαρία Ιωακειμίδου (ψυχολόγος), τον Γρηγόρη Παπαδόπουλο (ηθοποιός), την Κατερίνα Βαφειάδη (σκηνογράφος), την Ιωάννα Μήτσικα (χορογράφος), τον Μπούμπα Γκαμπεντάβα (φωτογράφος), την Μαρία Γρίβα (σκηνοθέτις), την Ελένη παυλίδου (φιλόλογος/θεατρολόγος), τον Χριστόφορο Αθανασιάδη (μουσικός), τον Πασχάλη Νικηφορίδη (μουσικός), τον Γιώργος Κύργινα (μουσικός). Η συμβολή των παραπάνω ανθρώπων υπήρξε και συνεχίζει να είναι καθοριστική. Με κάποιους από τους παραπάνω είμαστε πλέον οικογένεια.
Η ομάδα λειτουργεί εκτός ωραρίου της βασικής θεραπευτικής διαδικασίας της κοινότητας του «ΑΡΓΩ» και αποκτά τα χαρακτηριστικά μιας ομάδας θεάτρου όπως αυτή θα λειτουργούσε «έξω» από ένα θεραπευτικό πλαίσιο.
Στην ομάδα αναμετριόμαστε με ζητήματα που αφορούν αποκλειστικά στο φαινόμενο της εξάρτησης. Πώς μπαίνει κανείς στον κόσμο των εξαρτήσεων; Τί βρίσκει μέσα σε αυτόν; Και πώς επιτυγχάνει την έξοδο από αυτόν; Εδώ μιλάμε για ένα Θέατρο Ντοκουμέντο/ντοκιμαντέρ. Οι ίδιοι οι «μάρτυρες» των γεγονότων της ζωής τους, παρουσιάζουν στη σκηνή την ιστορία τους, το αφήγημά τους.
- Πώς στήνεται μια παράσταση;
- Το Θέατρο «μας», γεννάται μέσα από τις βασικές αρχές του Προγράμματος ΑΡΓΩ: Συλλογικότητα-Δημιουργικότητα-Ελευθερία του Προσώπου. Μέσα σε μία συλλογικότητα (την Ομάδα Θεάτρου), με όχημα την δημιουργικότητα (την Τέχνη του Θεάτρου) το Πρόσωπο (το μέλος της ομάδας) έχει σαν στόχο να φτάσει στην Ελευθερία του Προσώπου ( να μπορεί να υπάρχει, να είναι παρόν πάντα «σε σχέση με» και να αντλεί ικανοποίηση μέσα από τις σχέσεις του).
Μιλάμε, λοιπόν, για ένα Θέατρο Συνόλου, όπου καταργείται η αυθεντία του σκηνοθέτη, εφόσον δημιουργοί του έργου είναι όσοι ανήκουν στην θεατρική ομάδα. Γι’ αυτό θα δείτε ότι χρησιμοποιώ τον όρο Συντονίστρια Σκηνικής Δράσης έναντι του όρου Σκηνοθέτις. Μιλάμε για ένα Θέατρο της Επινόησης, εφόσον το κείμενο προκύπτει κατά τη διαδικασία των συναντήσεων. Μιλάμε για ένα Θέατρο Ντοκουμέντο ή Ντοκιμαντέρ, εφόσον οι έχοντες την εμπειρία (experts) ανεβαίνουν στη σκηνή για να μοιραστούν τις προσωπικές τους ιστορίες.
- Πώς το βιώνουν οι ηθοποιοί σου όλο αυτό και ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζεις;
- Δεν ξέρω πως το βιώνουν οι συμμετέχοντες, δεν μπορώ να μιλήσω εκ μέρους τους. Ξέρω όμως πως το βιώνω εγώ. Για μένα είναι πάντα/κάθε φορά, μια καινούργια και σπουδαία εμπειρία. Τους ευχαριστώ που με εμπιστεύονται και μου μοιράζονται τις ιστορίες τους. Δεν είναι κάτι απλό, ούτε αυτονόητο. Η ομάδα στοχεύει στο κοινωνικό εκτόπισμα του θεάτρου, εφόσον το μέσο αυτό έχει την δύναμη να επηρεάσει την όψη και τη διαμόρφωση των πραγμάτων, διότι ο λόγος ενός εξαρτημένου συχνά, όχι μόνο αγνοείται από την κοινωνία, αλλά συχνά απαγορεύεται ακόμη και η κυκλοφορία του. Τα μέλη χρησιμοποιούν την τέχνη ως ένα βήμα διαμαρτυρίας και προβολής της δικής τους πραγματικότητας. Το μόνο που θα μπορούσα να αναφέρω σαν προσωπική «δυσκολία», μέσα σε πολλά εισαγωγικά, είναι το να τους κάνω να με εμπιστευτούν, να αφεθούν στα χέρια μου. Τα μέλη τα αγαπώ γιατί μου έμαθαν πολλά. Τώρα, όσον αφορά στο πώς το βιώνουν αυτοί, καλύτερα να ρωτήσετε τους ίδιους.
- Και τέλος πως το εισπράττουν οι θεατές που έρχονται λίγο ανυποψίαστοι σε μία τέτοια παράσταση;
- Μετά από κάθε παράσταση μοιράζω ένα ερωτηματολόγιο στον κόσμο και τους ζητώ να μοιραστούν ελεύθερα τη σκέψη τους. Για εμάς είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε αν καταφέραμε να συνδεθούμε με τον θεατή και αν καταφέραμε να γεφυρώσουμε, κάπως, το χάσμα που μας «χωρίζει». Ενδεικτικά θα σας παραθέσω κάποιες από τις απαντήσεις του κοινού:
«Σοκαρισμένη, επειδή δεν έχω σχέση με τον χώρο, είδα πολύ βαθιά μέσα σ' αυτόν»
«Τίποτα δήθεν/όλα αληθινά/υπερθέατρο/θεραπεία/συγκίνηση. Νιώθω ότι σας αγαπώ»
«Πόσο δύσκολο παίζει να ήταν αυτό για τα παιδιά που το έγραψαν και πόση δύναμη χρειάζεται για να παίξεις σ' αυτή την παράσταση. Δεν ξέρω ποιο από όλα τα συναισθήματα που νιώθω πιο πολύ ή αν υπερισχύει ένα μούδιασμα που νιώθω σε όλο μου το κορμί. Μια παγωμάρα. Ευχαριστώ! Ευχαριστώ και Συγγνώμη».
Παραστάσεις και φωτογραφικό υλικό:
(2018) Getaway-mind trip
(2019) True Story, η αληθινή ιστορία του Άμλετ της Σελήνης
(2021) Dogman, το αδέσποτο παιδί
(2023) ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ- 1&2 Ιουνίου Ώρα 21:30 Μικρό Θέατρο Μονής Λαζαριστών – Συμμετοχή στο 9ο Φεστιβάλ Δάσους (με την υποστήριξη του ΚΘΒΕ)
To δελτίο τύπου:
Ήρθε το Τέλος του Κόσμου; Ήρθε το Τέλος της Ζωής; Οι δικοί μας οι παρίες, δύο
σκιές του χαμένου τους εαυτού, ψάχνουν το νόημα της ζωής μες τη "χαρμάνα". Οι
δικοί μας δεν περιμένουν τον Γκοντό αλλά τον Κοντό, που είναι ο Θεός τους, αυτός
που κρατάει την ζωή τους στα χέρια Του, στην τσέπη Του, στο συρτάρι Του, στον
μπουφέ Του, στο μπουφάν Του, στο πορτ μπαγκάζ Του. Και ναι, Αυτός που
αποφασίζει για την σωτηρία τους ή την καταστροφή τους, δεν θα φανεί! Θα λάμψει
δια της απουσίας Του. Ας μας συγχωρέσει ο Μπέκετ. Αυτό το αριστουργηματικό
κείμενο του 20ου αιώνα, εμείς το κατακρεουργήσαμε. Η ομάδα EXODUS του
ΠΕΘΕΑ "ΑΡΓΩ", για ακόμη μία χρονιά παρουσιάζει μία παράσταση
Ντοκουμέντο/Ντοκιμαντέρ, τολμώντας να αναμετρηθεί με τον σκηνικό κόσμο που
προτείνει ο Μπέκετ. Έχουμε και λέμε: μία μόνιμη κατάσταση αναμονής-απουσία
δράσης- κωμικές καταστάσεις που προκύπτουν μέσα σε αυτή-το κενό- η απουσία- η
αναμονή και η αδράνεια, είναι η καθημερινότητα των προσώπων μας. Ακινησία και
Απραξία. Υπάρχει "Εκείνος" που θα τους απαλλάξει από τα βασανιστικά τους
ερωτήματα; Οι δικοί μας οι παρίες περιμένουν καρτερικά έξι ημέρες. Σε έξι ημέρες ο
Θεός δημιούργησε τον Κόσμο και την έβδομη αναπαύτηκε! Καλή σας Θέαση.
Αντωνία Γεωργιάδου
