La Llorona

 

Λίγες ημέρες νωρίτερα γράψαμε για τις "Δονήσεις" του Χάιρο Mπουσταμάντε. Είχε προηγηθεί το "Ηφαίστειο" που τον έκανε ευρέως γνωστό στο κοινό κι έφυγε νικητής από το Βερολίνο. Αυτή τη φορά επιλογή μας, "Η γυναίκα των Δακρύων". Διπλή βράβευση στη Βενετία, καλύτερη ταινία στο Σαν Σεμπαστιάν, παρουσία στο 60ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης κι υποψηφιότητα της Γουατεμάλας στην τελική πεντάδα για τη Χρυσή Σφαίρα Ξενόγλωσσης και αντίστοιχα για το OSCAR Διεθνούς. Προβάλλεται αποκλειστικότητα από την πλατφόρμα CINOBO στην Ελλάδα.

Ένας εμφύλιος τριάντα και πλέον ετών έχει εξαντλήσει μία χώρα. Κεντρική και Λατινική Αμερική βίωσαν βίαια πραξικοπήματα κι οι λαοί πάλεψαν γενναία για θεμελιώδη δικαιώματά τους. Πλήρως κατατοπιστικές είναι οι αναφορές του Νόαμ Τσόμσκι στο βιβλίο του, "Πως λειτουργεί αυτός ο κόσμος". Πρωταγωνιστής ένας εν αποστρατεία στρατηγός που κατηγορείται για εγκλήματα πολέμου. Καταδικάζεται, ωστόσο το δικαστήριο σε δεύτερο βαθμό τον αθωώνει. Η οργή μετατρέπεται σε μίσος και η πολυτελής κατοικία του πολιορκείται. Το σκοτάδι επιτείνει τη δράση. Αποτελεί μοτίβο που επαναλαμβάνεται. Ο θεατής παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα.

Στήνεται υποδειγματικά ένα πολιτικό θρίλερ με μεταφυσικές διαστάσεις. Η κραυγή της La Llorona στοιχειώνει τις νύχτες του Ενρίκε Μοντεβέρδε. Ενοχές, τύψεις, ερινύες τον κυνηγούν ως συνέπεια του ψέματός του να δηλώσει αθώος. Ο σκηνοθέτης δένει μαεστρικά τη θρησκεία και την παράδοση. Το cast του "Ixcanul" επιστρέφει σε μεγάλο βαθμό. Άρτια πλάνα, σκληρός ρεαλισμός κι εξαιρετική φωτογραφία από τον Nicolas Wong Diaz. Σε κάποια σημεία του στο μυαλό μου έφερε το Atlantics της Ματί Ντιόπ. Ο φόβος περνάει στην μεριά που πρέπει. "Δε θα μας αφήσουν ποτέ ήσυχους".

Απέναντι στη λάβα της πληγωμένης μάζας ... καταστολή. Αιτήματα για δικαιοσύνη ως ελάχιστο φόρο τιμής στα χιλιάδες θύματα της φυλής Ιξίλ των Μάγια. Tα τραύματα του παρελθόντος είναι αδύνατον να επουλωθούν. Οι αυτόχθονες μιλούν δίχως υπερβολή για γενοκτονία. Ο κώδικας σιωπής έχει σπάσει. "Δε θα ντραπώ να μιλήσω για ό,τι πέρασα, ελπίζω να μη ντραπείτε να αποδώσετε δικαιοσύνη". Η Γουατεμάλα κουράστηκε να κλαίει τους αγνοούμενούς της. Η υποκρισία κι ο συντηρητισμός της ανώτερης τάξης εξαντλούν τα αποθέματα υπομονής της πλειοψηφίας που συνεχίζει να πενθεί.

"Ο λαός είναι για τους αντάρτες, ότι το νερό για τα ψάρια. Για να ξεφορτωθεί τα ψάρια πρέπει να ξεφορτωθείς πρώτα το νερό". Απύθμενο θράσος και παντελής έλλειψη ενσυναίσθησης. Μέσα σε αυτό το χάος ξεχωρίζουν απροσδόκητα δύο πρόσωπα εντός της οικίας. Η εγγονή του δυνάστη Sarah κι η υπηρέτρια Αlma. Οι δύο τους αφήνουν ένα παράθυρο ελπίδας για το μέλλον. Οι άνθρωποι δεν είναι από τη φύση τους κακοί, μπορούν όμως από την απληστία τους να εξελιχθούν στα μεγαλύτερη κτήνη που έχει γεννήσει ο Θεός. 

Το πιο ολοκληρωμένο έργο του δημιουργού. Ένα σινεμά σύγχρονο, σύνθετο, απολαυστικό. Περνά το μήνυμά του κι αφήνει τον θεατή γεμάτο μετά την προβολή. Προσπαθεί να ξορκίζει το παρελθόν. Αποτίει φόρο τιμής στους άμαχους και παράλληλα αφήνει μία αισιόδοξη νότα για το μέλλον. Στο χέρι μας είναι να αλλάξουμε την ιστορία αρκεί να το πιστέψουμε. Για να το καταφέρουμε όμως πρέπει να αγωνιστούμε με θάρρος κι επιμονή. Μόρφωση, κριτική σκέψη, λογική θα φέρουν την ανατροπή.

Χρυσές Σφαίρες "θέλω" και πιθανότητες

Σήμερα 28/2 είναι προγραμματισμένη η τελετή απονομής Χρυσών Σφαιρών. Πάμε να δούμε τις βασικότερες κατηγορίες και να αναλύσουμε κάποια δεδομένα.

Καλύτερη ταινία (δράμα): Από τα δύο φαβορί τάσσομαι υπέρ του Nomadland της Kλόι Ζάο. Εκτιμώ ωστόσο ότι νικητής θα είναι "Η δίκη των 7 του Σικάγο" του Άαρον Σόρκιν. Στα OSCAR δε περιμένω αντιστροφή των ρόλων.

Kαλύτερος Ηθοποιός (δράμα): Μεγάλο νικητής ο Chadwick Boseman (Ma Rainey΄s Black Bottom) στον τελευταίο ρόλο της ζωής του. Βραβείο φόρος τιμής.

Καλύτερη Ηθοποιός (δράμα): Στα δικά μου μάτια η Frances McDormand (Nomadland) είναι το φαβορί απέναντι στην ιδιαίτερα αγαπητή Viola Davis (Ma Rainey΄s Black Bottom). Στις στοιχηματικές εταιρίες τις τελευταίες ώρες ωστόσο μεγάλη πτώση έχει η Carey Mulligan (Promising Young Woman).

Β΄ανδρικού ρόλου: Πολύ θα ήθελα ο μεγάλος νικητής να είναι ο Σάσα Μπάρον Κοέν για την ερμηνεία του στη Δίκη των 7 του Σικάγο. Φαβορί όμως αυτή τη στιγμή δίνεται ο Daniel Kaluuya (Judas and the Black Messiah).

Καλύτερη σκηνοθεσία: Νομίζω η Κλόι Ζάο και το Nomadland θα είναι η μεγάλη νικήτρια. Ο Ντέιβιντ Φίντσερ και το Mank έπονται, αλλά ...

Καλύτερο σενάριο: Eδώ είναι η κατηγορία του Άαρον Σόρκιν για τη Δίκη των 7 του Σικάγο.

Ξενόγλωσση ταινία: Θα ήθελα μεγάλος νικητής να είναι ο Τόμας Βίντεμπεργκ και το Another Round. Φαβορί είναι το Minari του Lee Isaac Chung από τη Νότια Κορέα κι αναμένεται να κερδίσει.

Ξερολιθιά

 Τον Οκτώβριο του 2020 κυκλοφόρησε ένα εξαιρετικά επίκαιρο βιβλίο από τις Εκδόσεις Τόπος. Ο λόγος για τη "Ξερολιθιά" του Βασίλη Τσιράκη. Νωρίτερα μας είχε συστηθεί με τα Σελανίκ (2012), Τα χρόνια ανάμεσα (2016), Οι Αλώβητοι (2019), ενώ το 2015 με την μικρού μήκους ταινία "Εναλλακτική λύση" κέρδισε Βραβείο Σεναρίου στο London Greek Festival. Δουλειές πλούσιες σε αρχειακό υλικό, ντυμένες με το απαιτούμενο μεράκι και την αγάπη του για την πόλη μας, τη Θεσσαλονίκη. Αυτή τη φορά το τοπίο αλλάζει. Παρακολουθούμε τις ζωές τεσσάρων ανθρώπων, δύο ζευγαριών που ξεκινούν μαζί και καταλήγουν χώρια.

Αθήνα 2004. Ο Άγγελος κι η Ηρώ. Ο Παύλος κι η Σόνια. Οι πρωταγωνιστές κι ένα προσφυγόπουλο να μας στοιχειώνει και να εξερευνά τα όρια της ανθρωπιάς μας μέσω μίας εσωτερικής διαδικασίας κάθε στιγμή. Το λαμπερό φαίνεσθαι μίας επίπλαστης ευημερίας και σαθρό είναι κάτω από τα εκατομμύρια που θυσιάστηκαν στο βωμό μίας εφήμερης Ολυμπιάδας. "Το χρήμα πηγαίνει στο χρήμα". Μία έμμεση προοικονομία της καταστροφής που δεν άργησε να έρθει σε παγκόσμιο επίπεδο. "Θα έχουμε πατατράκ να το θυμηθείς".

Το ανοιχτό παράθυρο αποτελεί σταθερό μοτίβο και δείχνει την ανάγκη διαφυγής του νου. Είναι κάτι που δεν αγοράζεται με χρήματα. Μία σκληρή απεικόνιση του νόμου της αγοράς. Ζωές που γίνονται κομμάτι της εργασίας. Άνθρωποι έχασαν τη γη κάτω από τα πόδια τους. "Πού να΄μαι; Ψάχνω για δουλειά". Μία φράση τόσο κοινή στην εποχή μας. Παράλληλα το χαμηλό ποσοστό επαγγελματικής κινητικότητας αφήνει ελάχιστα περιθώρια ευελιξίας. Τα ΜΜΕ διαχρονικά διαδραματίζουν τον ρόλο τους αποπροσανατολίζοντας την κοινή γνώμη. "Όταν ζεις μες στην ηχορύπανση είναι δύσκολο να ακούσεις το τιτίβισμα των πουλιών".

Λέξεις χαμένες σε μία εποχή παρακμής. Αυτογνωσία κι ενσυναίσθηση πρέπει να επιστρέψουν στην μνήμη μας. "Η ασθένεια οφείλεται στη στασιμότητα, η υγεία στη ροή". Απομονώνω κάποιες φράσεις με σπουδαίο νόημα που βρίσκουν απόλυτη εφαρμογή στο δραματικό παρόν. "Ο φόβος έγινε μίσος", "τα αγαπά κόποις κτώνται", "η Τέχνη σε θέλει ολόκληρο", "ποτέ μη ξεχάσεις από που ξεκίνησες", "μην ηττηθείς, κανείς δεν αγοράζει τον νικημένο", "η ζωή δεν έχει αξία αν δεν αφήσεις πίσω σου ένα αποτύπωμα" κι ο συγγραφέας αφήνει το δικό του ανεξίτηλο στίγμα με το έργο του.

Παιχνίδι με τα τραγούδια που γεννούν συναισθήματα σε μία εποχή που ο κανόνας λέει πως δε χωρούν συναισθηματισμοί. Αναδρομές στο παρελθόν κι αναφορές στις ιδιαιτερότητες μίας άλλης εποχής. Σήμερα η επικοινωνία, ο ρομαντικός κι οι σχέσεις (με το απαιτούμενο βάθος) έχουν δώσει τη θέση τους σε μεγάλο βαθμό στην ανταγωνιστικότητα και την προσωρινότητα. Οι άνθρωποι αρνούνται να αγαπήσουν και να αγαπηθούν. Δεν αντέχουν να πληγωθούν και οδηγούνται στην μοναξιά. Λειτουργούν με το ένστικτο, χαμένοι στους λαβύρινθους της φυλακής του burn out. "Ο φτωχός δε ζει, επιβιώνει".

Η σημασία του Πολιτισμού είμαι θεμελιώδης για τον δημιουργό. Διαβάζοντας το βιβλίο στο μυαλό μου ήρθε το ντοκιμαντέρ του Γιώργου Αυγερόπουλου,"Agora II-Δεσμώτες". Η ιστορία αποτελεί συνέχεια. Ο βασιλιάς ήταν γυμνός όπως έδειξαν τα γεγονότα κι η πατρίδα μας πλήρωσε δίχως υπερβολή φόρο αίματος. Κάθε τέλος όμως σηματοδοτεί μία νέα αρχή, αρκεί μέσα σου να έχεις ξεκαθαρίσει τον δρόμο στον οποίο θα πορευτείς. Ένας διαρκής αγώνας είναι η ζωή. Το ζήτημα είναι να καταφέρεις να καθορίζεις τις επιθυμίες σου. Και στο φινάλε απάντηση σε όλα είναι ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ, γι΄αυτό κι υιοθετούμε μία διαδρομή με αλληλεγγύη, ηθική, κατανόηση και συλλογικότητα.

πρώτη δημοσίευση parallaxi

Η παρακμή του συστήματος κι ο σπόρος του Μπάνον

 

Την ώρα που ο πολιτικός διάλογος στην πατρίδα μας αγγίζει τον πάτο, προσπαθώ να ξετυλίξω το κουβάρι από εκεί που πραγματικά εκτιμώ πως ξεκινάει. Δεν πέρασε πολύς καιρός από τις αμερικανικές εκλογές του Νοεμβρίου. Αυτές βρήκαν νικητή τον Τζο Μπάιντεν απέναντι στον Ντόναλντ Τραμπ. Βρήκαν όμως την υπερδύναμη περισσότερο διχασμένη από ποτέ. Τότε έγραφα για την παρακμή του υπάρχοντος συστήματος και τη ψήφο αποδοκιμασίας που κυριάρχησε (ρεκόρ τόσο για τον νυν, όσο και για τον απερχόμενο). Τι κατάφερε όμως στο διάστημα διακυβέρνησης του τέως προέδρου, ο κινητήριος μοχλός της παγκόσμιας ακροδεξιάς, Στιβ Μπάνον; Να ρίξει τον σπόρο του στην Ευρώπη με σαφή στόχο να την αποσταθεροποιήσει, αν όχι να τη διαλύσει. Τα κατάφερε με τις Ηνωμένες Πολιτείες γιατί όχι κι εδώ;

O ενορχηστρωτής της μεγαλειώδους εκστρατείας του Τραμπ παρ΄ότι στην πορεία αποχώρησε από τον Λευκό Οίκο συνέχισε το έργο του (και) στην άλλη άκρη του Ατλαντικού. Λίγο πολύ η συμβολή του στο αποτέλεσμα του Brexit είναι γνωστή. Παράλληλα δημιούργησε το δικό του "Κίνημα" σε στενή επαφή με τους ηγέτες Ουγγαρίας, Φιλανδίας, Πολωνίας, Αυστρίας, αλλά και με τον Νάιτζελ Φάρατζ στην Αγγλία, την Μαρί Λε Πεν στη Γαλλία, τον Σαλβίνι στην Ιταλία και το ισπανικό Vox. Τα πρώτα αποτελέσματα φάνηκαν στις εκλογές του Μαΐου του 2019. Τα αντανακλαστικά των δημοκρατικών κοινωνιών δεν μπόρεσαν να λάβουν τα ανησυχητικά μηνύματα. Ίσως ακόμα και σήμερα βρισκόμαστε κοιμώμενοι, ενώ το 1938 αναβιώνει απειλητικά. Ο κόσμος φοβάται, γίνεται συντηρητικός.

Λαϊκισμός και εθνικισμός βρίσκουν πρόσφορο έδαφος. Κυριαρχούν η ημιμάθεια κι ο εκφυλισμός της έννοιας της πληροφορίας. Ο ιδεολογικός μέντορας αυτής της νέας-Δεξιάς έχει απλώσει τα δίχτυα του απειλητικά. Ποιος μπορεί να ξεχάσει το σκάνδαλο της Cambridge Analytica με τη βοήθεια του εκατομμυριούχου-χρηματοδότη Ρόμπερτ Μέρσερ (εκλογή Τραμπ, Βrexit). Τα γεγονότα περιγράφονται εξαιρετικά στο βιβλίο της Μπρίτανι Κάιζερ, "Στο στόχαστρο" που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Εκεί φαίνεται η μαεστρία του Μπάνον, η ικανότητά του αν θέλετε στον "προσηλυτισμό". Σε μαγνητίζει, σε υπνωτίζει με το τραγούδι του σαν μία σύγχρονη σειρήνα και πετυχαίνει τον σκοπό του.

Σε συνδυασμό με όσα γνωρίζουμε με σαφήνεια σήμερα για τον κατασκοπευτικό καπιταλισμό δεν μπορεί παρά να είμαστε επιφυλακτικοί, αλλά όχι φοβικοί. Οι δημοκρατίες κινδυνεύουν, αποτελεί νομίζω κοινή παραδοχή. Δεν είναι κάτι αφηρημένο όλο αυτό. Προφανώς κι ένας κόσμος που κραυγάζει, αρνείται πεισματικά να διαβάσει και δεν μπορεί να ακούσει είναι εύκολα χειραγωγήσιμος. Άγεται και φέρεται όπου τον κατευθύνουν οι συνεχείς εναλλαγές των κινούμενων εικόνων. Η εποχή της λήθης έφτασε, όποιος ξεχνά όμως είναι καταδικασμένος να ζήσει ξανά την ιστορία που τον πλήγωσε βαθιά. Τα αντισώματα πρέπει να ενεργοποιηθούν πάση θυσία απ΄όσους έχουν την ανοσία, ώστε να ενεργοποιήσουν και τους υπόλοιπους.

Σήμερα δίχως υπερβολή βιώνουμε φυσιολογικά θα λέγαμε τις συνέπειες του εκκολαπτόμενου αυγού. Σε καιρό πανδημίας η επαφή μέσω των κοινωνικών δικτύων κυριαρχεί. Οι αποστάσεις κυριολεκτικά και μεταφορικά όμως αντί να μικραίνουν .... μεγαλώνουν. Φωνές, ακραίες αντιδράσεις, πόλωση. Φιλίες ετών χαλάνε σε διαδικτυακούς τοίχους. Οι άνθρωποι αδύναμοι πια στην πλειοψηφία τους παραδίνονται αμαχητί. Δε νοείται να μην είναι όντα πολιτικά κι όμως υιοθετούν μία αντίληψη απάθειας που στην πραγματικότητα βαθαίνει τις ποικίλες κρίσεις της εποχής. Όσοι αγωνίζονται στους δρόμους φαντάζουν ρομαντικοί. Αθώα θύματα που δεν έχουν αντιληφθεί τα δεδομένα της νέας εποχής. Η κατάσταση καθημερινά εκτραχύνεται. Είναι θέμα χρόνου δυστυχώς να θρηνήσουμε θύματα.

Νομοτελειακά οδηγούμαστε στα άκρα και σε μία άνευ προηγουμένου κλιμάκωση που φέρνει την ανθρώπινη ζωή σε δεύτερη μοίρα!!! Ο μύθος της πτώσης του τείχους του Βερολίνου γίνεται συντρίμμια. Οργή και μίσος κυριαρχούν. Τα συναισθήματα υποχωρούν, τα ένστικτα κυριαρχούν. Κόντρα στο ρεύμα της εποχής προσπαθώ έχοντας μελετήσει βαθιά την κατάσταση σε παγκόσμια κλίμακα να εξηγήσω όσο το δυνατόν πιο κατανοητά τα δεδομένα που διαμορφώνονται με αίσθηση ευθύνης. Όπως συνηθίζεται βλέπουμε το δέντρο, αλλά χάνουμε το δάσος. Τελικά όμως ποιος κερδίζει μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία;

Το ΔΣ του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ζητάει την παραίτηση Μενδώνη

 Δήλωση των μελών του Δ.Σ. του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Υπό το σκότος των πρόσφατων εξελίξεων στο χώρο του Πολιτισμού και επειδή η ευθιξία, η φιλοτιμία και η υπευθυνότητα είναι αρετές που πρέπει να διαθέτουν όχι μόνο οι άρχοντες αλλά και οι υπηρετούντες τους άρχοντες, ιδίως όταν οι πρώτοι δεν τις διαθέτουν, επιθυμούμε, με την παρούσα δήλωση, να εκφράσουμε την εντονότατη δυσαρέσκειά μας για τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη την πρωτοφανή υπόθεση των αποκαλύψεων που αφορούν τον τέως Καλλιτεχνικό Διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου Δημήτρη Λιγνάδη, αποποιούμενη με τόση επιτηδευμένη ελαφρότητα τις προσωπικές της ευθύνες και αδυνατώντας ν’ ανταποκριθεί στο ρόλο της και να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων. Θεωρούμε αυτονόητο, παίρνοντας υπόψη μας και μια σειρά απαράδεκτους χειρισμούς της κατά την πολιτεία της, ότι η μόνη ενδεδειγμένη λύση είναι η άμεση παραίτησή της. Οι υπογράφοντες θα συνεχίσουμε να ασκούμε τα καθήκοντά μας έως τις 2 Μαΐου 2021, οπότε λήγει η θητεία μας, καθώς οι σκέψεις για ομαδική παραίτησή μας σε ένδειξη διαμαρτυρίας υποχώρησαν αμαχητί μπροστά στη συναίσθηση του χρέους που έχουμε αναλάβει απέναντι στον πολιτισμό, στον κινηματογράφο, στο Φεστιβάλ, στο κοινό του και, κυρίως, στο προσωπικό του και στην εξαιρετική ηγεσία του, ιδίως τώρα που επίκειται η έναρξη ενός ακόμα πολλά υποσχόμενου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ. 

Τα μέλη του Δ. Σ. του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

 Γιώργος Αρβανίτης (Πρόεδρος) 

Αχιλλέας Κυριακίδης (Αντιπρόεδρος) 

Σπύρος Βούγιας 

Αλέξανδρος Κάντερ Μπαξ 

Αλεξάνδρα Κατσαρού 

Γιώργος Τούλας 

Γιώργος Χριστιανάκης

Ο Πολιτισμός του Χρυσόψαρου

 

Το βιβλίο του Γάλλου καθηγητή Μπρυνό Πατινό, "ο Πολιτισμός του Χρυσόψαρου" που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη αποτελεί μία πραγματεία για την αγορά της προσοχής όπως ακριβώς μας πληροφορεί ο τίτλος του. Βιώνουμε μία εικοσαετία βίαιων μεταβολών στην καθημερινότητά μας. Δημιουργείται μία νέα τάξη πραγμάτων απουσία κανόνων. Η ψηφιακή ουτοπία εξελίχθηκε σε μία μεγάλη αποτυχία και σήμερα οι ειδικοί που πρώτοι έζησαν τις συνέπειες αυτών των κοσμογονικών αλλαγών καλούν την πλειοψηφία σε ένα είδος αποτοξίνωσης από το Διαδίκτυο (Social Dilemma, Netflix). Πόσο εύκολο είναι όμως να συμβεί αυτό;

Η σχέση εξάρτησης που έχει δημιουργηθεί ανάμεσα στους χρήστες και την εικονική πραγματικότητα δεν τους αφήνει να ηρεμήσουν. Δεν μπορούν να έχουν καθαρή σκέψη. Συνεχώς εικόνες περνούν μπροστά από τα μάτια τους. Ένας άτακτος κυκεώνας αρχικών σελίδων μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Το βλέπω ακόμα και στον ίδιο μου τον εαυτό. Είναι αδύνατο πλέον η προσοχή να μείνει εστιασμένη σε ένα γεγονός για πάνω από 9΄΄. Συντελείται όπως γίνεται εύκολα κατανοητό ένα τεράστιο κοινωνικό πείραμα. Οι άνθρωποι μετατρέπονται σε δούλους με επίγνωση της αιχμαλωσίας τους. Αδυνατούν να αποχωριστούν την επαφή με την οθόνη και στέκονται σαν απολιθωμένα όντα σε φάση υποταγής (pnhubbing-phone snubbing).

Συχνά γίνεται αναφορά στη Z Generation, μία γενιά μόνιμης διασύνδεσης. Ένας αληθινός πόλεμος αντιδράσεων, likes, shares και φυσικά οι διαφημίσεις. Το σημείο κλειδί που έφερε τα πάνω κάτω και φτάσαμε στη σημερινή κατάσταση. Οι αλγόριθμοι με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης εγκλωβίζουν τους χρήστες μέσα σε μία επικοινωνιακή φούσκα. Η μνήμη των ανθρώπων μετατρέπεται σε μυθοπλασία (brain hacking). Αν δεν υπάρχει ανεπτυγμένη κριτική ικανότητα στην αντίπερα όχθη το αποτέλεσμα είναι προδεδικασμένο. Αναπόφευκτα λοιπόν δημιουργείται μία κοινωνία καταναλωτών που δημιουργεί σκουπίδια, ψηφιακά και μη. Οι ζωές μας εμπορευματοποιούνται. Δημιουργείται ένας κορεσμός αισθήσεων που προκύπτει από τον βομβαρδισμό ερεθισμάτων που είναι αδύνατον να φιλτραριστούν.

Όλα τα παραπάνω προβληματίζουν τον σπουδαίο Πατινό, διευθυντή σύνταξης της Arte France και πρόεδρο στο τμήμα SciencesPo στο Παρίσι. Kαλεί τους ανθρώπους να αναζητήσουν εκ νέου το ιδεώδες που μας οδήγησε για τόσα χρόνια. Προτείνει λύσεις που αφορούν μάχες και θεραπείες. Το Google μας πληροφορεί πως έχει πάψει να είναι κομμάτι του δικού μας κόσμου. Οδηγεί μοιραία στην αμφιβολία, την καθολική αβεβαιότητα και κατ΄επέκταση σε ακραία πόλωση της δημόσιας σφαίρας. Η κατάρρευση της πληροφορίας μας οδήγησε εδώ. Ίσως ήρθε η ώρα για την εποχή των "Slow news" (ντοκιμαντέρ του Aλμπέρτο Πουλιάφιτο). Σε αυτά θα έχουν πρόσβαση άπαντες και θα χαρακτηρίζονται από ποιότητα και δεοντολογία.

Σήμερα μπουκωμένοι από ντοπαμίνη τελούμε υπό κατάσταση συνεχούς διέγερσης. Περιμένουμε συνεχώς κάτι νέο και στη συνέχεια κάτι ακόμα. Το παιχνίδι της λήθης. Στιγμές, εικόνες που φεύγουν και χάνονται. Επιφάνεια δίχως κανένα βάθος και υπόσταση. Ο χρόνος συγκέντρωσης (attention spam) έχει μειωθεί δραματικά. Μόνο τυχαίο δεν είναι το αίσθημα του ιλίγγου που δημιουργείται μετά από ώρες μπροστά στις οθόνες. Ένας αέναος κύκλος. Το αόρατο χέρι της αγοράς αντικαταστάθηκε από εκείνο του δικτύου κι ο παραδοσιακός καπιταλισμός από τον κατασκοπευτικό όπως μας πληροφορεί η Σοσάνα Ζούμποφ (Η εποχή του κατασκοπευτικού καπιταλισμού, εκδόσεις Καστανιώτη). 

Οι άνθρωποι τελούν εν αγνοία. Και το χειρότερο αρκετοί σε άγνοια της άγνοιάς τους. Οι περισσότεροι έχουν πιστέψει πως η ατομική "ιχνηλασία" αποτελεί συστατικό στοιχείο του ψηφιακού πολιτισμού. Η λέξη χρονοθηρία εκτιμώ ότι ταιριάζει απόλυτα σε αυτό που επαναλαμβανόμενα διαδραματίζεται και δυστυχώς μετά λύπης μου το γράφω: όλα τα παραπάνω ενισχυθήκαν στο πλαίσιο της πανδημίας και στο διάστημα του αναγκαστικού εγκλεισμού. Απόλυτα ενδεικτικό πόσο επίκαιρος έγινε το "1984, Μεγάλος Αδελφός" του Τζωρτζ Όργουελ που κυκλοφόρησε σε επανέκδοση από αρκετούς εκδοτικούς οίκους.

Τι μας κρύβουν οι λέξεις-Ζαν Πωλ Φιτουσί

 

Το νέο βιβλίο του Γάλλου καθηγητή οικονομικών Ζαν Πωλ Φιτουσί κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Πόλις σε μετάφραση Αντώνη Δ.Παπαγιαννίδη και συναντά ρήσεις του Τζωρζτ Όργουελ που μοιάζουν τόσο επίκαιρες. Με το νέο της έργο η επιφανής αυτή προσωπικότητα ασχολείται με τη νεογλώσσα κι όσα αυτή μας έχει πείσει να θεωρούμε ως πραγματικότητα. Ένα πόνημα απόλυτα σύγχρονο, καθώς τοποθετείται χρονικά μέσα στην πανδημία που βρήκε την ήπειρό μας χαλαρή. Το έργο προσαρμόζεται κατάλληλα στις απαιτήσεις της νέας εποχής που ξημερώνει. Στέκεται πολύ στην αμφισημία των λέξεων και στις έννοιες που μοιραία συγχέονται. Υποστηρίζει ότι η επικοινωνία έχει κερδίσει κατά κράτος την μάχη με την ουσία και κρούει των κώδωνα του κινδύνου για τα χειρότερα που βρίσκονται προ των πυλών.

Η νέα συνθήκη που δημιουργείται οδηγεί τις μάζες σε μονόδρομη σκέψη. "Όσο φτωχαίνει η γλώσσα τόσο καθίσταται εφικτή η σύγκλιση των σκέψεων". Εμείς ως Έλληνες έχουμε εκατομμύρια λέξεις, οι περισσότερες όμως χάνονται στο πέρασμα των χρόνων. Κάπου εδώ αρχίζουν όροι γνωστοί για την πολύπαθη πατρίδα μας: κρίση, διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, δημοσιονομική πολιτική, λιτότητα. Από την μία ο Βορράς κι από την άλλη ο Νότος. Πώς τα κατάφερες έτσι Ευρώπη; Το χάσμα ολοένα μεγαλώνει, οι ανισότητες κι οι αποστάσεις oξύνονται. Καμία πραγματική διάθεση αλληλεγγύης, αντιθέτως αδιαλλαξία και διάθεση για παρεμβατικότητα. Το κράτος δικαίου στην εποχή μας τείνει να γίνει δεύτερο αίτημα, θυσία στους κανόνες που επιβάλλουν οι εκάστοτε ισχυροί.

Συζητάμε για τη βαθύτερη κρίση εν καιρώ ειρήνης. Θυσίες, ματαιώσεις, απογοητεύσεις δίχως αντίκρισμα. Αποσάθρωση των κοινωνιών. Ζητείται απεγνωσμένα ελπίς. Η πολύμορφη κηδεμονία των αγορών συνεχίζει να περιορίζει την κυριαρχία της πολιτικής. Μία ευρωπαϊκή τραγωδία εν εξελίξει με χιλιάδες θύματα. Φυσική καταπόνηση και ταυτόχρονα ψυχολογική κατάρρευση. "Η μέση τάξη ηττήθηκε κατά κράτος". Αναζητείται ηθική. Μία δογματική Ένωση με σημαία της τον καπιταλισμό, που τρέμει το επόμενο μεγάλο σοκ που δε θα μπορέσει να διαχειριστεί και να κάνει την κρίση ... άλλη μία ευκαιρία. Με ρεαλισμό κι υπευθυνότητα ο συγγραφέας στέκεται στο ύψος της ιστορίας με τη ξύλινη γλώσσα του κυνισμού, δίχως καμία διάθεση υπεκφυγής και συμβιβασμού.

Ο σπουδαίος Michel Serres τονίζει ότι το χθες ήταν καλύτερο από το σήμερα. Ο λαός από την μεριά του παθητικός. Εξαντλημένος, αδύναμος να αντισταθεί. Ένα κλίμα αποκαρδιωτικής παραίτησης που οδηγεί μαθηματικά σε κίνδυνο για τη Δημοκρατία του Δυτικού Κόσμου. "Οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν να μιλούν". Στην εποχή της επικράτησης της ψηφιοποίησης και της τεχνητής νοημοσύνης (διαβάστε το Άνθρωποι και Ρομπότ του Πέτρου Παπακωνσταντίνου), για να τις αξιοποιήσουμε προς όφελός μας πρέπει να μάθουμε ιστορία και να διεκδικήσουμε την αξιοπρέπειά μας και τη στοιχειώδη ποιότητα ζωής απέναντι στο φάντασμα του λαϊκισμού και του εθνικισμού που αναβιώνει. Οι ΕΛΙΤ παρακολουθούν παθητικά και νομίζουν πως ελέγχουν την κατάσταση. Τα γεγονότα της δεκαετίας όμως του 1930 δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας.

Συνήθως υιοθετούνται λύσεις για το παρόν δίχως κάποιο μακρόπνοο πλάνο, καθώς δεν υπάρχει η πολυτέλεια του χρόνου, αλλά και της καθαρής ματιάς με φόντο το μέλλον. Προκειμένου να ενισχυθεί το αφήγημα επιστρατεύονται μηχανισμοί προπαγάνδας με τη συνεισφορά των πάντα πρόθυμων ΜΜΕ. "Κανείς δε γνωρίζει τι μας ξημερώνει". Γίνεται όμως μία ακόμα μεγάλη έμμεση παραδοχή στις σειρές αυτού του εξαιρετικού βιβλίου. Ο "τρίτος κόσμος" είναι εδώ έτοιμος να "εκδικηθεί" μέσω ποικιλόμορφων μεταλλάξεων. Βάση δεδομένων κι όσο η κλιματική αλλαγή τρέχει με τους σημερινούς ρυθμούς οι πανδημίες θα γίνουν συχνό φαινόμενο τα επόμενα χρόνια. Κι οι αγαπημένοι μας ηλικιωμένοι; Διπλά καταδικασμένοι ...

Εύκολα κατανοεί κανείς που έχουμε φτάσει. Στο έσχατο σημείο. Αν δεν ήταν τραγικό, θα ήταν κωμικό. Κι όμως δεν είναι καιρός για γέλια, αλλά για επαγρύπνηση και πράξεις. Τώρα χρειάζονται περισσότερο ίσως από ποτέ φωνές σαν του Ζαν Πωλ Φιτουσί για να αφυπνίσουν συνειδήσεις και προοδευτικούς ανθρώπους. Ρεαλισμός κι υπευθυνότητα απέναντι σε μία τεχνητή πολυπλοκότητα που καλλιεργεί το χάος και πυροδοτεί αναπόφευκτα έναν κύκλο βίας. Ήρθε η ώρα να τερματιστεί ο "διάλογος των κωφών", να τεθεί μία νέα συνθήκη και να αποφασίσουμε αν πρέπει να κάνουμε κι άλλα βήματα μπροστά ή να φρενάρουμε και να σκεφτούμε μήπως πρέπει να γίνει ένα βήμα πίσω, ώστε να καταφέρουμε να διορθώσουμε όσα διαλύσαμε σε περίπου μία δεκαετία. Σύμμαχοι οι Τέχνες, ο Πολιτισμός κι η Επιστήμη ...

πρώτη δημοσίευση parallaxi

Πέρα από τα Βουνά

Ο ανερχόμενος ασιατικός κινηματογράφος κρύβει πολλά διαμάντια που πολλοί από εμάς δεν είχαμε την ευκαιρία ή αν θέλετε την τύχη να παρακολουθήσουμε στην μεγάλη οθόνη. Η νέα πλατφόρμα Cinema no Border ετοίμασε ένα εξαιρετικό αφιέρωμα (New Asian Cinema) που μας θυμίζει σπουδαίες στιγμές της έβδομης τέχνης στα πλαίσια του 21ου αιώνα. Μία απ΄αυτές αποτελεί το "Πάνω από τα Βουνά" του Ζαν Ζανγκέ (μετά τον Χρυσό Λέοντα για το "Ακίνητες Ζωές " και πριν το "Στάχτες μιας Αγάπης"). Άλγεβρα-γεωμετρία-τριγωνομετρία. Τρεις άνθρωποι, τρεις διαφορετικές χρονικοί περίοδοι (1999, 2005, 2025), οι επιλογές, οι αποφάσεις κι οι συνέπειές τους.

Κινεζική Πρωτοχρονιά στην αυγή της νέας χιλιετίας. Εκατομμύρια άνθρωποι στην παγίδα της ελπίδας. Στο αχανές Πεκίνο έχει ανάψει το φυτίλι της νέας εποχής. Παρακολουθούμε την ιστορία της Τάο που καλείται να επιλέξει ανάμεσα στο λαμπερό και το σταθερό. Σαφής παραλληλισμός της κοπέλας με την πατρίδα. Δύο δρόμοι: Αυτός της παγκοσμιοποίησης κι ο έτερος της προστασίας, της διατήρησης των κεκτημένων. Μία ερωτική ιστορία γίνεται η αφορμή για να ξετυλίξει τον πλούτο των σκέψεών του ο δημιουργός σε τρία επίπεδα. "Μάλλον πρέπει να βιώσουμε πόνο για να νιώσουμε ερωτευμένοι".

Η σαγηνευτική μουσική με την οποία επιλέγει να ντύσει το έργο, το ντελίριο των εικόνων με τον φωτογραφικό φακό να απομακρύνεται μαεστρικά επιτείνουν τη δράση και προτάσσουν-μεταφέρουν διλήμματα. Η κυνική προσέγγιση, "όταν πατώσει θα το αγοράσω" κι από την άλλη ο βυθός συναισθημάτων που όταν έρθουν στην επιφάνεια φέρνουν οργή. Ο χρόνος περνά. Τίποτα δεν μένει στάσιμο. Το καπιταλιστικό κέντρο της Σανγκάης κι από εκεί στην μακρινή Αυστραλία. Μένουν πίσω κομμάτια και μία μάνα πια να προσπαθεί να επουλώσει βουβά τις πληγές της.

Δημιουργείται ένα ασφυκτικό περιβάλλον στο οποίο βρίσκει απόλυτη εφαρμογή το ρητό: "τα λεφτά δε φέρνουν την ευτυχία". Ρωγμές στις σχέσεις των ανθρώπων, εγωισμός, πόνος, δίνη. Στην μέση πια υπάρχει η αθώα ψυχή του Ντόλαρ που καλείται να ανταπεξέλθει σε μία ακραία μάχη με καθημερινές ερωτήσεις που τον βασανίζουν καθώς ενηλικιώνεται. Συμβολίζει παράλληλα μία γενιά νέων, εφήβων που αφήνουν τις πατρίδες του κι επιλέγουν την Αμερική, την Μελβούρνη ή την Ευρώπη για τις σπουδές τους αναζητώντας ένα καλύτερο αύριο συνυφασμένο με το ρεύμα της εποχής.

Άκρατη τεχνολογική ανάπτυξη (tablet στο 2005) και μαζί της οικολογική καταστροφή ελέω κλιματικής αλλαγής (εκρήξεις στα ύδατα). Ο Ζανγκέ προσπαθεί να ανοίξει όλα τα κεφάλαια που τον απασχολούν στο έργο του και να δώσει ποικίλα ερεθίσματα για σκέψη στον θεατή. Πάντα όμως αφήνει την τελευταία λέξη στον παράγοντα άνθρωπο. "Γιατί με το αργό τρένο θα έχω περισσότερο χρόνο να σε δω". Κανείς δε ρωτά αν μετάνιωσε, δεν έχει άλλωστε νόημα πια να το μάθουμε. Η προφητεία τείνει να εκπληρωθεί.

Ένας στοχασμός για το σήμερα (2021). Μία υπερδύναμη σε αναμονή της πρωτοκαθεδρίας. Ταυτόχρονα μία διορατική ματιά για το δυστοπικό αύριο που κρύβει όπλα, σφαίρες κι ουσίες. Η αίσθηση της ελευθερίας όμως όσα χρόνια κι αν περάσουν θα αναζητείται πάντα στον ορίζοντα της θάλασσας. Όσες κατακτήσεις κι αν πετύχει πετύχει (ο άνθρωπος), αν δεν εξασφαλίσει την αληθινή επικοινωνία θα οδηγηθεί μοιραία όταν βρει τον χρόνο για την απαιτούμενη ενδοσκόπηση κι αυτοκριτική στην απόλυτη μοναξιά. Για καθένα χωρίς λοιπόν, η απάντηση είναι ένα ΜΑΖΙ.

Go West των Pet Shop Boys, σχήμα του κύκλου και τροφή για μεγάλη σκέψη ...

Η επόμενη ημέρα της πανδημίας

Η κατάσταση που διαμορφώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο εξαιρετικά σύνθετη. Συμπληρώνουμε έναν χρόνο παρουσίας του νέου κορονοϊού, ο οποίος έχει αποσταθεροποιήσει την καθημερινότητά μας. Πολλοί από εμάς αναζητώντας ελπίδα, αν θέλετε φως στην άκρη του τούνελ πιστέψαμε ότι το 2021 θα είναι η χρονιά του εμβολίου και κατ'επέκταση του τέλους της πανδημίας. Τώρα έχουμε να διαχειριστούμε και τις μεταλλάξεις που απειλούν τα Εθνικά Συστήματα Υγείας με κατάρρευση.

Όσο τα νούμερα μένουν μακριά από τις προσδοκίες ο κόσμος φυσιολογικά αντιδρά. Ετερόκλητες ομάδες αποτελούμενες από αρνητές, αγανακτισμένους και νέους διαδηλώνουν σε Γερμανία, Ισπανία, Τσεχία, Βέλγιο κι εσχάτως στην Ολλανδία. Η κοινωνία μοιάζει εξαντλημένη, στα όρια της εξαθλίωσης. Χρειάζεται πλήρη ενημέρωση και ουσιαστική, πολύπλευρη στήριξη. Αντ'αυτού συναντά διάφορες μορφές παραπληροφόρησης και μία οργανωμένη προπαγάνδα με φόντο τον αποπροσανατολισμό της. Το διογκούμενο έλλειμμα εμπιστοσύνης που μαθηματικά δημιουργείται οδηγεί στην αγκαλιά της πιο συντηρητικής πτέρυγας.

Στην Ιταλία η κυβέρνηση Κόντε δεν άντεξε. Δημιουργείται μία γέφυρα με τον Μάριο Ντράγκι. Ελλοχεύει όμως ο κίνδυνος επικράτησης του Ματέο Σαλβίνι όταν έρθει η ώρα της κάλπης. Στην πατρίδα μας πάμε για αναπροσαρμογή του προϋπολογισμού από το οικονομικό επιτελείο. Η επιδημιολογική κόπωση δεν αποκλείεται να οδηγήσει σε ακραίες αντιδράσεις κι εδώ, καθώς μαίνεται μία δεκαετής κρίση. Ενα τρίτο ολικό lockdown πιθανώς θα ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων και να πυροδοτήσει έκρηξη.

Την ίδια στιγμή για θεραπεία, ούτε λόγος. Κάποιες αναφορές για την κολχικίνη, τα μονοκλωνικά αντισώματα και στο βάθος και πάλι ... ατομική ευθύνη και συνεχείς περιορισμοί ελευθεριών. Η πλειοψηφία ζητεί ουσιαστική λύση κι όχι απλά "παυσίπονα" για τα συμπτώματα. Τα κρούσματα αυξάνονται, ο μακάβριος αριθμός των νεκρών μεγαλώνει κι ο φόβος κυριαρχεί για τι μας ξημερώνει κι αν ...

Όλος αυτός ο κλονισμός βρίσκει πρόσφορο έδαφος στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Ο Στην Μπάνον και το επιτελείο του δούλεψαν αθόρυβα και αποτέλεσαν έναν σύνδεσμο μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και Ευρώπης. Έσπειραν τον καρπό του τραμπισμού την προηγούμενη πενταετία και περιμένουν. Σε αυτό το γεγονός οφείλεται η πρωτοφανής πόλωση που επικρατεί στον Δυτικό κόσμο. Το Διαδίκτυο κι η τεχνολογική πρόοδος κινδυνεύουν να μας γυρίσουν μπούμερανγκ. Ένα αχανές εικονικό περιβάλλον που έχει ως στόχο την αλλοίωση της κριτικής σκέψης και των αντιστάσεων μας.

Με τον Πολιτισμό στην εντατική, με τη Δημοκρατία στα σχοινιά, καθώς νωπές είναι ακόμα οι εικόνες της εισόδου στο Καπιτώλιο αναζητούμε μία νέα ισορροπία που θα μειώσει τις ανισότητες και θα φέρει τους ανθρώπους ξανά πιο κοντά. Αυτή θα είναι η αρχή μίας νέας εποχής που θα έχει κερδίσει τη δύσκολη μάχη απέναντι στο σκοτάδι οριστικά.

πρώτη δημοσίευση parallaxi

Προορισμός: Ταξίδι

 

Προορισμός: Ταξίδι

Το 23^ο ΦΝΘ μάς ταξιδεύει μέσα από ένα μεγάλο αφιέρωμα

Γιατί ταξιδεύουμε; Τι αναζητούμε στις περιπλανήσεις μας; Το 23^ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης βάζει προορισμό το ίδιο το ταξίδι και επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει την έννοιά του μέσα από ένα μεγάλο και συναρπαστικό αφιέρωμα με τίτλο Προορισμός: Ταξίδι. Το αφιέρωμα θα προβληθεί τον Μάρτιο (4-14 Μαρτίου 2021), στο πλαίσιο του online 23^ου ΦΝΘ, μέσα από την ψηφιακή πλατφόρμα του Φεστιβάλ.

Σε μία εποχή που το ταξίδι έχει μετατραπεί από αναζήτηση σε υπαρξιακή επιβεβαίωση, το Φεστιβάλ, μέσα από 19 ντοκιμαντέρ και δύο ταινίες μυθοπλασίας, εξερευνά τη σύγχρονη εμπειρία του ταξιδιού και τη σχέση μας μαζί του. Η πανδημία έχει οδηγήσει σε μια επιστροφή στα βασικά, καθιστώντας την ανάγκη μας για εξερεύνηση και αναζήτηση πιο επιτακτική από ποτέ. Την ανάγκη αυτή εξερευνούν και οι ταινίες του αφιερώματος, οι οποίες μας μεταφέρουν από την Ινδία στην Αλάσκα, σε σταθμούς και στάσεις με τρένα και λεωφορεία που δεν έρχονται και από το Τελ Αβίβ στα σχεδόν «απάτητα» μέρη του κόσμου, όπως η Παταγονία και η Γροιλανδία. Πραγματοποιούν ταξίδια πραγματικά, ακολουθώντας, παράλληλα, εσωτερικές διαδρομές με πυξίδα τις αναμνήσεις, την πίστη, την ανθρωπιά, τη σχέση μας με τους άλλους και με τον εαυτό μας.

Το αφιέρωμα θα συνοδεύεται από μία δίγλωσση ειδική έκδοση, στην οποία άνθρωποι του σινεμά, καλλιτέχνες και ακαδημαϊκοί προσεγγίζουν τις διαφορετικές πτυχές του ταξιδιού. Η έκδοση θα είναι διαθέσιμη στο eshop του Φεστιβάλ, καθώς και στα βιβλιοπωλεία, σε συνεργασία με τις εκδόσεις Νεφέλη.

Τα ντοκιμαντέρ του αφιερώματος:

Ανοιχτός Βορράς / Big North

του Ντάριο Ακοτσέλα, Ιταλία, 2020, 80΄

Ο Πάολο Κονιέτι είναι ένας 40χρονος ιταλός συγγραφέας. Το ντοκιμαντέρ εξερευνά την σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση, στη διάρκεια του μεγάλου ταξιδιού του Πάολο στη Βρετανική Κολομβία, το Γιούκον, την Αλάσκα, όπου συναντά ανθρώπους που ζουν στο δάσος. Αυτή η μεγάλη περιπέτεια θα ολοκληρωθεί στο λεγόμενο «μονοπάτι του πανικού», στο λεωφορείο της γραμμής 142 όπου έφτασε στο τέλος του το ταξίδι του ακτιβιστή Κρις Μακάντλες, ο οποίος υπήρξε έμπνευση για την ταινία Ταξίδι στην Άγρια Φύση / Into the Wild του Σον Πεν.

Ο σταθμός του τραίνου / The train stop

του Σεργκέι Λοζνίτσα, Ρωσία, 2000, 25΄

Στο ιδιαίτερο αυτό ντοκιμαντέρ του σπουδαίου δημιουργού Σεργκέι Λοζνίτσα, παρακολουθούμε ανθρώπους που κοιμούνται περιμένοντας, σε έναν σταθμό στη μέση του πουθενά, ένα τραίνο που ποτέ δεν έρχεται. Το ταξίδι ως αναμονή, ως προσμονή για κάτι που δεν έρχεται ποτέ.

Αν είχα τέσσερις καμήλες / If I had four camels

του Κρις Μαρκέρ, Γαλλία – Δυτική Γερμανία, 1966, 51΄

Αποτελούμενο εξ ολοκλήρου από φωτογραφίες που τράβηξε ο Κρις Μαρκέρ στη διάρκεια των ταξιδιών του σε 26 χώρες, το ντοκιμαντέρ αποτελεί ταυτόχρονα ένα οδοιπορικό και έναν διαλογισμό πάνω στη φύση του ανθρώπου, στα μεγάλα γεγονότα που συνταράσσουν τον πλανήτη, στην ομορφιά και την ασχήμια της ζωής.

Αναμνήσεις από ένα ταξίδι στη Λιθουανία / Reminiscences of a Journey to Lithuania

του Γιόνας Μέκας, Λιθουανία – ΗΠΑ, 1972, 82΄

Γυρισμένο από τον θρύλο του σινεμά, τον ποιητή και σκηνοθέτη Γιόνας Μέκας, το ντοκιμαντέρ αυτό αποτελεί ένα κινηματογραφικό ημερολόγιο του ίδιου του Μέκας. Η ταινία επικεντρώνεται στην επιστροφή του στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Το 2006 η Βιβλιοθήκη του Αμερικανικού Κογκρέσου την επέλεξε να ενταχθεί στο Εθνικό Κινηματογραφικό Μητρώο, αναφερόμενη στην «πολιτιστική, αισθητική και ιστορική της σημασία».

Στα βήματα του Μπρους Τσάτουιν / Nomad: In the Footsteps of Bruce Chatwin

του Βέρνερ Χέρτσογκ, Ηνωμένο Βασίλειο, 2019, 89΄

Ένας τρυφερός φόρος τιμής στον χαρισματικό ταξιδιωτικό συγγραφέα Μπρους Τσάτουιν από τον φίλο του, σκηνοθέτη Βέρνερ Χέρτσογκ. Με το σακίδιο του Τσάτουιν στην πλάτη του, ο Χέρτσογκ ταξιδεύει ανά τον κόσμο (από την Ελλάδα στην Παταγονία και την Γκάνα), ακολουθώντας τα βήματα ενός ανθρώπου που, όπως και ο ίδιος, λάτρεψε τη νομαδική ζωή.  Στην πορεία θα ανακαλύψει μυστήρια, περιπλανώμενους ανθρώπους, συναρπαστικές εμπειρίες.

Το μεγάλο ταξίδι / The Long Holiday

του Γιόχαν φαν ντερ Κέκεν, Ολλανδία, 2000, 145΄

Όταν ο σκηνοθέτης μαθαίνει ότι πάσχει από καρκίνο, αποφασίζει να κάνει αυτό που αγαπά περισσότερο: να ταξιδέψει και να κινηματογραφήσει. Με αφορμή τις θεραπευτικές προσεγγίσεις στην ανατολική και τη δυτική κουλτούρα, ταξιδεύει σε διάφορα μέρη του κόσμου και χρησιμοποιώντας ποιητική αφήγηση μιλά για τον ίδιο και τη ζωή του. Το ντοκιμαντέρ αυτό αποτελεί αφορμή να κάνει εκείνο που αγαπά περισσότερο από όλα στον κόσμο: να χρησιμοποιήσει την κινηματογραφική του κάμερα.

Τζόγος, θεοί και LSD / Gambling, Gods and LSD

του Πίτερ Μέτλερ, Καναδάς– Ελβετία, 2002, 180′

Ένα τρίωρο υπερβατικό ταξίδι σε διαφορετικές χώρες και κουλτούρες, που φέρνει κοντά ανθρώπους και πολιτισμούς. Ο σκηνοθέτης θα πραγματοποιήσει μια ιχνηλάτηση στην έρημο της Νεβάδα, θα παρακολουθήσει μια κατεδάφιση στο Λας Βέγκας, θα παρατηρήσει τη ζωή στην Ελβετία και θα είναι παρών σε ένα κήρυγμα ευαγγελίου στο αεροδρόμιο του Τορόντο. Ένα ντοκιμαντέρ-στοχασμός πάνω στο το τι δίνει νόημα στη ζωή μας.  

Εκεί κάτω / Down There

της Σαντάλ Ακερμάν, Βέλγιο – Γαλλία, 2006, 78΄

Μέσα από ένα παραθαλάσσιο διαμέρισμα στο Τελ Αβίβ, η Σαντάλ Ακερμάν, μία από τις σημαντικότερες ευρωπαίες δημιουργούς στη μετά-Nouvelle Vague εποχή μιλά για την καθημερινότητά της, την οικογένειά της, την εβραϊκή της ταυτότητα, αναπολώντας, παράλληλα, την παιδική της ηλικία. Το ντοκιμαντέρ έχει την αίσθηση ενός ημερολογίου και ρίχνει μια ματιά στις σκέψεις της σκηνοθέτιδος, που έβαλε τέλος στη ζωή της το 2015, σε ηλικία 65 ετών. Το ντοκιμαντέρ ήταν υποψήφιο για βραβείο Σεζάρ το 2007.

Για το χρόνο και την πόλη / Of Time and the City

του Τέρενς Ντέιβις, Ηνωμένο Βασίλειο, 2008, 74΄

Ένα δοκίμιο-εγκώμιο για την πόλη που γεννήθηκε και μεγάλωσε ο σκηνοθέτης Τέρενς Ντέιβις, το εργατικό Λίβερπουλ. Μια κατάθεση μνήμης και στοχασμού για την εμπειρία της απώλειας αίσθησης του χώρου και του τόπου καθώς ο χρόνος περνά. Ένα προσωπικό πορτρέτο του Λίβερπουλ, πέρα από τους Μπιτλς και τη θρυλική ομάδα ποδοσφαίρου, όπου η νιότη και η έμπνευση συμπλέκουν την προσωπική ιστορία του σκηνοθέτη με την ιστορία της πόλης.

Αποστολή στην άκρη του κόσμου / Expedition to the End of the World

του Ντάνιελ Ντέντσικ, Δανία – Σουηδία, 2013, 90΄

Ένα επικό ταξίδι μ’ ένα τρικάταρτο καράβι στα παγόβουνα της βορειοανατολικής Γροιλανδίας που λειώνουν με ραγδαίους ρυθμούς, στη διάρκεια του οποίου το πλήρωμα – που περιλαμβάνει από καλλιτέχνες μέχρι γεωλόγους και αστροβιολόγους – ανακαλύπτει νέα είδη ζωής, αντιμετωπίζει πρωτόγνωρες προκλήσεις και στοχάζεται πάνω σε θεμελιώδη ερωτήματα υπαρξιακής φύσης.  

Η γη των φαντασμάτων / Ghostland

των Κατένια Λέρμερ και Ζίμον Στάντλερ, Γερμανία, 2016, 85΄

Ένας από τους αρχαιότερους πολιτισμούς στον πλανήτη μας υφίσταται τεράστια αλλαγή. Οι άνθρωποι της φυλής Τζου/Χοανσί στη Ναμίμπια διασχίζουν την έρημο Καλαχάρι και ταξιδεύουν στην καρδιά της Ευρώπης. Αυτό που αρχίζει ως ματιά στον συναρπαστικό πολιτισμό τους γίνεται μια ακόμη πιο συναρπαστική ματιά στον δυτικό τρόπο ζωής μας. Ένας ζεστός και χιουμοριστικός στοχασμός πάνω στις συνήθειές μας μέσα από τα μάτια ανθρώπων που ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν παραδόσεις εκατομμυρίων ετών.

Kεντρικό Αεροδρόμιο Τέμπελχοφ / Central Airport THF

του Καρίμ Αϊνούζ, Γερμανία – Γαλλία – Βραζιλία, 2018, 97΄

Το αεροδρόμιο Τέμπελχοφ του Βερολίνου είναι ένας χώρος αφίξεων και αναχωρήσεων που χρησιμοποιείται ταυτόχρονα ως προσφυγικός καταυλισμός, αλλά και ως χώρος ψυχαγωγίας για τους κατοίκους της γερμανικής πρωτεύουσας. Το ντοκιμαντέρ του Καρίμ Αϊνούζ μιλά για την προσφυγική κρίση με έναν ιδιαίτερο τρόπο, φτιάχνοντας το πορτρέτο μιας πόλης μέσα στην πόλη, αλλά και μιας ευρωπαϊκής κοινωνίας, εγκλωβισμένης στο σημείο ανάμεσα στην κρίση και την ουτοπία.

Ταξιδιώτης του Μεσονυχτίου / Midnight Traveler

του Χασάν Φαζιλί, ΗΠΑ – Κατάρ – Καναδάς – Ηνωμένο Βασίλειο, 2019, 88΄

Όταν το θεοκρατικό καθεστώς των Ταλιμπάν τον επικήρυξε, ο αφγανός θεατρικός και κινηματογραφικός σκηνοθέτης Χασάν Φαζιλί είχε μόνο μία επιλογή: την άτακτη φυγή. Ένα οπτικό ημερολόγιο, κινηματογραφημένο από τον ίδιο με πολύ φτωχά μέσα, ακόμα και με κινητό τηλέφωνο, το οποίο εξιστορεί έναν καταναγκαστικό εκπατρισμό. Ένα ντοκιμαντέρ που λειτουργεί ως τρανταχτή απόδειξη για την ασύλληπτη βία με την οποία έρχονται αντιμέτωποι όσοι είναι αναγκασμένοι να ταξιδεύουν νύχτα. Εξόριστοι από τον ίδιο τους τον τόπο, προχωρούν σιωπηλά και φοβισμένα, με τον θάνατο να παραμονεύει σε κάθε βήμα.

Από πού πάμε σπίτι μας; / Which Way Home

της Ρεμπέκα Καμίζα, ΗΠΑ, 2009, 82΄

Το ντοκιμαντέρ ακολουθεί ασυνόδευτους ανήλικους μετανάστες με προορισμό τις ΗΠΑ, σε μια περιπλάνηση γεμάτη εμπόδια, με πυξίδα την αβεβαιότητα. Παιδιά όπως η Όλγα και ο Φρέντι από την Ονδούρα προσπαθούν απεγνωσμένα να φτάσουν στους γονείς τους στις ΗΠΑ· ο Χοσέ, ένας 10χρονος από το Ελ Σαλβαδόρ, τον οποίο εγκατέλειψαν λαθρέμποροι, βρίσκεται τώρα μόνος του σ’ ένα κέντρο προφυλάκισης στο Μεξικό και ο Κέβιν, ένα 14χρονο «παιδί της πιάτσας» από την Ονδούρα, του οποίου η μητέρα ελπίζει πως θα καταφέρει να φτάσει στην Αμερική για να της στείλει λεφτά.  Ένα ταξίδι ελπίδας και κουράγιου, απογοήτευσης και θλίψης.

Πρώτη επαφή / First Contact

των Μπομπ Κόνολι και Ρόμπιν Άντερσον, Αυστραλία – Καναδάς – ΗΠΑ, 1983, 58'

Το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει εικόνες από την πρώτη συνάντηση των ορεινών φυλών της Παπούα Νέας Γουινέας με τους αυστραλούς χρυσοθήρες, τη δεκαετία του 1930. Οι αδελφοί Λέι ήταν οι πρώτοι λευκοί που μπήκαν στην ενδοχώρα της Νέας Γουινέας όπου συνάντησαν τους κατοίκους των ορεινών περιοχών που μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχαν καμία επαφή με τον έξω κόσμο και τους κινηματογράφησαν. Πενήντα χρόνια μετά οι σκηνοθέτες τους επισκέπτονται δείχνοντάς τους τα πλάνα και τις φωτογραφίες που είχαν τραβήξει τότε οι Λέι και παίρνουν συνεντεύξεις από τους εν ζωή αδελφούς και τους ιθαγενείς που ήταν τότε παρόντες, οι οποίοι παρουσιάζουν μια διαφορετική ερμηνεία αυτής της επαφής. Ένα μοναδικό ντοκουμέντο για την πρώτη συνάντηση μεταξύ ανθρώπων από διαφορετικές κουλτούρες.

Νυχτερινό Ταχυδρομείο / Night Mail

των Χάρι Ουάτ, Μπάζιλ Ράιτ, Ηνωμένο Βασίλειο, 1936, 25'

Γυρισμένο το 1936, το ντοκιμαντέρ Νυχτερινό ταχυδρομείο είναι μία από τις σημαντικότερες ταινίες της κινηματογραφικής μονάδας των βρετανικών ταχυδρομείων, GPO Film Unit. Ακολουθεί το νυχτερινό ταξίδι της αμαξοστοιχίας Λονδίνο -  Γλασκώβη. Ένα ποιητικό ντοκιμαντέρ που αποτυπώνει το βρετανικό τοπίο, το οποίο συνοδεύει υπέροχα η μουσική του συνθέτη Μπέντζαμιν Μπρίτεν και οι στίχοι του βρετανού ποιητή Ουίσταν Χιού Όντεν.

Ταξίδια στο Κονγκό / Travels in the Congo
του Μαρκ Αλεγκρέ, Γαλλία, 1927,117΄  

Το 1925, ο νεαρός κινηματογραφιστής Μαρκ Αλεγκρέ συνόδευσε τον σύντροφό του Αντρέ Ζιντ στη Γαλλική Ισημερινή Αφρική, το Κονγκό. Το ντοκιμαντέρ, μόλις πέντε χρόνια μετά τον Νανούκ του Βορρά, περιλαμβάνει εικόνες από τους 11 μήνες που έμεινε εκεί. Στόχος του σκηνοθέτη να βυθιστούν οι θεατές «όπως και εμείς οι ίδιοι, στην ατμόσφαιρα αυτής της μυστηριώδους χώρας». Ένα από τα πρώτα ντοκιμαντέρ παρατήρησης.

Άτμαν / Atman

της Πίργιο Χονκασάλο, Φινλανδία, 1996, 73΄

Θέλοντας να αποτίσει φόρο τιμής στην πρόσφατα χαμένη μητέρα του, ο παράλυτος στα πόδια Τζαμάνα Λαλ από την Ινδία ξεκινά ένα προσκύνημα από τις εκβολές του ποταμού Γάγγη στην ιερή πόλη Χαριντουόρ, στους πρόποδες των Ιμαλαΐων, καλύπτοντας μια διαδρομή 6000 χιλιομέτρων. Μέσα από επτά κεφάλαια και με συνοδό τη Σάντα, μια χήρα με τρία παιδιά, που θα τον ακολουθήσει ως το τέλος της διαδρομής του, το ταξίδι αυτό είναι παράλληλα ένα πορτραίτο της εσωτερικής δύναμης του ανθρώπου αλλά και των θρησκευτικών πρακτικών της Ινδίας.

Route One

του Ρόμπερτ Κρέιμερ, Ηνωμένο Βασίλειο – Γαλλία, 1990, 255΄

Συνδυάζοντας ντοκιμαντέρ και μυθοπλασία, η ταινία του Ρόμπερτ Κρέιμερ παρουσιάζει ένα ψηφιδωτό συμπεριφορών στην Αμερική της δεκαετίας του 1980 απέναντι σε θέματα όπως η φυλή, η θρησκεία και η ιστορία. Η ταινία περιγράφει το ταξίδι του σκηνοθέτη από τα καναδικά σύνορα στο Μέιν έως το Φλόριντα Κις. Μαζί με τον σκηνοθέτη βρίσκεται ο Ντοκ (τον ερμηνεύει ο ακτιβιστής Πολ Μακ Άιζακ), ένας άνδρας που επιστρέφει από την Αφρική στις ΗΠΑ.

Στάση λεωφορείου / Bus Stop

των Ακτάν Αμπντικαλίκοφ και Έρνεστ Αμπντιχαπάροφ, Κιργιστάν, 2000, 27΄

Τέσσερις άγνωστοι περιμένουν ένα λεωφορείο που δεν έρχεται ποτέ σε μία στάση που βρίσκεται στο σταυροδρόμι με μια πολυσύχναστη λεωφόρο. Βαδίζοντας στα ίχνη του «Περιμένοντας τον Γκοντό», η ταινία δίνει έμφαση όχι σε αυτό που περιμένεις, αλλά στις σχέσεις που αναπτύσσονται όταν βρίσκεσαι σε κατάσταση αναμονής…

Οι Λένινγκραντ Κάουμποϊς πάνε Αμέρικα

του Άκι Καουρισμάκι, Φινλανδία – Σουηδία, 1989, 78΄

Κάπου στην τούνδρα, σε μια ερημική έκταση, ζει η χειρότερη ροκ εν ρολ μπάντα του πλανήτη, μια κομπανία χωρίς κοινό και χωρίς καμία πιθανότητα εμπορικής απήχησης. Μ’ αυτά και μ’ εκείνα, αποφασίζουν να ξεχάσουν τον πατριωτισμό τους και να πάνε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η ταινία είναι η ιστορία της περιπλάνησής τους πέρα από τον ωκεανό και στα βάθη της ηπείρου, μια ιστορία για κακόφημα μπαρ και τίμιους ανθρώπους, στις επαρχιακές πόλεις του έθνους του χάμπουργκερ. Άσχημοι άνθρωποι, όμορφα συναισθήματα!