Παγίδα στο Διαδίκτυο

 

Η πλατφόρμα Cinobo αλλάζει τα δεδομένα όσον αφορά τη θέαση του κινηματογραφικού περιεχομένου και μας κρατά συντροφιά μέχρι να επιστρέψουμε αρχικά στους θερινούς και στη συνέχεια στην αγαπημένη μας σκοτεινή Μεγάλη Οθόνη. Στα μέσα του Απρίλη πρεμιέρα έκανε το "Παγίδα στο Διαδίκτυο" των Βιτ Κλούσακ και Μπαρμπόρα Χαλούποβα. Ουσιαστικά ένα πείραμα που διεξήχθη στην Τσεχία προκειμένου να αποδειχθεί περίτρανα που μπορεί να οδηγήσει η διαστροφή ενήλικες ψυχικά άρρωστους και τραυματισμένους άνδρες. Μία αδιαμφισβήτητα ακτιβιστική πράξη που παρουσιάζει αρκετούς από τους κινδύνους που εγκυμονεί το ανεξέλεγκτο σερφάρισμα.

Το μείζον θέμα της παιδεραστίας σε πρώτο πλάνο. Κορίτσια 12 ετών απέναντι σε μία διαρκή απειλή. Κάθε φορά που ακούγεται ο ήχος της κλήσης ... φόβος. Στόχος η αποπλάνηση. Κάποιοι αρκούνται σε μία εικόνα, άλλη ζητούν κάτι περισσότερο, μία τρίτη κατηγορία επιδιώκει συνάντηση. Αγνοούν τους κινδύνους. Τους εξιτάρει το ανήλικο κοριτσάκι. Αδυνατούν να σκεφτούν τις συνέπειες των πράξεων τους. Δεν τους απασχολεί ο αντίκτυπος, καθώς ό,τι συμβεί θα μείνει αποθηκευμένο μονάχα στο αρχείο της εφαρμογής. Κάτι που θυμίζει ραντεβού στα τυφλά με την προϋπόθεση της ασφάλειας της απόστασης. Όποιος δε βρει αυτό που θέλει απλά κλείνει και προχωρά παρακάτω. Κάποια στιγμή τα όρια ξεπερνιούνται. Ερχόμαστε αντιμέτωποι ακόμα και με την κτηνοβασία. Αηδιαστικό περιεχόμενο, πέρα για πέρα όμως ρεαλιστικό. 

Αρκετοί θα υποστηρίξουν πως είναι μία κακή στιγμή, μία ατυχία που παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις από τις πραγματικές της. Μέγα λάθος κι ατόπημα. Η συγκεκριμένη μορφή επικοινωνίας τείνει να καθιερωθεί. Τα σημάδια μένουν ανεξίτηλα στις παιδικές ψυχές. Κι εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς τι ήθελαν να εξερευνήσουν; Λάθη κάνουμε όλοι μας κι ειδικά οι έφηβοι. Συμπλεγματικές προσωπικότητες προσπαθούν να εξιλεωθούν και να εκμεταλλευτούν την ενδεχόμενη αφέλεια. Σημαντικό είναι επίσης να τονιστεί πως ακόμα χειρότερες εικόνες διαδραματίζονται μεταξύ ανθρώπων του ίδιου φύλου. Μία διαρκής απειλή.

Το σκηνοθετικό δίδυμο είναι αποφασισμένο να εμβαθύνει και να δώσει καθολικές διαστάσεις στο πρόβλημα. Στην Ελλάδα βρισκόμαστε εδώ και περίπου δύο μήνες στην αναζήτηση της αρχής του μίτου ενός κυκλώματος που είναι υπεύθυνο για την τεράστια ζημιά σε νεαρά παιδιά στον χώρο της πολιτισμού. Πορνογραφικό υλικό βρέθηκε σε υπολογιστές, επιστολές ηλεκτρονικές και χειρόγραφες. Έχουμε την ελπίδα η δικαιοσύνη να θριαμβεύσει, ώστε να λυτρωθούν τα πραγματικά θύματα κι οι οικογένειές τους. Προφανώς το πρόβλημα δεν περιορίζεται στα στενά γεωγραφικά όρια της Ευρώπης.

Μπορεί οι περισσότεροι να λένε πως στην εποχή μας πολύ δύσκολα κάποιος θα πέσει θύμα, ωστόσο η καθημερινότητα έρχεται να μας διαψεύσει πανηγυρικά. Η ανθρώπινη διαστροφή αποδεικνύεται πως δεν έχει όρια. Ως απόρροια της εποχής και των δυσκολιών της έχει χαθεί κάθε ηθική ισορροπία. Αρκετοί είναι έτοιμοι να προσφέρουν χρήματα, προκειμένου να "λάβουν" τη δόση τους. Αισθάνονται πως προφυλάσσονται πίσω από την ανωνυμία του Ιnternet ή στη χειρότερη δε νιώθουν πως απειλούν και προσβάλλουν. Η έλλειψη συνειδητοποίησης είναι ο χειρότερος εχθρός, καθώς δεν μπορεί να υπάρξει θεραπεία.

Ανοίγει ένα μείζον θέμα μέσα σε 100΄. Κινηματογραφικά μπορεί να μην μιλάμε εκ προοιμίου για αριστούργημα, οι ταινίες τεκμηρίωσης όμως έχουν το χαρακτηριστικό να κραυγάζουν, να προειδοποιούν και να γνωστοποιούν ένα μείζον πρόβλημα σε ολόκληρη την κοινότητα. Κι εδώ έρχεται η ζωή και συναντά την τέχνη, όπως η μυθοπλασία το ντοκιμαντέρ. Επιβάλλεται να παρουσιαστεί και να συζητηθεί. Ψυχραιμία, καθαρό μυαλό και προτάσεις για την ασφάλεια και τις λύσεις σχετικά με την προστασία των ανηλίκων σε παγκόσμια κλίμακα.

Father (2020)

 

Έρχεται η στιγμή που μία ταινία είναι ικανή να σταματήσει τον χρόνο. Δεν απαιτούνται εφέ, δεν επιβάλλεται από καμία ανώτερη δύναμη η απεικόνιση ενός άγριου σκηνικού της φύσης. Αρκεί ένας κλειστός χώρος κατάλληλα δομημένος και μία ιστορία ικανή όχι απλά να μας αγγίξει, αλλά να μας ταρακουνήσει συθέμελα. Ο λόγος για το "Father" των Φλοριάν Ζέλερ και Κρίστοφερ Χάμπτον που έχει ως βάση το θεατρικό του πρώτου στο ντεμπούτο του στην μεγάλη οθόνη. Έχει σημασία αυτό ακριβώς που γράφω και με το που έρθει στους Κινηματογράφους θα είμαι από τους πρώτους που θα σπεύσουν να τη (ξανα)δούν. Υποψήφιο για έξι OSCARs (Καλύτερης ταινίας, Α΄ανδρικού ρόλου, Β΄γυναικείου, Διασκευασμένου Σεναρίου, Μοντάζ με τον Έλληνα Γιώργο Λαμπρινό, Καλλιτεχνική Διεύθυνση).

Ένας 83χρονος πατέρας ο Άντονι παλεύει γενναία με την εκφύλιση των νευρώνων του εγκεφάλου (νόσος Alzheimer). Ο αγώνας είναι άνισος. Κανείς μας δεν κέρδισε ποτέ την μάχη απέναντι στον χρόνο. Η κόρη του, Αν προσπαθεί να βάλει σε μία ισορροπία το χρέος προς τον άνθρωπο που την έφερε στη ζωή και τη δική της διαδρομή. Η πυξίδα της δείχνει πως έχει φτάσει η στιγμή να κάνει το ταξίδι από το Λονδίνο στο Παρίσι. Βαθιά πληγωμένος ο πατέρας τη γεμίζει άθελά του τύψεις (" Με εγκαταλείπεις", "Οι Αρουραίοι φεύγουν από το σκάφος"). Δεν μπορεί να αποδεχθεί ότι πρέπει να συνυπάρξει με μία "ξένη". Δε δέχεται καμία βοήθεια. Ακροβατεί ανάμεσα σε δύο ζωές. Την πραγματική και μία φανταστική απόρροια της ασθένειάς του και πιθανώς των παρενεργειών των φαρμάκων.

Η κόρη έχει αποφασίσει να κουβαλήσει αγόγγυστα το βάρος των οικογενειακών υποχρεώσεων. Δεν εγκαταλείπει τον αγαπημένο της, αλλά προσπαθεί να του εξηγήσει πως πρέπει για ένα διάστημα να μείνουν χώρια κι αυτός παράλληλα δυνατός. Δεν περνάει από το μυαλό της να τον μεταφέρει σε έναν οίκο ευγηρίας (γηροκομείο). Είναι μία συνήθης διαδρομή για τα ευρωπαϊκά δεδομένα που όπως είδαμε οδήγησε σε μαζικούς θανάτους από του COVID-19 σε Ιταλία, Ισπανία και Μεγάλη Βρετανία. Η αποξένωση των σύγχρονων κοινωνιών έβαλε την υπογραφή της στην τραγωδία της πανδημίας.

Αυτό που θα μείνει χαραγμένο στην μνήμη μας από τον "Πατέρα" είναι η σπαρακτική ερμηνεία του Άντονι Χόπκινς (έχει την ατυχία να βρει μπροστά του τον Chadwick Boseman) με αποκορύφωμά της την τελευταία σκηνή. Ο αειθαλής Ουαλός ηθοποιός που κέρδισε το Χρυσό Αγαλματίδιο για τη "Σιωπή των Αμνών" και πρόσφατα πρωταγωνίστησε στο "Two Popes" με την υποκριτική του δεινότητα ξετυλίγει το κουβάρι της πλοκής. Ο σκηνοθέτης του είχε παραδώσει το σενάριο από το 2017 κι απλά περίμενε το "ναι" για να ξεκινήσει γυρίσματα. Δεν είναι τυχαίο ότι ο πρωταγωνιστής λέγεται Anthony, ούτε ότι γεννήθηκε 31/12/1937 όπως ακριβώς αυτός ο τεράστιος ηθοποιός. Στο πλάι του η Ολίβια Κόλμαν (Anne όπως και στο Favourite του Γιώργου Λάνθιμου). Μπορεί να κάνει την έκπληξη κι αυτή τη φορά;

Bαθιά συμβολική η αναζήτηση του ρολογιού. Τα δύο ρολόγια, το ένα στον καρπό και το άλλο στο κεφάλι ή αλλιώς το βιολογικό. Το έργο μεταφέρεται εξαιρετικά από το Θέατρο στο Σινεμά. Η απαλή μουσική του Ιταλού συνθέτη και πιανίστα Λουντοβίκο Εϊνάουτι χρωματίζει τις γκρίζες εικόνες και αντικατοπτρίζει τη ψυχοσύνθεση των πρωταγωνιστών που θέλουν, αλλά μένει να φανεί αν μπορούν στην πράξη. Στο μυαλό μου ήρθε για κάποια στιγμή το "Amour" του Μίχαελ Χάνεκε. Εκεί είναι οι Τρεντινιάν και Ριβά στο κεντρικό φόντο. Η αναπόφευκτη φθορά κάνει τον άνθρωπο να χάνει τη γη κάτω από τα πόδια του. Άλλες φορές "ξεμωραίνεται" και ψάχνει μία αγκαλιά, έναν ώμο να κλάψει.

"Είχες πει πως θα ήσουνα εδώ" ... Το παράπονο του Πατέρα ("συγγνώμη που υπάρχω"). Η ανάγκη ανανέωσης της κόρης κι ο κύκλος συνέχειας της ζωής που είναι νομοτελειακά αδύνατο να ανακοπεί. Μία καθημερινή ιστορία που πιθανώς συμβαίνει στη διπλανή μας πόρτα, αν όχι στο ίδιο μας το σπίτι. Ικανή να ευαισθητοποιήσει, να συγκινήσει και να μας φέρει σε ρόλο πρωταγωνιστή. Μένει η ελπίδα, η αισιοδοξία, ένα "όλα θα πάνε καλά", καθώς μετά από κάθε μεγάλη φορτούνα εμφανίζεται το ουράνιο τόξο. 

Προβλέψεις και θέλω για τα OSCARs

H τελετή των OSCARs πλησιάζει. Έμειναν λίγες ημέρες κι εμείς δίνουμε τις προβλέψεις, αλλά και τις προτιμήσεις μας για τις κυριότερες κατηγορίες. Με χαρά θα περιμένω στα σχόλια και τις δικές σας τοποθετήσεις ...

Καλύτερη ταινία: Νομίζω πως το αδιαφιλονίκητο φαβορί είναι το Nomadland. Θεωρώ πως θα σαρώσει μία σειρά από Βραβεία κι η απόδοσή του θα θυμίσει την ανάλογη περσινή του "Parasite". Το έργο της Κλόε Ζάο θα θριαμβεύσει.

A΄γυναικείος ρόλος: Ως φαβορί παρουσιάζεται η Kάρεϊ Μάλιγκαν για την ερμηνεία στο "Promissing Young Woman". Eδώ όμως υπάρχουν δύο βαριά ονόματα στις υποψηφιότητες. Η Βαιόλα Ντέιβιτς για το "Ma Rainey΄s Black Bottom" κι η Φράνσις ΜακΝτόρμαντ για το Nomadland. Την αμαρτία μου θα τη γράψω: Στην τελευταία θα το έδινα.

Α΄ανδρικός ρόλος: Έγραψα μερικά πράγματα για τον Τσάντγουϊκ Μπόουσμαν. Ακόμα δεν μπορώ να πιστέψω πως έχει φύγει από τη ζωή. Θεωρώ πως θα είναι ο μεγάλος νικητής για την ερμηνεία του στο "Ma Rainey΄s Black Bottom". Τελευταία ανεβαίνει η μετοχή του Ριζ Αχμέντ (μετά κι από τη δήλωση υπέρ του από τον Χόακιν Φοίνιξ) για το "Sound of Metal".

Καλύτερη Σκηνοθεσία: Θα ήθελα πάρα πολύ να τιμηθεί ο Τόμας Βίντεμπεργκ για το "Druk". Ακλόνητο φαβορί και κατά συντριπτικό ποσοστό νικήτρια η Κλόε Ζάο για το "Nomadland". Δίκαια.

Πρωτότυπο Σενάριο: "Η Δική των 7 του Σικάγο" του Άαρον Σόρκιν. Πρέπει να κερδίσει κάτι κι αυτή η μεγάλη επιτυχία του Netflix.

Διασκευασμένο Σενάριο: Eδώ (κι εδώ) φαβορί δίνεται το Nomadland. Nομίζω εδώ θα γίνει η έκπληξη και το Χρυσό Αγαλματίδιο θα λάβει το Father των Φλόριαν Ζέλερ και Κρίστοφερ Χάμπτον.

Β΄γυναικείου: Νομίζω εδώ είναι η κατηγορία του Minari. Η γιαγιά "μας" Λι Αϊζάκ Τσανκ νομίζω θα είναι μεγάλη νικήτρια. Αυτή θέλουμε και να είναι για μία εξαιρετική ερμηνεία.

Β΄ανδρικού: Σάσα Μπάρον Κοέν για τη "Δική των 7 του Σικάγο" ή Ντάνιελ Καλούα για το "Judas and the Black Messiah"; Νικητής θέλουμε να είναι ο πρώτος. Οι στοιχηματικές μας δίνουν σε ένα πρόωρο exit poll τον δεύτερο.

Μοντάζ: Η δίκη των 7 του Σικάγο οριακό φαβορί έναντι το "Sound of Metal". Θα θέλαμε νικητή τον Γ.Λαμπρινό για το Father.

Διεθνής Ταινία: Εδώ Τόμας Βίντεμπεργκ και Ματς Μίκελσεν δεν έχουν αντίπαλο. "Druk, Druk, Druk"....

Ντοκιμαντέρ: Έχω δώσει μεγάλη έμφαση στο "Μy Octopus Teacher" του Netflix. Αυτό θεωρώ και θέλω να κερδίσει.

Κινούμενο σχέδιο μικρού μήκους: Κι εδώ έχω άποψη και το έχω σημειώσει στο κείμενό μου. "If anything happens I love you". 

Ma Rainey's Black Bottom

 

Aπό όπου κι αν προσπαθήσεις να προσεγγίσεις τη νέα ταινία του Τζωρτζ Σι Γουλφ είναι μία ωδή στους Αφροαμερικανούς. Μπορεί εδώ στην Ευρώπη αρκετούς να μας έχει κουράσει η συγκεκριμένη θεματική ενότητα, ωστόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες οι στυγνές δολοφονίες τους δε λένε να σταματήσουν ακόμα και μετά την αλλαγή στην Προεδρία. "Ο Τραμπ μπορεί να έφυγε, ο τραμπισμός όμως είναι εδώ και το διατρανώνει σε κάθε ευκαιρία καθημερινά". Η ταινία βασίζεται στο ομώνυμο θεατρικό του Όγκαστ Ουίλσον. Συνδετικός κρίκος με το Fences (2016) ο Ντένζελ Ουάσινγκτον στην παραγωγή (αυτή την φορά δεν είναι και πρωταγωνιστής). Χρυσή Σφαίρα για τον α΄ανδρικό ρόλο στην κατηγορία δράμα και πέντε υποψηφιότητες για τα OSCARs.

Μεταφερόμαστε στο 1927 στην πολιτεία Τζώρτζια. Περίπου έναν αιώνα πριν για να συνειδητοποιήσουμε τα δεδομένα. Τα γεγονότα δεν μοιάζουν όμως τόσο μακρινά. Mα Ρέινυ (Viola Davis), "η μητέρα της Μπλουζ". Παρακολουθούμε ένα μέρος ενός διαλείμματος από τις συνεχείς περιοδείες της, ώστε να ηχογραφήσει τον καινούριο της δίσκο. Μία αληθινή ντίβα, μία σταρ που θέτει τους όρους και προχωρά όπως η ίδια το έχει σχεδιάσει σε απόλυτο βαθμό. Πλάι της οι μουσικοί Κάρτερ, Τολίντο, Ντραγκ και φυσικά ο έτερος μεγάλος πρωταγωνιστής, ο εξαιρετικά φιλόδοξος Λέβι (Chadwick Boseman). Ένα τέρας της φύσης που παλεύει να ζήσει κάθε στιγμή κυριολεκτικά και μεταφορικά. Θα μπορούσαμε να γράψουμε ένα κείμενο μόνο γι΄αυτόν και θα συμβεί με αφορμή το ντοκιμαντέρ "C.Boseman, Portrait of an Artist".

Πρόκειται για ένα κομμάτι της ιστορίας του ίδιου του "έθνους" που καλείται να επιβιώσει πολλές φορές κάτω από αντίξοες συνθήκες διαχρονικά. Το αρχειακό υλικό στην αρχή και το τέλος δημιουργεί ένα άτυπο σχήμα του κύκλου. Η παράδοση, το αίσθημα ευθύνης, η μουσική (τζαζ και μπλουζ ήρθαν ουσιαστικά απ΄αυτούς τους ανθρώπους και καθιερώθηκαν στις συνειδήσεις όλων μας). Το έργο αποφασίζει να βάλει το μαχαίρι στο κόκκαλο και να αποφύγει εύκολες απαντήσεις και συνήθη μοτίβα. Εμβαθύνει στα μυστικά της αφρο-κοινότητας της εποχής. "Η Νέα Υόρκη έχει το Χάρλεμ". Μία ξεκάθαρη αναφορά στον James Baldwin. Σαν ένας από τους αναχρονισμούς του Ομήρου.

Σκληρός ανταγωνισμός. Αφιλόξενο περιβάλλον για ένα αστέρι που γεννιέται όπως ο νεαρός Λέβι. Η δικαίωση για τον ίδιο θα αργήσει πολύ. Παρουσιάζει πραγματικά κάτι καινοτόμο, ικανό να ταράξει τα νερά, ωστόσο εκείνη τη στιγμή η γραμμή είναι να θεωρηθεί πως ο κόσμος επιθυμεί κάτι άλλο ("δεν είναι τα σωστά τραγούδια"). Πασχίζει να ακουστεί. Φλερτάρει με την απόλυση. Eίναι αποφασισμένος να βρεθεί απέναντι σε όσους θέλουν μονάχα την καλοπέραση. Ονειρεύεται τη δική του μπάντα. Ο ρόλος του Boseman ξεχειλίζει από παρορμητισμό. Ο ίδιος γνώριζε καλύτερα από τον καθένα μας πως αυτός θα ήταν ο τελευταίος του. Έγινε ο πρώτος Αφροαμερικανός που κέρδισε Χρυσή Σφαίρα μετά θάνατον, ενώ είναι υποψήφιος και για το Χρυσό Αγαλματίδιο.

Ο δρόμος για τη γη της Επαγγελίας δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Στην πραγματικότητα ποτέ δεν ήταν. Για να καταφέρεις να ολοκληρώσεις τη διαδρομή πρέπει να είσαι ευέλικτος και να συμβιβάζεσαι. Διαφορετικά είσαι μάλλον καταδικασμένος. "Σας αρκεί το κόκκαλο, ενώ αυτοί τρώνε όλο το γουρούνι". Ένα παραλήρημα, ένας οσκαρικός μονόλογος ως το ψυχογράφημα μίας τραυματισμένης ύπαρξης, ενός εφήβου. Η μουσική έρχεται να κρατήσει τις ισορροπίες όσο αντέχει κι αυτή. Η σφραγίδα του Μπράντφορντ Μαρσάλις είναι ενδεικτική σε αυτό το κομμάτι της επιτυχίας. Η θεατρικότητα δίνει μία αξιοσημείωτη αμεσότητα και ζωντάνια. Mπορεί η Βαϊόλα να πάρει ένα ακόμα OSCAR, όπως έκανε με το Fences, τότε για τον β΄γυναικείο ρόλο;

Δεδομένα δεν είναι η καλύτερη ταινία της χρονιάς. Αποτελεί όμως μία από τις ναυαρχίδες του Νetflix μαζί με το "Mank" και το "The Trial of the Chicago Seven" εν όψει της τελετής της 26ης Απριλίου. Θα επαναλάβω πως εμάς μπορεί να μας φαίνεται παρωχημένο και κουραστικό αυτό το πολύ λεπτό ζήτημα, για την Αμερική όμως είναι αναγκαίο. Μακάρι να το παρακολουθήσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι κι αντίστοιχα να ευαισθητοποιηθούν. Όπως και να΄χει θα μείνει στην ιστορία για περισσότερους από έναν λόγους. Καλή αντάμωση Chadwick ...

Όλοι θέλουν να χορεύουν

 

Εκατοντάδες βιβλία κυκλοφόρησαν στο διάστημα της βασανιστικής καραντίνας που ακόμα κυλάει. Μας κράτησαν συντροφιά, μας βοήθησαν να περάσουμε χρόνο, μας έκαναν σε μεγάλο βαθμό καλύτερους. Εδώ και μερικές ημέρες κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πόλις το μυθιστόρημα του Αλμπέρτο Γκαρλίνι, "Όλοι θέλουν να χορεύουν" σε μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη. Ταξιδεύουμε στη δεκαετία του 80΄. Με βάση την Πάρμα είμαστε έτοιμοι για ένα ταξίδι σε ολόκληρο τον κόσμο. Πέρα από τις προσωπικές εμπειρίες του συγγραφέα, φανερά είναι τα δείγματα επιρροής του από τον σπουδαίο Πιερ Βιτόριο Τοντέλι. Παρ΄όλα αυτά δεν έχουμε σε καμία περίπτωση μία βιογραφία, αλλά ένα πλήρες πόνημα που ακροβατεί ανάμεσα στην πολιτική αλληγορία και την ιστορία δρόμου σε μία λεπτή γραμμή.

"Η πρώτη εικόνα του ήλιου είναι η απόλυτη μακαριότητα". Δύο νεαρά αγόρια, ο Ρομπέρτο κι ο Ρικάρντο συναντιούνται για πρώτη φορά σε ηλικία οχτώ ετών το 1975. Έκτοτε θα γίνουν δύο αχώριστοι φίλοι. Ενηλικιώνονται σε έναν κόσμο αλλαγών, σε μία σκληρή πραγματικότητα που είναι ικανή να τους σοκάρει. Φαίνονται αποφασισμένοι όμως να αναζητήσουν σε βάθος αυτό που τους έχει προσφέρει η ζωή. Στη διαδρομή στην αφήγηση θα προστεθούν ο Βίκι κι η Κιάρα. Θα βιώσουν την απόλυτη ηδονή, τον έρωτα, την άκρατη διασκέδαση στις ντισκοτέκ της εποχής, αλλά παράλληλα την εποχή της μετάβασης στον νεοφιλελευθερισμό της Θάτσερ, του Ρέιγκαν, της διείσδυσης της οικονομίας στην ηθικότητα ("Μία ολόκληρη νεολαία πουλιέται και πουλιέται ευφρόσυνα"). Αυτό θεωρώ πως είναι και το σπουδαιότερο σημείο του έργου. Να καταφέρουμε να δούμε πίσω από τις λέξεις και την παραστατική περιγραφή.

Οι εφημερίδες γίνονται για μία ακόμα φορά πηγή πληροφόρησης. Τα ραδιόφωνα έχουν ακόμα ακατανίκητη δύναμη. "Ο Φράνκο είναι ένας συλλέκτης ειδήσεων". Δημιουργείται ένας μαγικός σύνδεσμός που μπορεί να αγγίξει την άνοδο της Άκρα-Δεξιάς ("Πάρμα-μία πόλη γεμάτη ηλίθιους") της εποχής, τον Πολιτισμό (αναφορές σε ποιητές που ανήκουν σε όλους, στον Παζολίνι, στο φελινικό έργο, οι τίτλοι μουσικών κομματιών της εποχής κ.α.) και το ποδόσφαιρο, το όπιο του λαού. Από την μία το παρελθόν να στοιχειώνει ("το άχυρο ως αθώα μυρωδιά της παιδικής ηλικίας") κι από την άλλη το μέλλον να ανοίγεται μπροστά στους ήρωές μας (μόνο το σ΄αγαπώ έχει σημασία, μόνο το γνωρίζω, όχι το το αγάπησα, ούτε το γνώρισα). Διαδοχικές εσωτερικές συγκρούσεις αντικατοπτρίζουν το πνεύμα της εποχής.

Διαδοχικά οξύμωρα σχήματα. "Οι λέξεις στα βιβλία είναι οάσεις, τα σχολεία όμως σε μαθαίνουν να κάθεσαι ακίνητος, να ζεις σε έναν ρυθμό που σου υπαγορεύουν οι άλλοι. Η κραυγή του πόνου που βγάζει το νεογέννητο όταν εισπνέει το οξυγόνο για πρώτη φορά είναι ίδια με την κραυγή του θανάτου. Ένα πολύ λεπτός πόνος, που μοιάζει πολύ με τον έρωτα. Η μακαριότητα που έστω και λίγο αίρει την αμαρτία". Μεγάλο μερίδιο στην επιτυχία έχει ο πολύπειρος μεταφραστής και κριτικός κινηματογράφου Αχιλλέας Κυριακίδης. Εκμεταλλεύεται στο έπακρο τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας και κάνει την περιγραφή όσο πιο ζωντανή και γλαφυρή μπορεί. Ο αναγνώστης γίνεται κομμάτι του μυθιστορήματος που τον συνεπαίρνει στους ιλιγγιώδεις ρυθμούς του.

Η ψευδαίσθηση της ελευθερίας που έδινε η ξέφρενη μουσική κι ο άκρατος καταναλωτισμός που επικράτησε ως τρόπος ζωής σε όλα τα επίπεδα. Στην πραγματικότητα τα χρόνια της αθωότητας κάποιων ανθρώπων που τα λησμονούν. Θυμούνται πόσο παρορμητικοί υπήρξαν ("ο αυτοκινητόδρομος είναι πάντα απρόσωπος και στον αυτοκινητόδρομο είμαστε καλά γιατί μπορούμε να φύγουμε μακριά απ΄αυτό που δεν είναι δικό μας, απ΄αυτό που δεν είναι ριζωμένο μέσα μας"), επανέρχονται στην μνήμη τους τα λάθη της στιγμής που λίγο έλλειψαν να κοστίσουν τη ζωή τους ("χαμογελαστός άγγελος βγαίνει από το σκότος για να ξυπνήσει πόθους και τάσεις φυγής) και προσπαθούν να εναρμονιστούν με το παρόν νιώθοντας στο βάθος ενδεχομένως τύψεις.

Με ποιητική χροιά, με έναν πικρό λυρισμό αποχαιρετάμε το παρελθόν και παράλληλα αθόρυβα γινόμαστε συμμέτοχοι στην αλλαγή κι όσα φέρνει το παρόν. Ο άνθρωπος τυφλώθηκε από τα υλικά αγαθά και θυσίασε την αγνότητά του. Πίστεψε πως είναι Θεός και πλησιάζει νομοτελειακά η στιγμή που θα πληρώσει. Η ιστορία του Μίδα αναβιώνει. Η απληστία επικράτησε κι επέβαλε τους κανόνες της. Ο χρόνος μας τελειώνει. Τώρα ήρθε κάθε ζωντανό σώμα (και πνεύμα) να πονέσει. Γιατί τα θαύματα μπορεί να συμβαίνουν, αλλά "συμβαίνουν πραγματικά μόνο σ΄εκείνους που τ΄αξίζουν. Το ταξίδι συνεχίζεται ...

Churchill

 Aνατρέχουμε σε μία ταινία του 2017 που για λίγες ημέρες ακόμα προβάλλεται στην ελληνική πλατφόρμα Cinobo. Ο λόγος για το "Τσώρτσιλ" του Τζόναθαν Τεπλίτζκι. Μπορεί να βρέθηκε στη σκιά του "Darkest Hour" που κυκλοφόρησε λίγους μήνες αργότερα με παρόμοια θεματική, ωστόσο αποτελεί μία αξιοπρεπή ανθρωποκεντρική προσέγγιση ενός σπουδαίου ηγέτη που σε μεγάλο βαθμό με τις αποφάσεις του έκρινε τη έκβαση του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου σε διάφορους χρόνους. Μία προσωπικότητα που το όνομά της θα μείνει χαραγμένο ανεξίτηλα στους αιώνες των αιώνων.

Οι μάχες συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό. Οι σύμμαχοι έχουν ανατρέψει την εις βάρος τους κατάσταση και ετοιμάζονται για το καίριο χτύπημα στον αντίπαλο στρατό των Ναζί. Μεγάλος στόχος η απελευθέρωση της Γαλλίας. Ιστορικά η απόβαση στη Νορμανδία έγινε στις 6 Ιουνίου του 1944. Στο δικό μας πλάνο κυριαρχεί ο Πρωθυπουργός της Αγγλίας Ουίνστον Τσώρτσιλ που κράτησε ζωντανή την πατρίδα του πολιτικά και στρατιωτικά στους βομβαρδισμούς. Τώρα ενώ οδεύουμε προς τη λήξη τους ορυμαγδού τις αποφάσεις λαμβάνουν οι Αμερικάνοι κι οι Ρώσοι. Ο σπουδαίος ηγέτης περνάει στο περιθώριο στρατηγικά, έχοντας κερδίσει τη θέση του στο πάνθεον της ιστορίας ως ένας από τους σπουδαιότερους άνδρες της μεγάλης Βρετανίας.

Παράλληλα καλείται να διαχειριστεί μία δύσκολη κατάσταση συνολικά. Το δράμα μεταφέρεται και σε προσωπικό επίπεδο, καθώς βιώνει την αμφισβήτηση. Ένας ηγέτης καλείται να ισορροπήσει και να αποδεχθεί τον ρόλο του στη νέα τάξη πραγμάτων. Μία άτυπη αποκαθήλωση λίγο πριν την τελική ευθεία κι όπως όλα δείχνουν δικαίωση. Νιώθει την προσβολή, ο εγωισμός του έχει πληγωθεί, αλλά πρέπει να σφίξει τα δόντια και να πει "είμαι καλά". Μοναδική φωνή ικανή να ημερεύσει το θηρίο αυτή του Βασιλιά. Φοβάται όχι για τον εαυτό του, όχι για την υστεροφημία του, όχι μήπως κάποιος του "κλέψει" τη δόξα, αλλά για τα νέα παιδιά, τη νέα γενιά. "Τόσοι πολλοί νέοι άνθρωποι, τόσες πολλές απώλειες".

Ο σκηνοθέτης μας παρουσιάζει ένα έντονα ανθρώπινο πορτραίτο. Μέσα στη δίνη του πολέμου ξεδιπλώνεται μία μορφή που ακόμα σκέπτεται με πραότητα και ηρεμία. Ακόμα κι ο στόχος της ελευθερίας πρέπει να ισοσταθμιστεί με το ανθρώπινο δυναμικό που θα χαθεί. Από την άλλη ο αρχηγός  Αϊζενχάουερ που ηγείται της επίθεσης αποτελεί τη ψυχρή, κυνική φωνή της λογικής. Αντιλαμβάνεται πως έχει έρθει η ώρα της μεγάλης θυσίας στον βωμό της νίκης και της απελευθέρωσης της ανθρωπότητας από τον Φασισμό. Ο Τσώρτσιλ εκφράζει επανειλημμένα τις επιφυλάξεις του, προτάσσει τη ζωή. "Το αίμα τους θα υγραίνει τα χέρια μου". Σε περίπτωση αποτυχίας ποτέ δε θα μπορέσει να συγχωρέσει τον εαυτό του.

Η ερμηνεία του Μπράιαν Κοξ εξαιρετική. Σκιαγραφείται εξαιρετικά ο ρόλος που ενσαρκώνει, αλλά σε καμία περίπτωση δεν αγιογραφείται. Είναι ένας άνθρωπος με πάθη. Είναι ένας ηγέτης απόλυτος που θέλει η άποψή του να ακουστεί. Είναι ένας άνθρωπος που βιώνει την κατάθλιψη. Κάπου εκεί καταλυτικά δρα η σύζυγός του (Miranda Richardson). "Θα είσαι πάντα ο άνδρας που μας οδήγησε στη νίκη". Το μεγαλείο του αρχηγού. "Δε θα παραδοθούμε ποτέ". Η επιχείρηση (Operation Neptune ή Overlord) στέφθηκε τελικά από επιτυχία (ανατρέξτε σε πηγές) κι η αντίστροφη μέτρηση για την πτώση του Ναζισμού είχε πια φτάσει.

Έρχεται κάποια στιγμή που ακόμα κι οι μεγαλύτεροι όλων φτάνουν στα άκρα. Το αίμα στο νερό. Ο πόλεμος σε στοιχειώνει για πάντα. Ιδιαίτερα στο φινάλε αυτού έπεσαν άδοξα στα πεδία των μαχών παιδιά ακόμα και 13, 14, 15 ετών. Ειδικά από την πλευρά των ηττημένων επιστρατεύτηκαν χιλιάδες ανήλικοι έφηβοι. Η ανατριχίλα της σφαγής των "αμνών". Η ιστορία πρέπει να ειπωθεί για να γίνει μάθημα, για να μην επαναληφθεί. Μένει στο τέλος το Περιστέρι ως σύμβολο Ειρήνης να μας θυμίζει πως οι στιγμές είναι για να τις μοιράζεσαι με όσους αγαπάς κι όχι να τις χαραμίζεις τόσο άδοξα κι αυτό δίνει ελπίδα.

Aόρατος Επισκέπτης

 

Ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας κλεισμένος σε ένα πολυτελές σπίτι. Παρακολουθείται από τις αστυνομικές αρχές. Κατηγορείται για τη δολοφονία της ερωμένης του. Η ταινία εκτυλίσσεται μέσω εναλλαγής γραμμικής αφήγησης και διαδοχικών flashbacks. Σημείο κλειδί για την πλοκή αποδεικνύεται η επίσκεψη μίας καταξιωμένης δικηγόρου, η οποία προσπαθεί με το επαγγελματικό της ταμπεραμέντο να ενώσει τα χαμένα κομμάτια του παζλ. Μένουν μόλις τρεις ώρες για να λυθεί το μυστήριο της υπόθεσης. Η αγωνία επιτείνεται. Η "αγαπημένη" του στον δικό της πλασματικό κόσμο, φέρεται ως ένοχη και μοιάζει ικανή για όλα. Κάθε λεπτομέρεια μας φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στην αλήθεια. Ο χρυσός αναπτήρας άραγε σε ποιον ανήκει; Πώς προκλήθηκε η λιποθυμία του επιχειρηματία και ράγισε ο καθρέφτης του μπάνιου;

Η παρέμβαση της δικηγόρου δρα ως καταλύτης για τη συνέχεια. Είναι ικανή να ξεκλειδώσει τις εξελίξεις και να δικαιώσει τον πραγματικό πρωταγωνιστή στο φινάλε. Η γλώσσα του σώματος κι η πονηριά μπορούν να αποτελέσουν κινητήρια δύναμη για να ενοχοποιήσουν αυτόν που ευθύνεται στην πραγματικότητα για έναν ή περισσότερους φόνους; Η συνέχεια στην οθόνη σου ....

Οnzin Istel

H Κλάρα κι ο Ήλιος

 

To 2017 o ιαπωνικής καταγωγής μεγαλωμένος στην Μεγάλη Βρετανία Καζούο Ισιγκούρο κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Έκπληκτος δήλωσε πως τιμήθηκε για την ικανότητά του να "αποκαλύπτει την άβυσσο κάτω από τη ψευδαίσθηση της σύνδεσής μας με τον κόσμο". Αυτό ακριβώς επιχειρεί να κάνει και στο νέο του μυθιστόρημα, "Η Κλάρα κι ο Ήλιος" (μετάφραση Μαντώ Μαντόγλου). Πασχίζει να μιλήσει για έναν μοναχικό κόσμο που οδηγείται από έναν ενδόμυχο φόβο στην ασφάλεια της απόστασης και της εικονικής πραγματικότητας. Το όριο ανάμεσα στην επιστημονική φαντασία και την πραγματικότητα αρχίζει να γίνεται δυσδιάκριτο στην εποχή μας. Στο κέντρο της δράσης του δεν τίθεται ο άνθρωπος πλέον, αλλά ένα ανθρωποειδές, "Μία Τεχνητή Φίλη".

Η αφήγηση γίνεται μέσα από τα μάτια της Κλάρα. Ο συγγραφέας επιλέγει να δώσει φωνή και ρόλο πρωταγωνιστή σε ένα άψυχο όν. Ένα "ρομπότ" φορτωμένο με δεδομένα ικανό να προσεγγίσει τις ανθρώπινες δυνατότητες. Προγραμματισμένο να αναβαθμίζεται συνεχώς. Φτάσαμε στην εποχή της επικράτησης της τεχνητής νοημοσύνης και των νευρωνικών δικτύων. Η πρόοδος της τεχνολογίας αγγίζει τα ευαίσθητα όρια των ατομικών ελευθεριών και της ύβρεως συνολικά. Η επικοινωνία όπως τη γνωρίζαμε ως σήμερα σταδιακά χάνεται. Δημιουργείται μία δυστοπική εικόνα από το μέλλον. Μία νέα κανονικότητα που βασίζεται στην "κενότητα". Αναρωτιέμαι αφενός για ποιον λόγο τα παιδιά κι οι έφηβοι θα κληθούν να αναζητήσουν μία τέτοια μορφή συμπαράστασης και πως οι γονείς αφήνουν τα τέκνα, αν όχι τα ωθούν προς αυτή την κατεύθυνση;

Στο μυαλό μου ειδικά στο κεφάλαιο της βιτρίνας έρχεται η αναμονή, η προσμονή των παιδιών που αναζητούν μία οικογένεια να τα υιοθετήσει. Ακριβώς αυτή τη στάση έχουν οι "Τεχνητοί Φίλοι". Αναζητούν αγάπη, στοργή, ένα περιβάλλον φιλικό που θα δώσει νόημα στην ύπαρξή τους. Μέσα από τη δική τους οπτική "διαβάζουμε" τα γεγονότα. Διαμορφώνεται ένα δεύτερο πλαίσιο αντικατάστασης της ανθρώπινης οντότητας κι υπόστασης μετά τη βιομηχανική επανάσταση. Τότε ήταν οι μηχανές που "έσβησαν" χιλιάδες θέσεις εργασίας, σήμερα είναι οι αλγόριθμοι σε θέση οδηγού κι απροσδιόριστο το τέλος, η κατάληξη της διαδρομής. Αυτή είναι η κεντρική ιδέα, ο βασικός προβληματισμός του δημιουργού. Όλα αυτά φυσικά έγιναν επίκαιρα εν καιρώ πανδημίας, ωστόσο ο Ισιγκούρο ολοκλήρωσε το έργο του πριν την έναρξή της.

Μοιάζει προφητικός. Ο ζωογόνος Ήλιος έρχεται να συναντήσει αυτή τη νέα τάξη πραγμάτων κι η παρουσία του μπορεί να λάβει ποικίλες ερμηνείες. Είναι ένα έμμεσο μήνυμα για την κλιματική αλλαγή και την οικολογική καταστροφή; Προχωράμε σε ένα υβριδικό μοντέλο τροφοδότησης των νέων μας "φίλων" τόσο με ηλιακή ενέργεια, αλλά και ηλεκτρική φόρτιση; ... Όπως τα φυτά λαμβάνουν με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης τα απαραίτητα για την επιβίωσή τους, έτσι κι οι Τ.Φ. αναζητούν το ΦΩΣ. Εδώ η ερμηνεία μπορεί να αγγίξει ακόμα και το έργο του Πλάτωνα. Δημιουργείται ένα βαθιά υπαρξιακό φόντο του παρόντος που αγγίζει ένα μέλλον που ολοένα πλησιάζει (απειλητικά).

Επίκληση στο συναίσθημα με μαεστρία κι έμφαση στη λεπτομέρεια. Αποφεύγει τις παγίδες των απλουστεύσεων με τη δεινή του αφήγηση. Οι εύκολες απαντήσεις αγνοούνται. Ο αναγνώστης χάνεται στον δαιδαλώδη λαβύρινθο του νομπελίστα. Η μεγάλη επιτυχία είναι πως μέσα από διαδοχικούς υπαινιγμούς οδηγεί τον καθένα μας σε διαφορετική ανάγνωση κι ερμηνεία των καταστάσεων. Ένα μυθιστόρημα που θα μπορούσε εύκολα να περάσει τα αυστηρά σύνορα της λογοτεχνίας και να μεταπηδήσει στην Μεγάλη Οθόνη του Κινηματογράφου ντυμένο με την μουσική του αγαπημένου του Καζούο, Μπομπ Ντίλαν.

Στην περίπτωσή μας δημιουργείται ένας χαμηλόφωνος ύμνος. "Είναι όμορφο να αγαπάς, αλλά το ομορφότερο είναι να νιώθεις ότι αγαπιέσαι". Το νόημα της ολοκλήρωσης κρύβεται στην ισορροπία ανάμεσα σε αυτές τις δύο έννοιες. Όσα βήματα κι αν κάνει ο άνθρωπος, ακόμα κι αν πιστέψει πως είναι Θεός, όπως μας λέει ο Νόα Χαράρι (Homo Deus), ακόμα κι αν υποκύψει ολοκληρωτικά στους πειρασμούς και της προκλήσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης (Άνθρωποι και Ρομπότ-Π.Παπακωνσταντίνου), πάντα για να αναζητήσει την πραγματική ευτυχία θα επιστρέφει στην αφετηρία του. Κι όπως έχει γραφτεί και στο παρελθόν: "Τα ομορφότερα πράγματα στη ζωή, δεν είναι πράγματα" ...

Όλα δε θα πάνε καλά ...

 

Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης έφερε στις οθόνες μας για τέσσερις ημέρες σπουδαία ντοκιμαντέρ που βραβεύθηκαν στα Διεθνή Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Beldocs (Σερβία) κι Astra (Ρουμανία). Επιλογή μας το "Όλα δε θα πάνε καλά" των Αντριάν Πίρβου και Γελένα Μαξιόμ. Καλύτερη ουκρανική ταινία της χρονιάς και Βραβείο Σκηνοθεσίας στην Άστρα για μία ευαίσθητη ιστορία που έχει ως βάση της την τεράστια οικολογική καταστροφή του Τσερνόμπιλ κι αναζητεί τις βαθύτερες συνέπειες της σε αμιγώς σωματικό, αλλά και ψυχολογικό επίπεδο.

Η σειρά των HBO και Sky "Chernobyl" (2019) επανέφερε το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης στην πολύκροτη αυτή υπόθεση. Επίσης τα εξαιρετικά βιβλία των Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, "Τσερνόμπιλ: Ένα χρονικό του μέλλοντος" (Νόμπελ Λογοτεχνίας 2015) και Andrew Leatherbarrow, "Τσερνόμπιλ:01:23:40 Όλη η αλήθεια για το δυστύχημα που άλλαξε την Ιστορία" μας πληροφορούν για την ουσία της υπόθεσης. Εδώ το σκηνοθετικό δίδυμο ενδιαφέρεται περισσότερο για τον αντίκτυπο του γεγονότος χρόνια μετά. -"Πώς νιώθεις"; - "Xάλια". O πρωταγωνιστής αντιμετωπίζει χρόνιο πρόβλημα όρασης, η πρωταγωνίστρια αντίστοιχα τον χρόνιο πόνο.

Άγχος, νευρικότητα και στο βάθος το όνειρο της αποκατάστασης των θεμάτων υγείας. Τύψεις στοιχειώνουν την μητέρα του Άντριαν. Γιατί έπρεπε να κάνει το μοιραίο ταξίδι, ενώ ήταν έξι μηνών έγκυος; Δεν μπορεί να συγχωρέσει τον εαυτό της. Στις 26 του Απρίλη συμπληρώνονται 35 χρόνια από τη χειρότερη πυρηνική καταστροφή στην ιστορία της ανθρωπότητας. Το Τσερνόμπιλ στοιχειώνει, τα σημάδια του έχουν μείνει ανεξίτηλα. Οι άνθρωποι προσπαθούν να το ξεπεράσουν, να ξεχάσουν, αλλά πώς; Καμία φροντίδα κι υποστήριξη από τους κρατικούς μηχανισμούς.

"Λατρεύω να ταξιδεύω με τρένο". Η επόμενη γενιά ακροβατεί σε τεντωμένο σχοινί και ψάχνει σανίδα διαφυγής από μία επώδυνη καθημερινότητα. Kαλείται να αλληλεπιδράσει με τον κόσμο πάλι από την αρχή. Έχει τεράστια δύναμη για ζωή. Αναζητεί ένα στήριγμα: την ΗΘΙΚΗ. Λέει όχι στα πυρηνικά απόβλητα και κρούει δυνατά τον κώδωνα του κινδύνου για το αύριο. Νιώθει πως βιώνει ένα απάνθρωπο πείραμα και προσπαθεί μέσα στο τέλμα της να είναι αισιόδοξη, όμως έρχονται στιγμές που ο κυνισμός αναπόφευκτα κυριαρχεί στις σκέψεις της.

Συνηθίζουμε να λέμε πως στο τέλος όλα θα πάνε καλά. Ποτέ μας απαντούν οι βασικοί πυλώνες του έργου. "Πάντα θα υπάρχουν προβλήματα". Ο εσωτερικός τους κόσμος αντικατοπτρίζεται μέσα από τη ζωγραφική τους. Η Τέχνη λειτουργεί λυτρωτικά και δημιουργεί ένα ιδιότυπο ψυχογράφημα για τον καθένα. Ο χρόνος περνάει, τρέχει κι αυτοί αναμένουν το πολυπόθητο τρένο. Ένα συναρπαστικό road trip που δικαιολόγησε σε απόλυτα βαθμό την περίπου μιάμισι ώρα που αφιερώσαμε για να την παρακολουθήσουμε.

Οι ταινίες τεκμηρίωσης έχουν το χαρακτηριστικό να ξεπερνούν τα όρια. Ακριβώς αυτό επιχειρούν οι δημιουργοί. Δε διστάζουν να βάλουν το μαχαίρι στο κόκκαλο. Αρκετές στάσεις, ποικίλες προεκτάσεις ενός δράματος που έχει στιγματίσει τον κόσμο του σήμερα. Γνωρίσαμε τι όλεθρο μπορεί να προκαλέσει ένα λάθος. Γι΄αυτόν ακριβώς τον λόγο πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί και να προωθούμε πάντα συγκλίσεις που αμβλύνουν τα χάσματα σε παγκόσμια βάση. Αυτό μένει ως επιμύθιο της ιστορίας των αληθινών ηρώων της ζωής.