Αποκαλυπτικά ντοκιμαντέρ που βραβεύτηκαν σε φεστιβάλ της γειτονιάς μας

 

1 – 4 Απριλίου, online.filmfestival.gr

 Aπρόσμενες ιστορίες αγάπης, μια αναμέτρηση με την κορυφή του Έβερεστ, η σημερινή γενιά του Τσέρνομπιλ, η μακραίωνη κληρονομιά μιας άγνωστης μειονότητας που ζει τόσο κοντά μας, ένα αρχιτεκτονικό ταξίδι σε ένα εμβληματικό κτίριο. Σπουδαία ντοκιμαντέρ που απέσπασαν διακρίσεις σε κινηματογραφικά φεστιβάλ της ευρύτερης γειτονιάς μας προβάλλονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας του Φεστιβάλ online.filmfestival.gr. Από την Πέμπτη 1^η έως την Κυριακή 4 Απριλίου, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Beldocs (Σερβία) και το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Astra (Ρουμανία), με την υποστήριξη του ευρωπαϊκού προγράμματος Media, παρουσιάζουν έξι ντοκιμαντέρ, τα οποία αγαπήθηκαν και βραβεύτηκαν στα δυο γειτονικά μας φεστιβάλ.

 Οι προβολές πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του 23^ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, το οποίο θα κορυφωθεί το καλοκαίρι (24 Ιουνίου - 4 Ιουλίου 2021) στους φυσικούς του χώρους, εάν το επιτρέψουν οι συνθήκες, αλλά και online. Μέχρι το καλοκαίρι, το Φεστιβάλ θα πραγματοποιεί προβολές online, κρατώντας ζωντανό τον  δίαυλο επικοινωνίας του κοινού με το ντοκιμαντέρ.

Οι ταινίες

 4 χρόνια σε 10 λεπτά / 4 Years in 10 Minutes

του Μλάντεν Κοβάσεβιτς, Σερβία, 2018, 63΄

 Απόκοσμα τοπία και μυστηριώδεις διαδρομές του νου μέσα από πλάνα γυρισμένα από τον πρώτο Σέρβο που αναρριχήθηκε στην κορυφή του Έβερεστ συνυφαίνονται με αινιγματικά αποσπάσματα από το ημερολόγιο του ορειβάτη. Ένας πειραματικός διαλογισμός για την πορεία προς την αιώνια δόξα – και την επιστροφή στην κοινοτοπία της καθημερινότητας. Μια διαδρομή που άλλαξε έναν άνθρωπο με τρόπο που αυτός δεν είχε επιδιώξει ποτέ. Η ταινία απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο στο φεστιβάλ Beldocs το 2018.

 

Κέντρο / Centar

του Ιβάν Μάρκοβιτς, Σερβία – Γερμανία, 2018, 48΄

 

Η αρχιτεκτονική ενός εμβληματικού συνεδριακού χώρου που χτίστηκε τη δεκαετία του ’70 στο Βελιγράδι μεταφέρει ως σήμερα μια περασμένη εικόνα του μέλλοντος, ενώ τα ίδια τα οικοδομικά υλικά αποκαλύπτουν την τωρινή του κατάσταση: αυτό το τεράστιο σύμπλεγμα από διαδρόμους, φουαγιέ και αίθουσες μοιάζει σχεδόν εγκαταλειμμένο. Ένα εργώδες πειραματικό ντοκιμαντέρ που διεγείρει τις αισθήσεις μας, καταγράφοντας την υλικότητα των κινήσεων των εργατών, είτε αυτοί δουλεύουν ατομικά είτε ως σύνολο. Μια επιτελεστική τελετουργία ανάμεσα στο προσωπικό και το συλλογικό. Η ταινία απέσπασε βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ στο Εθνικό Διαγωνιστικό τμήμα του Beldocs, το 2019.

 

Όλα δεν θα πάνε καλά / Everything Will Not Be Fine

των Αντριάν Πίρβου – Γελένα Μαξιόμ, Ρουμανία – Ουκρανία, 2020, 82΄

 

Μια συναρπαστική ταινία δρόμου, μια ιστορία έρωτα, μέσα από την οποία γνωρίζουμε την σημερινή γενιά του Τσέρνομπιλ. Όταν μια μακρόχρονη σχέση φτάνει στο τέλος της, ένας σκηνοθέτης με προβλήματα όρασης που γεννήθηκε το 1986 –η μητέρα του οποίου αποδίδει την ασθένειά του στην έκρηξη του Τσέρνομπιλ– αφήνει τη ζωή του στη Ρουμανία και ταξιδεύει για να συναντήσει κι άλλους ανθρώπους που μπορεί να επηρεάστηκαν από αυτή την πυρηνική καταστροφή. Ώσπου ερωτεύεται μια νεαρή Ουκρανή και η ζωή του παίρνει μια απρόσμενη τροπή… Η ταινία απέσπασε Βραβείο Σκηνοθεσίας (Διαγωνιστικό για την Καλύτερη Ρουμανική Ταινία) στο Διεθνές Φεστιβάλ Astra, το 2020.

 

Γκόρα / Gora

του Στέφαν Μαλέσεβιτς, Σερβία – Βοσνία-Ερζεγοβίνη, 2017, 78΄

 

Ανακαλύψτε την πλούσια κληρονομιά του πληθυσμού των Γκόρανι μέσα από τις καθημερινές τελετουργίες των ανδρών της περιοχής - μιας που γυναίκες απαγορεύεται να εμφανιστούν μπροστά στην κάμερα. Η σλαβόφωνη μουσουλμανική μειονότητα των Γκόρανι ζει στα δυσπρόσιτα χωριά της Γκόρα, μιας απόκρημνης ορεινής περιοχής στο νότιο Κοσσυφοπέδιο. Κάθε χειρονομία των ανδρών καθώς δουλεύουν, μιλούν, χορεύουν, παίζουν μουσική, προσεύχονται ή τραγουδούν, γίνεται μια επίμονη υπενθύμιση για την υπερβατικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Η ταινία απέσπασε βραβείο Καλύτερης Ταινίας και Καλύτερης Φωτογραφίας στο Εθνικό Διαγωνιστικό τμήμα στο Φεστιβάλ Beldocs, το 2017.

 

Γιοζεφίν & Φλορίν / Josefin & Florin

των Έλεν Φισκ – Γιοάνα Κάρλμπεργκ, Σουηδία, 2019, 74΄

 

Ο Φλορίν, ένας ρουμάνος επαίτης, και η Γιοζεφίν, μια σουηδή ανύπαντρη μητέρα, συναντιούνται έξω από ένα παντοπωλείο και ερωτεύονται κεραυνοβόλα. Οχτώ μήνες αργότερα παντρεύονται και ξεκινούν τη νέα, κοινή τους ζωή σε μια μικρή πόλη της Σουηδίας. Ο Φλορίν πασχίζει να μάθει τη γλώσσα και να βρει δουλειά, αλλά καθώς εντείνονται οι πιέσεις από την οικογένειά του να στείλει χρήματα στο σπίτι, δοκιμάζεται και το όνειρο για μια καλύτερη ζωή. Συνδυάζοντας τη σκληρή πραγματικότητα με στοιχεία παραμυθιού, αυτή η συγκινητική ιστορία για την αγάπη και τον κοινωνικό στιγματισμό αποκαλύπτει το τι συμβαίνει όταν συγκρούονται δύο διαφορετικοί κόσμοι. Η ταινία απέσπασε βραβείο Καλύτερης Ταινίας (Ρουμανικό Διαγωνιστικό) στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Astra, το 2020.

 

Παρακαλώ μείνετε στη γραμμή σας / Please Hold the Line

του Πάβελ Κουζούιοκ, Αυστρία, 2020, 86΄

 

Mια απρόσμενη οπτικοακουστική αλληγορία για την επικοινωνία, η οποία ακολουθεί την καθημερινότητα κάποιων τεχνικών καλωδίων σε διαφορετικές χώρες, καθώς αυτοί επισκέπτονται τους πελάτες τους. Κάθε συνδρομητής που τους καλεί, τους επιτρέπει να ρίξουν μια κλεφτή ματιά στο δικό τους προσωπικό σύμπαν. Ένα διεισδυτικό σχόλιο που  με λεπτή ειρωνεία αποκαλύπτει το προφανές: παρά την πληθώρα των εργαλείων που διαθέτουμε για να συνομιλούμε, ζούμε σ’ έναν σύγχρονο Πύργο της Βαβέλ, σε μια οργανωμένη παραφωνία από προσωπικότητες και οπτικές γωνίες. Ειδική μνεία της επιτροπής για το καλύτερο Ρουμάνκο Ντοκιμαντέρ στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Astra, το 2020.

INFO

Τιμή εισιτηρίου: 3€.

Τα εισιτήρια είναι διαθέσιμα από τις 29/3/2021 στις 10:00 μέχρι τις 4/4/2021 στις 23:59.

Μπορείτε να δείτε τις ταινίες από την 1/4/2021 στις 10:00 μέχρι τις 5/4/2021 στις 23:59.

Οι προβολές πραγματοποιούνται στο online.filmfestival.gr

 

If anything happens I love you

Ήταν αρχές Μάρτη του 2017. Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Ο "Πύργος" του Κιθ Μέιτλαντ περιέγραφε μία τρομοκρατική επίθεση σε εκπαιδευτικό ίδρυμα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Αυτό το ροτοσκοπικό animation ήρθε να συναντήσει στο μυαλό μου το "Αν συμβεί κάτι, σας αγαπώ" των Μichael Govier και Will McCormack που προβάλλεται στην πλατφόρμα του Netflix. Σε μόλις 12΄ αποδίδεται δεξιοτεχνικά ένα πολύ ευαίσθητο θέμα. Η διαχείριση της απώλειας. Μία ανηφόρα δίχως τέλος, ένας καθημερινός Γολγοθάς. Σκέψεις, τύψεις, τι κάναμε και κυρίως τι δεν κάναμε πριν το μοιραίο συμβάν. 

Δύο άνθρωποι κάθονται σκυθρωποί στο τραπέζι. Μοιάζουν να είναι χαμένοι στη ρουτίνα της καθημερινότητας. Ο θεατής εύλογα αναρωτιέται τι μπορεί να έχει συμβεί. Είναι απλά μία εικόνα της εποχή μας; Μία απρόσμενη συγκυρία πυροδοτεί μία μουσική έκρηξη. Διαδραματίζει ρόλο καταλύτη. Υπάρχει μία αθέατη πλευρά που οι άνθρωποι δεν μπορούν να δουν. Τους καλύπτει σαν σκιά. Καταφέρνουν να πλησιάσουν, την ώρα που οι διαδρομές τους έμοιαζαν παράλληλες. Ο φύλακας άγγελός τους, τους ακολουθεί και είναι αποφασισμένος να πετύχει τον στόχο του.

Δεν υπάρχει ομορφότερο πράγμα από το να βλέπεις τον καρπό ενός αληθινού έρωτα να μεγαλώνει και να χαμογελάει. Κάθε ημέρα έρχεσαι ένα βήμα πιο κοντά στην ολοκλήρωση, στο εξιδανικευμένο, στον "παράδεισο". Του δίνεις οξυγόνο και σου επιστρέφει ζωή. Με τη γέννηση ενός τέκνου η απόλυτη προτεραιότητα είναι αυτό. Η ασφάλεια κι η ευτυχία του. Tα πρόσωπα των γονέων λάμπουν κι όχι άδικα. Είναι περήφανοι για την εξέλιξη. Προσδοκούν επιτυχίες όσο περνούν τα χρόνια.

Ένα πρωί όμως είναι ικανό να αλλάξει ολόκληρη την ιστορία. Η κόρη ξέγνοιαστη αναχωρεί για το σχολείο. Τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει το εύθυμο περπάτημά της. Εκεί μαθαίνει γράμματα, κοινωνικοποιείται, σφυρηλατεί τον χαρακτήρα της. Κανείς δε γνωρίζει τι μας ξημερώνει. Η ατυχία, αν θέλετε η κακιά στιγμή. Φωνές, το αίμα παγώνει, θόρυβος, ένας κρότος. Μετά βίας πληκτρολογεί στα τυφλά "Ιf anything happrens I love you". Από εκείνη τη στιγμή τίποτα δε θα είναι όπως πριν. Δεν είναι δυνατόν. Πόνος, οδύνη, θλίψη, εσωτερικό παιχνίδι ευθυνών.

H Gilbert Films παρουσιάζει ένα εξαιρετικό έργο επίκαιρο με οικουμενικό χαρακτήρα. Δεν είναι τυχαίο ότι είναι υποψήφιο για OSCAR στην κατηγορία μικρού μήκους animation. Ο ήλιος ανατέλλει κι αφήνει πίσω του τα σύννεφα. Η αισιοδοξία του ΜΑΖΙ (θα τα περάσουμε όλα). Δυστυχώς ο κανόνας είναι ότι οι λύπες είναι περισσότερες από τις χαρές. Κλειδί να είναι να έχεις το κατάλληλο άτομο να μοιραστείς στιγμές κι εμπειρίες. Τότε η λύπη είναι μισή κι η χαρά διπλή. Αφιερώστε του τον χρόνο που του αναλογεί και δε θα το μετανιώσετε ...

Για μία σημαία

 Tην ώρα της κορύφωσης των προετοιμασιών για την επέτειο των 200 ετών από την κήρυξη τoυ αγώνα της ελληνικής επανάστασης κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Διόπτρα το νέο βιβλίο του Τιμ Μάρσαλ, "Για μία σημαία". Με αυτό ολοκληρώνει την τριλογία του για τη γεωπολιτική και τη διεθνή διπλωματία που ξεκίνησε με το διαχρονικό best seller "Αιχμάλωτοι της Γεωγραφίας" και συνέχισε με το "Υψώνοντας Τείχη". Όπως στα δύο προηγούμενά του έργα ακολουθεί ένα ταξίδι σε ολόκληρο τον κόσμο για να στηρίξει με εξαιρετική επιχειρηματολογία τα γραφόμενά του.

Οι συμβολισμοί (υψίστης σημασίας) αναβιώνουν ολοένα και περισσότερο στην εποχή μας. Οι φιλελεύθερες βεβαιότητες χρόνων καταρρέουν κι οι άνθρωποι στρέφονται σε σύμβολα που τους φαίνονται οικεία, αναζητώντας ιδεολογικές άγκυρες σε έναν ταραχώδη μεταβαλλόμενο κόσμο. Η σημασία μίας σημαίας πηγάζει από τα συναισθήματα που εμπνέει και τον σεβασμό που προκαλεί. Η ελκτική της δύναμη όμως συχνά οδηγεί σε ακραίες αντιδράσεις. Συνέπειες αυτών πλήρωσαν δεκάδες εκατομμύρια συνάνθρωποί μας στο παρελθόν, βιώνοντας την απόλυτη καταστροφή.

Θεωρώ πολύ σημαντικό το γεγονός ότι ο Μάρσαλ αποτελεί αυθεντία στο είδος του. Είναι ένας πεπειραμένος αναλυτής που έχει ζήσει τα γεγονότα στην εξέλιξή τους, καθώς έχει διατελέσει πολεμικός ανταποκριτής σε περισσότερες από τριάντα χώρες. Δε γράφει για κάτι που διάβασε ή μελέτησε σε βάθος, αλλά για κάτι που είναι κομμάτι της ζωής και του εαυτού του. Το έργο του γίνεται ένα σύντομα μάθημα ιστορίας κι η διαδρομή του μου φέρνει συνειρμικά στο μυαλό τον Ρόμπερτ Φισκ που το 2020 τιμήθηκε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης και λίγους μήνες αργότερα έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 74 ετών.

Η διαδρομή του συγγραφέα ξεκινάει από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Δίνεται η απαιτούμενη έμφαση στην "Αστερόεσσα" και την απεικόνιση του περιβόητου American Dream. Από εκεί στην Μεγάλη Βρετανία και τη "Γιούνιον Τζακ". Μία σύντομη περιήγηση σε ολόκληρη την Ευρώπη. Από την ενότητα της Σκανδιναβίας, στη Γαλλία της Ελευθερίας και της Ανεξαρτησίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπάθησε να καλύψει τις εθνικές ταυτότητες κάτω από ένα πέπλο ευημερίας. Η κρίση του 2009 όμως κλόνισε τα κεκτημένα. Για τον Βορρά η σημαία της Ένωσης έγινε σύμβολο εξουσίας και για τον ταλαιπωρημένο Νότο αντίστοιχα σύμβολο οικονομικής και πολιτικής καταπίεσης. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά στην Ελλάδα. Η χαμένη ενότητα της Ευρώπης φαίνεται ίσως περισσότερο από ποτέ σήμερα σε καιρούς πανδημίας.

Δεν μένει όμως εκεί. Αυτοδιάθεση και χειραφέτηση των λαών στην Αφρική, γόρδιος δεσμός στην Μέση Ανατολή στη σκιά του ισλαμικού κράτους και του πολέμου στη Συρία, η άνοδος της Ασίας και η ανάδειξη της Κίνας σε κυρίαρχη δύναμη, ο πόνος κι η οδύνη της Λατινικής Αμερικής. Επιπλέον λάβαρα συνδεδεμένα με ιδέες κι υψηλά ιδανικά όπως η Ελευθερία κι η Επανάσταση. Και το σημαντικότερο όλων. Το σήμα κατατεθέν της επιτυχίας του βιβλίου: O Mάρσαλ δεν μένει στις λέξεις. Δημιουργεί ένα παράθεμα με την ποικιλομορφία των σημαιών που έχει αναλύσει διεξοδικά. Ένας πραγματικός θησαυρός για σημαιολόγους κι όχι μόνο.

Το θέμα είναι πως στον 21ο αιώνα πεθαίνουμε ξανά γι΄αυτές μετά από μία άτυπη εκεχειρία δεκαετιών στα περισσότερα μέρη του πλανήτη. Οι παντός τύπου εθνικιστές προσπαθούν να καπηλευτούν εθνικά σύμβολα, μιας και γνωρίζουν καλά την ακατανίκητη επίδρασή τους που βασίζονται σε αρχέγονα ένστικτα και καλύπτουν προσωπικά κενά και βαθύτερες ανάγκες ένταξης σε σύνολα. Οι σημαίες επομένως αποτελούν ένα ευαίσθητο θέμα σήμερα κι η λατρεία τους πρέπει να αντιμετωπιστεί με τη δέουσα προσοχή πριν είναι αργά κι επιστρέψουμε στο παρελθόν ...

πρώτη δημοσίευση parallaxi

Πώς λειτουργεί ο φασισμός;

 

Το βιβλίο του καθηγητή Φιλοσοφίας στο Yale, Τζέισον Στάνλεϊ που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο το 2018 αποτελεί ένα αναγκαίο ανάγνωσμα για την εποχή μας. Ο σχολιασμός των γεγονότων ενώνει το παρελθόν με το παρόν, καθώς σε κυρίαρχο φόντο έχουμε τις επικείμενες Ευρωεκλογές του 2019, αλλά και την προβληματική θητεία του Ντόναλντ Τραμπ ("Πρώτα η Αμερική") που τρέχει εκείνη την περίοδο. Τρία περίπου χρόνια μετά έχοντας αναφέρει επανειλημμένα σε θέματά μου τον κομβικό ρόλο του Στηβ Μπάνον στην παγκόσμια σκηνή κρίνω απαραίτητη την παρουσίαση του έργου του Stanley προκειμένου να αντιληφθούμε την ευθύνη μας ως πολίτες για το που βρισκόμαστε και προς τα ποια κατεύθυνση οφείλουμε να πορευτούμε από εδώ και στο εξής.

"Όποιος δε γνωρίζει την ιστορία του, είναι αναγκασμένος να τη ζήσει ξανά". Ακούγεται συχνά κοινότυπο, ωστόσο στην εποχή μας έχει μεγάλη δόση αλήθειας. Οι συμπτώσεις είναι αρκετές. Το κραχ, η οικονομική και κυρίως η ηθική κρίση κι οι οδυνηρές συνέπειες αυτών. Η πλειοψηφία σαστισμένη. Σαν να μην της έφταναν όλα τα παραπάνω ήρθε κι η πανδημία. Θεωρίες συνομωσίας, ψευδείς κατασκευασμένες ειδήσεις, νόμος και τάξη (που ασκεί μία ανεξήγητη μαζική γοητεία) στον βωμό τάχα της προστασίας του συνόλου, αντιδιανοουμενισμός με συνεχείς επιθέσεις σε πανεπιστήμια και εκπαιδευτικά συστήματα. Οι λέξεις αρχίσουν να χάνουν το νόημά τους κι άλλες αλλάζουν σημασία όπως μας πληροφορεί ο Ζαν Πωλ Φιτουσί (Τι μας κρύβουν οι Λέξεις-Εκδ.Πόλις).

Σε αυτό το πρόσφορο έδαφος βρίσκει έδαφος η αναβίωση του φασισμού. Βαριά έκφραση, αλλά τα παραδείγματα δεν είναι λίγα. Ουγγαρία, Ινδία, Ρωσία, ΗΠΑ (να δούμε τις αλλαγές που θα επιφέρει η εποχή Μπάιντεν), Ινδία, Βραζιλία, Τουρκία. Ο συγγραφές κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Βλέπει μία ισχυρή απειλή να πλησιάζει απειλητικά και ένα κλίμα διχασμού κι ισχυρής πόλωσης ("Εμείς ή αυτοί") να κυριαρχεί ολοένα και σε περισσότερες χώρες. Ο δεξιός λαϊκισμός κι η οργανωμένη προπαγάνδα υποβαθμίζουν και εξευτελίζουν τον πολιτικό διάλογο. Φυσικά σε όλο αυτό το σχέδιο ρόλο διαδραματίζουν τα πάντα πρόθυμα ΜΜΕ με την κατασκευή "αγιογραφιών" και "lifestyle". Δυστυχώς φτάνουμε να ανατρέξουμε στην Πολιτεία του Πλάτωνα και να αφουγκραστούμε πως το δημοκρατικό πολίτευμα υπονομεύει τον ίδιο του τον εαυτό, καθώς τα ίδια του τα ιδανικά είναι ικανά να το οδηγήσουν στην καταστροφή.

H λογική δίνει σιγά σιγά τη θέση της στο συναίσθημα. Το τελευταίο έλκει. Ο μύθος, το αφήγημα προσαρμόζεται στο διανοητικό επίπεδο της μάζας και χρησιμοποιείται λαϊκή γλώσσα (μόνο τυχαία τα αυξημένα ποσοστά στην επαρχία). Όπως υποστηρίζει ο Σωκράτης: "Οι άνθρωποι δεν οδηγούνται φυσικά στην αυτοδιάθεση, αντιθέτως αναζητούν έναν ισχυρό ηγέτη να ακολουθήσουν". Επομένως στόχος μας θα πρέπει να είναι η απομυθοποίηση του κεντρικού αφηγήματος. Η αποδόμηση της κεντρικής ιδέας που συχνά είναι κατασκευασμένη και αναληθής. Συχνά στο στόχαστρο τίθενται η διαφθορά (που ταυτίζεται μάλιστα με  τη Δημοκρατία) και η ανεξάρτητη δικαιοσύνη, που υπονομεύεται από την πρώτη κιόλας ημέρας που ένας ηγέτης με φαινομενικά δημοκρατικές διαδικασίες θα πάρει την εξουσία.

Τα φασιστικά καθεστώτα, με πυρήνα τον εθνικισμό και στενή σχέση με την ολιγαρχία (ελίτ), αρέσκονται στη θεωρία των άκρων που κλονίζει την εμπιστοσύνη του ταλαιπωρημένου κι ημιμαθούς κέντρου. Θέτουν απέναντι τους τον "πολιτισμικό μαρξισμό" και βάλλουν τα πυρά τους. Φυσικά απορρίπτουν τα ιδανικά του Διαφωτισμού κι αξίες όπως η Ελευθερία, η Ισότητα, η Αλληλεγγύη. Θεωρούν εαυτόν ανώτερο. Χάνεται η κουλτούρα που διέπει όλα τα παραπάνω και μαζί της η ανοχή στη διαφορετικότητα. Σταδιακά φτάνουμε στη φίμωση κάθε αντίθετης φωνής. Συχνά ο θύτης βαφτίζεται θύμα. Φόβος, ανασφάλεια, οργή, μίσος κυριαρχούν. Κι όπως έχει πει ο Αριστοτέλης: "Η Δημοκρατία δεν μπορεί να ανθίσει σε έδαφος δηλητηριασμένο από ανισότητα".

Ζούμε ένα δυστοπικό παρόν. Οι προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουμε τεράστιες. Η ισχυρή απειλή κανονικοποίησης του φασιστικού μύθου επιβάλλεται να μας διατηρεί σε επαγρύπνηση. Κομβικός θα είναι ο ρόλος που καλούνται να διαδραματίσουν έντιμοι συντηρητικοί ηγέτες σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι μεγαλύτεροι μάχες ελέγχου κι επιβολής δίνονται σήμερα στον κυβερνοχώρο κι όχι σε παραδοσιακά πεδία. Μελέτησα το βιβλίο του Στάνλεϊ κι αμέσως μετά αυτό του Κώστα Αργυρού, "Οι Ανελεύθεροι". Στις Ευρωεκλογές του 2019 επιβεβαιώθηκε αυτό που φοβόταν ο καθηγητής του Γέιλ, γι΄αυτό και το βιβλίο του (με τίτλο "Πώς λειτουργεί ο φασισμός";) αποτελεί βασικό οδηγό για την κατανόηση της σύγχρονης πολιτικής πραγματικότητας.

Πρώτη δημοσίευση parallaxi

Soul Kitchen

 H πλατφόρμα Cinobo μου έδωσε την ευκαιρία να θυμηθώ μία από τις ταινίες σταθμό του Φατίχ Ακίν. Ειδικά για εμάς τους Έλληνες θεωρώ πως είναι αναγκαία σε μία εποχή που το μίσος κυριαρχεί και το κλίμα είναι τεταμένο. Ένας Τούρκος σκηνοθέτης υπογράφει το σενάριο με τον Έλληνα Αδάμ Μπουσδούκο κι η τέχνη θυμίζει πως υπάρχει για να ενώνει και να αμβλύνει κάθε είδους χάσμα. Μεγάλωσαν κι οι δύο στη Γερμανία κι αυτά που τους ενώνουν είναι πολύ λιγότερα απ΄αυτά που τους χωρίζουν. Ο λόγος για το "Soul Kitchen" που κέρδισε τα βλέμματα στη Βενετία το 2009. 

Μεταφερόμαστε νοερά στο Αμβούργο και παρακολουθούμε τη διαδρομή του Ζήνου Καζαντζάκη. Ένας Έλληνας μετανάστης που προσπαθεί να σταθεί στα πόδια του κόντρα στις αντιξοότητες και τις αντικειμενικές δυσκολίες (δισκοκήλη) που βιώνει καθημερινά. Η ταβέρνα του βαδίζει από το κακό στο χειρότερο, τα χρέη τον πνίγουν και σα να μη φτάνουν όλα αυτά η αγαπημένη του Ναντίν αναχωρεί για τη Σανγκάη της Κίνας ως οικονομική μετανάστης. Του ζητάει επίμονα να την ακολουθήσει (μέσω skype!), ο εγωισμός του όμως δεν τον αφήνει να εγκαταλείψει το μικρό εστιατόριο που με κόπο και αγώνα οικοδόμησε. Μένει, επιμένει κι ελπίζει σε καλύτερες ημέρες.

Η Γερμανία αποτέλεσε κι αποτελεί μέχρι και σήμερα ένα ανθρώπινο μωσαϊκό. Μία χώρα υποδοχής φτηνού εργατικού δυναμικού με την ικανότητα να το αφομοιώνει. Ένας "κρύος" λαός που φιλοξενεί ζεστούς ανθρώπους. Ξενύχτι, μουσική, σφηνάκια, παρέες. "Ο χορός ανακουφίζει τον πόνο". Η μουσική είναι η τροφή της ψυχής. Όσο αφιλόξενη κι αν είναι τα πρωινά η ξενιτιά, μόλις βραδιάζει κι ο οίνος ρέει τόσο πιο κοντά έρχονται οι άνθρωποι και μοιράζονται εμπειρίες, συναισθήματα, στιγμές. Όλες αυτές τις πτυχές τις καθημερινότητας ο δημιουργός τις αποδίδει με μία νότα χιούμορ. "Ξέρουμε μόνο ότι δε ξέρουμε τίποτα".

Κι όταν ο αδύναμος πάει να σηκώσει κεφάλι, βγάζει το στοιχειώδες μεροκάματο και φαντασιώνεται την μεγάλη ζωή, ξεκινάει ο υπόγειος πόλεμος των καρχαριών. Το μικρό ψάρι καλείται να επιβιώσει κάνοντας συνεχείς ελιγμούς. Παλινωδίες, up and down, από ζενίθ στο ναδίρ. Και μίας ανέφερα το "Μικρό ψάρι" (έκανε πρεμιέρα στο Βερολίνο) δεν μπορώ να παραλείψω τη σχέση του Ακίν με τον Γιάννη Οικονομίδη, ο οποίος μάλιστα έπαιξε στο "In the Fade" υποδυόμενος τον "Χρυσαυγίτη". Αναπόσπαστο στοιχείο του Πολιτισμού είναι αυτός ο ιδιότυπος διάλογος, η ανταλλαγή κουλτούρας και φιλοσοφίας μεταξύ των λαών. Γι΄αυτό ακριβώς τον λόγο είναι σημαντικά τα διεθνή Φεστιβάλ.

Ανέφερα λίγο πιο πάνω τη μουσική. Διαδραματίζει κομβικό ρόλο όσο ξετυλίγεται η πλοκή. Οι επιλογές του Κλάους Μεκ είναι άψογες (to the point). Στο κομμάτι των ερμηνειών ο νεαρός Μπουσδούκος ενσαρκώνει το χάος των διαδοχικών αναμετρήσεων της ζωής (με τον εαυτό του, με την κοινωνία, με τη σύντροφό του, με τον αδελφό του). Τον τελευταίο υποδύεται υποδειγματικά ο Μόριτς Μπλάιμπτροϊ (Ηλίας). Κοντά τους ο τρελο-σεφ Μπιρόλ Ουνέλ που έφυγε από τη ζωή νωρίς κι άδικα στις 3 Σεπτέμβρη του 2020. "Ο ταξιδευτής δεν έφτασε ακόμα στον προορισμό του".

Μετά τα "Head on" και "Τhe Εdge of Heaven" μία εξαιρετική δραματική κωμωδία ή ένα κωμικό δράμα. Αφήνει στον θεατή να επιλέξει. Ο Φατίχ Ακίν δημιούργησε και στην Ελλάδα το δικό του φανατικό κοινό. Είναι ένας φίλος του Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης. Παρακολούθησα στις αίθουσές του τα επόμενα χρόνια την "Μαχαιριά", το "Βερολίνο Αντίο" (ίσως η πιο ευαίσθητη ταινία του), το "In the Fade" και πριν από περίπου ενάμισι χρόνο το "Golden Glove", με το οποίο επέστρεψε στη Γερμανία και δίχασε τους κριτικούς όσο σε καμιά άλλη του ταινία. Αυτός είναι και γι΄αυτό τον λατρεύουμε ...

Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα θα είχε λύση

 

O αναγκαστικός εγκλεισμός της περασμένης άνοιξης μας έδωσε την ευκαιρία να διαβάσουμε αρκετά ενδιαφέροντα βιβλία. Οι εκδόσεις Πόλις μας πρόσφεραν συντροφιά με τις εξαιρετικές τους επιλογές. Σημερινή μας επιλογή το έργο του Δημήτρη Χριστόπουλου, "Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα, θα είχε λύση". Σύνθετο νόημα, απλή γλώσσα, εξαιρετική επιχειρηματολογία για ένα από τα μείζονα θέματα της εποχής μας. Υπηρετεί την αρετή της επίγνωσης, καθώς στην εποχή μας ελάχιστοι πολίτες είναι σωστά ενημερωμένοι. Τα γεγονότα είναι σαν σειρήνες, σαγηνεύουν, μαγεύουν, παρασύρουν. Το μόνο εύκολο είναι να χάσεις την μεγάλη εικόνα.

Αυτή ακριβώς η άγνοια επιτρέπει την εργαλειοποίηση και την υπερβολή. Γεννιέται ένα ξενοφοβικό μίσος κάτω από μία καλά φτιαγμένη φαντασίωση απειλής. "Οι μετανάστες είναι στην πλειοψηφία τους μουσουλμάνοι, επομένως πιθανώς τρομοκράτες". Τόσο απλοϊκοί ισχυρισμοί επικρατούν και πυροδοτούν ένα κλίμα έντασης. Ηθικός αυτουργός φυσικά η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία έχει κλείσει σύνορα και μυαλά. Προσπαθεί περισσότερο να προστατευτεί από τους πρόσφυγες, παρά να τους προστατέψει ουσιαστικά. Κάπως έτσι στη διπλωματική σκακιέρα διαδραματίζεται ένα σκληρό πόκερ ανάμεσα στην Ευρώπη και την Τουρκία. Κι η Ελλάδα;

Η γεωπολιτική της θέση δεν της δίνει πολλά περιθώρια ευελιξίας. Ανέκαθεν αποτελούσε σημείο συνάντησης πολιτισμών κι ανταλλαγής στοιχείων. Στο πέρασμα των χρόνων από χώρα αποστολής εξελίχθηκε σε χώρα υποδοχής. Ο Μπρεχτ όπως σημειώνει ο ίδιος ο συγγραφέας έχει πει πως "ο πρόσφυγας είναι προάγγελος άσχημων ειδήσεων" είτε ταυτίζεσαι είτε όχι μαζί του. Από τις γιαγιάδες της Μυτιλήνης (στο ερώτημα: "Σώζουμε ανθρώπους ή σώζουμε το Σέγκεν"; Η απάντηση ήταν τον ΑΝΘΡΩΠΟ) που ήταν υποψήφιες για το Νόμπελ Ειρήνης το 2015 φτάνουμε στο σήμερα. Οι προσδοκίες διαρκώς ματαιώνονται όσο υπάρχει η φαντασίωση μίας οριστικής λύσης. Το προσφυγικό ήρθε για να μείνει και να παραμείνει. Είναι απόρροια διόγκωσης των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων και της κλιματικής αλλαγής. Μόνο αν φτάσουμε στα αίτια υπάρχει ελπίδα ορθής ανάγνωσης.

Καταλήγουμε από χώρα διάδρομος σε χώρα στάθμευσης ανθρώπων με τις ευλογίες και τη χρηματοδότηση της Ευρώπης. Η σκοπιμότητα κατατροπώνει τη νομιμότητα. Η Ελλάδα ως θύμα και ταυτόχρονο ως θύτης. "Συμπεριφέρεται στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου όπως η Ε.Ε. σε αυτήν". Ένα σύγχρονο σκλαβοπάζαρο, ένα κυνικό αλισβερίσι πάνω σε ευάλωτες ψυχές. Η αδικία όμως τρέφει την αποκτήνωση. Κι από τις φλόγες της Μόριας καταλήγουμε στο Καρά Τεπέ. Ο Πάπας Φραγκίσκος μας λέει πως οι φράχτες διαιρούν τους ανθρώπους κι όταν οι άνθρωποι διαιρούνται γίνεται πόλεμος. Με κάθε του κίνηση προσπαθεί να ενώσει τον κόσμο. Κι από την άλλη πλευρά ο Βίκτορ Όρμπαν υποστηρίζει, ότι ο καλύτερος μετανάστης είναι αυτός που δεν έρχεται". Πού χάθηκε άραγε ο ανθρωπισμός μας;

"Oι παππούδες μας πρόσφυγες, οι γονείς μας μετανάστες, εμείς ρατσιστές"; Δυστυχώς η μνήμη γίνεται λήθη. Σε αυτό στοχεύουν όλοι οι μηχανισμοί της εποχής. Μία επαναλαμβανόμενη εικόνα, όσο σκληρή κι αν είναι γίνεται συνήθεια για το μάτι και το υποσυνείδητο. Και το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής; ... Συνεχείς παλινωδίες και αποφάσεις εντυπωσιασμού. Οι δυνατοί αφήνουν στην αρένα τους αδυνάτους να σφάζονται και δίνουν δεκάρα για τις πραγματικές αιτίες της πολυεπίπεδης κρίσης. Αν μελετήσεις, σκεφτείς, αντιληφθείς σε βάθος τους όρους του παιχνιδιού θα καταλάβεις πως "ο ντόπιος βλέπει το νέο φευγιό του άλλοτε ξένου ως το δυσοίωνο μέλλον της δικής του αποδημίας". Αυτό είναι και το επιμύθιο.

Το προσφυγικό αποτελεί την πρόσοψη. Ο Μπάρακ Ομπάμα είχε τονίσει προς τιμήν του, ότι για την άνοδο της Άκρας Δεξιάς ευθύνονται οι διογκούμενες κοινωνικές ανισότητες. Από εκεί πρέπει να ξεκινήσουμε να ξετυλίγουμε το κουβάρι. Σε μία εποχή συνολικής παραίτησης από τους περισσότερους πρέπει να επικρατήσουν η ψυχραιμία η αλληλεγγύη κι η συγκατάβαση. Το διάστημα της πανδημίας αποτελεί μίας πρώτης τάξης ευκαιρία για επαναπροσδιορισμό του κώδικά ηθικής κι αξιών. Για καλή μας τύχη όπως και πάλι έχει γράψει ο Μπρεχτ: "Η τελευταία λέξη δεν ειπώθηκε ακόμα". 

Κεντρικό αεροδρόμιο THF

 

Ένα από τα καλύτερα ντοκιμαντέρ που είχα τη ευκαιρία να παρακολουθήσω στο πρόσφατο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης ήταν το "Κεντρικό Αεροδρόμιο ΤΗF" του Βραζιλιάνου Καρίμ Αϊνούζ που τιμήθηκε με το Βραβείο της Διεθνούς Αμνηστίας το 2018. Τέμπελχοφ, Βερολίνο. Μία ιστορική διαδρομή από το άλλοτε καμάρι της ναζιστικής Γερμανίας στα σύγχρονα "στρατόπεδα συγκέντρωσης" προσφύγων και μεταναστών. Ένα ταξίδι κατατρεγμένων ανθρώπων που ελπίζουν στην αλληλεγγύη και τη συγκατάβαση του Δυτικού κόσμου. Σιγά σιγά οι αναμνήσεις ξεθωριάζουν, ένας επίμονος έφηβος από τη Συρία έχει βάλει όμως στόχο να μη ξεχάσει.

Μήνα, μήνα ... ημέρα, ημέρα. Επώδυνος αγώνας επιβίωσης. Από τη δίνη του πολέμου, πιόνια στο διπλωματικό παιχνίδι ισορροπιών μεταξύ Τουρκίας κι Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι τρομακτικές, οι εφιαλτικές ώρες στην Ελλάδα, οι συνολικές κακουχίες, η αίσθηση ότι πάντα θα είναι φιλοξενούμενοι. Απέναντι τους η γραφειοκρατία να δημιουργεί ατέλειωτες "λίστες προτεραιοτήτων κι αναμονής". Το κρύο της γερμανικής πρωτεύουσας αποτελεί το μικρότερο πρόβλημα. Εκεί που το άσπρο του χιονιού κουράζει το μάτι, έρχεται η απαλή μουσική να γεμίζει το κενό με σκέψη. Φώτα και θόρυβος.

"Τα πυροτεχνήματα κι ο πόλεμος ακούγονται σχεδόν το ίδιο". Θυμίζουν την κόλαση της πατρίδας. Παράλληλα καθημερινά ανακοινώνονται τυχεροί. Αγωνία, άγχος, stress, δυσκολία συνεννόησης καθώς δε γνωρίζουν τη γλώσσα. "Δεν έχω πάρει τον μισθό μου και δεν έχω άδεια εργασίας". Εκμετάλλευση, φόβος για το αύριο που ξημερώνει. Πάντα ελλοχεύει ο κίνδυνος της απέλασης των αιτούντων άσυλο και της βίαιης επαναπροώθησης στον τόπο προέλευσης. Μετατραυματικά σοκ κυριολεκτικά και μεταφορικά που θα κουβαλούν για πάντα στο σώμα και τη ψυχή.

Οικογένειες χωρίζονται. Παιδιά χάνονται. Οι γονείς είναι υποχρεωμένοι να συνεχίσουν κουβαλώντας τον δικό τους σταυρό στην ανηφόρα του προσωπικού Γολγοθά. "Αν γιατρευτεί αυτό, θα γιατρευτεί η ψυχή μου". Η έγνοια, το μυαλό ταξιδεύει μακριά. Αγωνιά. Κάποιοι- εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα- προσαρμόζονται ευκολότερα. "Οι Γερμανοί δε ξέρουν να λένε ψέματα. Νιώθω ότι είμαι στον Παράδεισο". Καθαρά θέμα οπτικής και ιδιαζουσών συνθηκών. Ο καθένας δικαιολογείται κι είμαστε σε θέση να τον κατανοήσουμε. Όλα αυτά σε μία εποχή που οι ανισότητες σε παγκόσμια κλίμακα εντείνονται.

Το άσυλο γίνεται για τους "τυχερούς" το πρώτο βήμα για μία καινούρια ζωή. Ακολουθεί η δύσκολη διαδικασία της ένταξης στο κοινωνικό σύνολο, σε μία νέα σκληρή καθημερινότητα υψηλών απαιτήσεων. Οι άνθρωποι προσπαθούν να μη ξεχάσουν τον πολιτισμό τους, να μην αλλοτριωθούν πλήρως. Η σταδιακή ενσωμάτωση είναι μία περίοδος δοκιμασίας. Σίγουρα μπορούν να αισιοδοξούν, ειδικά όταν μιλάμε για ένα κράτος πρόνοιας που εξασφαλίζει τη στοιχειώδη οργάνωση, παιδεία, περίθαλψη και ασφάλεια. Πώς αντέχεις όμως να φτάσεις μέχρι εκεί; Πρέπει να είσαι οπλισμένος με περίσσιο θάρρος, ενδεχομένως θράσος κι ατέλειωτη υπομονή.

Oι μέλισσες της τελευταίας σκηνής ... Το αερόστατο να συμβολίζει την απόδραση προς την ελευθερία κι η αντάμωση με τις οικογένειες είναι το ιδανικό σενάριο κι αποτελεί λύτρωση μετά τα βάσανα του ταξιδιού. Δυστυχώς αυτό το χαρούμενο τέλος (σκοπός) δεν έχουν όλες οι ιστορίες. Μένει στο κεντρικό φόντο ένα παιδάκι κι ο ουρανός. Μία νότα ανεμελιάς και προσμονής για ένα καλύτερο αύριο. Είναι αλήθεια πως στην πραγματικότητα συνήθως στο φινάλε δεν κερδίζουν οι "καλοί". Χρέος όλων μας είναι ωστόσο να προσπαθήσουμε να το αλλάξουμε με κάθε κόστος ...

Το Βερολίνο κι η Υποτροπή

 Διανύουμε την εποχή της τεχνολογικής επανάστασης και της τεχνητής νοημοσύνης που αν και φαινομενικά διευκολύνουν το κοινό σε παγκόσμια κλίμακα, ουσιαστικά μας οδηγούν έμμεσα χρόνια πίσω σε σκοτεινές εποχές. Μέσα στο 2020 από τις Εκδόσεις Πόλις κυκλοφόρησαν δύο εξαιρετικά βιβλία για τον ρόλο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης την κρίσιμη δεκαετία 1930-1940. Επέλεξα να δημιουργήσω έναν ιδιότυπο διάλογο μεταξύ του "Βερολίνο, 1933" του Ντανιέλ Σνεντερμάν και του "Υποτροπή 1938" του Μίκαελ Φέσελ που αποκτούν επίκαιρο χαρακτήρα σήμερα και θυμίζουν σε όλους μας ότι το τέρας συχνά φορά αγγελικό προσωπείο.

Η δημοκρατία κινδυνεύει. Είναι μία παραδοχή που πρέπει να κάνουμε από την αρχή για να κατανοήσουμε βαθιά τη δουλειά σε βάθος των δύο σπουδαίων ερευνητών. "Συνάντησα το 1938, δεν έκανα μία μελέτη γι΄αυτό" μας λέει ο Φέσελ. Οδηγούμαστε σε μία εποχή "εκλογών αποδοκιμασίας" σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο παραδοσιακός κοινοβουλευτισμός οδεύει από ήττα σε ήττα κι ο νεοφιλελευθερισμός πληγώνει τους πολίτες. Κοινά σημεία του τότε και του σήμερα η Μεγάλη κρίση κι οι δυσμενείς συνέπειές της. Οι άνθρωποι αναζητούν απεγνωσμένα σανίδα σωτηρίας για την επιβίωση. "Τρόμος και δυσπιστία, δύο λογικές, δύο γλώσσες" όπως εύστοχα αναφέρει ο Σνεντερμάν. Δύο ασύμπτωτοι κόσμοι σαν δύο γραμμές που δε θα ενωθούν ποτέ.

Μία παραπλανητική γαλήνη κι ένα αίσθημα ασφάλειας καλά καμωμένο από τους μηχανισμούς προπαγάνδας της εποχής. "Να ξαναστρώσουμε τη Γαλλία στη δουλειά". Φακελώματα, παρακολουθήσεις τηλεφωνικών γραμμών, κατασκευή εσωτερικών κι εξωτερικών εχθρών. "Τους κατατρεγμένους δεν τους θέλει κανένας". Αποτέλεσμα σύγχυση, πόλωση, μίσος και οργή. Ο καιρός των προσχημάτων έχει περάσει προ πολλού. Στην κορυφή της πυραμίδας οι ψευδείς ειδήσεις. Γνωστά στη δική μας εποχή μας ως fake news. "Να μη ξέρουμε αν βρισκόμαστε μπροστά σε μία πραγματικά ψευδή είδηση ή αν μία ψευδής είδηση είναι αληθινή". Περιγράφοντας την μιντιακή ατμόσφαιρα της εποχής εύλογα προκύπτει το ερώτημα: "Γιατί δεν είπαν τίποτα";

Αρκετοί υποστηρίζουν πως "έρχεται κάποια στιγμή που δεν υπάρχει κανένας να σε ακούσει". Οι άνθρωποι "θα προτιμούσαν να σκοτώσουν από το να σκεφτούν". Πριν φτάσουμε όμως σε αυτό το σημείο; Συμβιβασμοί, σκοτεινές συμφωνίες κάτω από το τραπέζι, αποσιώπηση, αλλαγή ατζέντας. "Οι εφημερίδες γράφουν αυτό που πρέπει να λένε". Αφωνία και κυνισμός. "Ο τύπος ανακοινώνει αυτοκτονίες χωρίς σχολιασμό". Πώς όμως κάποιος φτάνει σε αυτή την απόφαση; Αναδύεται η ενδόμυχη βεβαιότητα πως η ιστορία δεν έχει ούτε τέλος, ούτε διέξοδο. Το παράδειγμα του Samuel Zygelbojm αποτελεί ένα ακόμα επεισόδιο της επίγειας κόλασης που πρέπει να μείνει ανεξίτηλο στην μνήμη μας.

Βλέπουμε τη Δημοκρατία να καταλύεται σε επεισόδια. Νομίζουμε ότι θα ξυπνήσουμε κι η λογική θα επικρατήσει. Σήμερα ο γραπτός τύπος έχει δώσει τη θέση του στο αχανές Διαδίκτυο. Οι αποστάσεις μικραίνουν, ο όγκος των πληροφοριών τεράστιος, τα προβλήματα όμως τα ίδια. Τα κοινωνικά αιτήματα στο περιθώριο. Ο Τραμπ αποτέλεσε μονάχα την αρχή. Ο ενορχηστρωτής της εκστρατείας του Στιβ Μπάνον διαβρώνει ολόκληρο το δημοκρατικό τόξο του Δυτικού κόσμου έχοντας ρίξει τον καρπό του. Η Ελευθερία, η Ισότητα, η Χειραφέτηση. Λέξεις που αποτελούν πια άγνωστο λήμμα στο λεξικό της εποχής. To πρόσφατο βιβλίο του Ζαν Πωλ Φιτουσί, "Τι μας κρύβουν οι λέξεις-Εκδ.Πόλις" μας πληροφορεί ακριβώς γι΄αυτό το γεγονός με τον καλύτερο τρόπο.

Ολοκληρώνοντας θα ήθελα να τονίσω πως και σήμερα για διαφορετικούς λόγους η ανθρώπινη ζωή τείνει να γίνει αριθμός. Τα κρούσματα, οι νεκροί, οι διασωληνωμένοι. Παύει να αποτελεί την υπέρτατη αξία στο μυαλό κάποιων. Ο νους εξοικειώθηκε ήδη, καθημερινά μετράει. Μετράει και φοβάται πως θα΄ναι ο επόμενος αριθμός. Είναι η ώρα για δύσκολες αποφάσεις. Έφτασε η στιγμή να μετρηθούμε και να χαράξουμε το μέλλον. Τελευταία όλων άφησα την πρακτική φίμωσης της φωτογραφίας. Γιατί θα αναρωτηθεί κάποιος; Μία εικόνα ίσον χίλιες λέξεις κι αυτοί που έπρεπε ... κατάλαβαν ήδη.

πρώτη δημοσίευση parallaxi

Μinari

 

Συμπληρώνουμε έναν χρόνο μακριά από τους Κινηματογράφους. Μέσα στην τρέχουσα σεζόν σε πλατφόρμες προβλήθηκαν αρκετές ενδιαφέρουσες ταινίες. Στεκόμαστε στο "Minari" του Lee Ιsaac Chung . Ξεκίνησε τη διαδρομή του από το Sundance κερδίζοντας Βραβεία Επιτροπής και Κοινού στην κατηγορία της δραματικής ταινίας, ενώ πριν λίγες ημέρες πιστοποίησε τα προγνωστικά και συνέχισε την πορεία της με τη Χρυσή Σφαίρα Ξενόγλωσσης ταινίας. Μπορεί ο δημιουργός να γεννήθηκε και να μεγάλωσε στην Αμερική, ωστόσο η σύνδεση είναι σαφής με το Burning του Chang-dong Lee και το Parasite του Bong Joon Ho.

Tαξίδι στη δεκαετία του 1970. Η απαλή μουσική μας συντροφεύει από την πρώτη κιόλας σκηνή. Το αμερικανικό όνειρο "φέρνει στις Ηνωμένες Πολιτείες κάθε χρόνο πάνω από 30.000 Νοτιοκορεάτες". Μετά από μία δεκαετία στην Καλιφόρνια των μεγάλων αντιθέσεων και ανισοτήτων, ο Τζέικομπ αποφασίζει να μετακομίσει με την οικογένεια του στη Φύση του Αρκάνσας και να κάνει μία νέα αρχή αυτάρκειας. "-Τι είναι αυτό το μέρος; -Το νέο μας σπίτι". Ακολουθούν διαδοχικοί καυγάδες, συμβιβασμοί κι υποχωρήσεις. Τα παιδιά τίθενται στο επίκεντρο. Τι είναι όμως αυτό το περιβόητο μινάρι;

O πατέρας κι ο υιός, η μάνα κι η κόρη. Ένα συγκινητικό πορτραίτο μίας οικογένειας που παλεύει σαν μία γροθιά κόντρα σε κάθε αντιξοότητα. Η άφιξη της γιαγιάς κι η προσαρμογής της στη νέα πραγματικότητα δεν είναι μία εύκολη διαδικασία. "Μυρίζει Κορέα", μία βαθιά συμβολική φράση από τον μικρούλη Ντέιβιντ κι ας μην έχει γνωρίσει ποτέ την πατρίδα. Στο πρόσωπό του ο σκηνοθέτης δίνει τη δική του αυτοβιογραφική διάσταση. Όσο περνάει η ώρα τόσο πιο κοντά έρχονται οι γενιές. Το όποιο χάσμα αμβλύνεται σταδιακά. Κατανόηση, τρυφερότητα, αλληλεγγύη αναπτύσσονται. "Ο άνεμος φυσάει, το Minari υποκλίνεται".

Ανδρικός εγωισμός. "Ακόμα κι αν αποτύχω πρέπει να τελειώσω με αυτό που άρχισα" κι απάντηση σε αυτόν η ΑΓΑΠΗ σε βάθος. Οι ψευδαισθήσεις μετατρέπονται σύντομα σε ματαιώσεις. "Θα πηγαίναμε στην Αμερική να σώσουμε ο ένας τον άλλον". Τα όμορφα όνειρα όμως, όμορφα καίγονται. Εδώ ο Παράδεισος κι η Κόλαση εδώ. Ένα μοιραίο λάθος είναι ικανό να βάλει φωτιά κυριολεκτικά και μεταφορικά. Και κάπου εδώ εύλογα μπορεί να γίνει η σύνδεση με το "Παιχνίδι στη Φωτιά", μία από τις κορυφαίες ταινίες του 2018.

Συνδετικός κρίκος των δύο έργων ο πρωταγωνιστής Steven Yeun, ο πρώτος Ασιάτης Αμερικανός που κερδίζει υποψηφιότητα για το OSCAR α΄ανδρικού ρόλου. Όσο ξεδιπλώνεται η πλοκή οδηγούμαστε σε ένα θρίλερ. Τι προφταίνεις να περισώσεις την έσχατη ώρα; H αξία της ανθρώπινης ζωής ανάγεται σε υπέρτατο αγαθό δίχως περιστροφές. Οι ρόλοι αντιστρέφονται. Οι νέοι παίρνουν τη σκυτάλη από τους πρεσβύτερους και θέλουν να τους οδηγήσουν μαζί τους σε μία νέα εποχή λαμπερού ηλιοβασιλέματος.

Η συνέχεια του κύκλου της ζωής. Το Minari θα ανθίσει. Η ελπίδα θα μείνει ζωντανή. Μοιάζει τόσο μακρινό για την εποχή μας που τα πάντα επισκιάζουν τα τεχνολογικά επιτεύγματα και η πρόοδος του κυβερνοχώρου. Η δύναμη των ανθρώπων που μάχονται δεν τους επιτρέπει να δελεαστούν από τον πειρασμό της παραίτησης. Αυτό το μήνυμα δεν μπορεί να αλλάξει όσα χρόνια κι αν περάσουν. "Χαμένη υπόθεση άλλωστε είναι μονάχα αυτή που εγκατέλειψες". Μη τη χάσετε εφόσον σας δοθεί η ευκαιρία στον δρόμο για τα OSCARs.

Παρόντες-Γ.Αυγερόπουλος

 

Έναν περίπου χρόνο μετά την προβολή του εξαιρετικού ντοκιμαντέρ "ΑGORA II-Δεσμώτες" συναντάμε τη νέα δουλειά του Γιώργου Αυγερόπουλου, "Παρόντες". Αυτή τη φορά ακολουθεί τον δύσκολο δρόμο και προσπαθεί μέσα σε 83΄να μας θυμίσει με ψύχραιμη ματιά τι ζήσαμε τον τελευταίο χρόνο της πανδημίας. Κέντρο δράσης η Ελλάδα με μεστές αναφορές στο εξωτερικό και το μήνυμα να παίρνει οικουμενικό χαρακτήρα. Ο σκηνοθέτης δεν έχει σκοπό να χαριστεί σε κανέναν και με αντικειμενική ματιά παρουσιάζει τα γεγονότα. "Κι αρχίσαμε να μετράμε νεκρούς" ...

Οι άνθρωποι τον περασμένο Μάρτιο αναγκάστηκαν να κλειστούν στα σπίτια τους. "Η σιωπή αντικατέστησε τη βοή της πόλης". Φόβος, αγωνία, πόνος, αλλά συγχρόνως μία πρωτοφανής συσπείρωση για έναν κοινό σκοπό. Η πατρίδα μας μπορεί να βγήκε με ελάχιστες απώλειες από το πρώτο κύμα, ωστόσο το μάθημα της "γειτονιάς" μας κι όσα συνέβησαν σε Ιταλία και Ισπανία δεν αποτέλεσαν οδηγό για τη συνέχεια. Τα λάθη του περασμένου καλοκαιριού πληρώνονται ακόμα και σήμερα, ενώ πριν λίγες ημέρες έγινε η προαναγγελία νέου ανοίγματος των covid free νησιών μας. Όλα αυτά την ώρα που το Εθνικό Σύστημα Υγείας καταρρέει και τα κρούσματα σε καθημερινή βάση ξεπερνούν τα 2.500.

Τα αίτια της τεράστιας ανθρωπιστικής κρίσης πρέπει να αναζητηθούν στο πρόσωπο των δυνατών. Η αλληλεγγύη αποδείχθηκε περίτρανα πως έχει πάει περίπατο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η αυστηρή λιτότητα έχει εξελιχθεί σε θρησκεία της και μικραίνει τους ορίζοντες του Βορρά. Το χάσμα συνεχώς βαθαίνει. Ο Νότος υποφέρει. Ζητάει αμοιβαιοποίηση του χρέους μέσω κορονο-ομολογού, ώστε να διατηρηθεί μία στοιχειώδης ισορροπία. Μάταια. Η φυλακή της Μόριας, το κλειστό κέντρο του Καρά Τεπέ σήμερα αποτελούν μεγάλη ήττα των ανθρώπων. Ο νεοφιλελευθερισμός επελαύνει κι εμείς αδύναμοι πια παρακολουθούμε εικόνες στα δελτία ειδήσεων.

Ο Πολιτισμός, η Εστίαση, η μικρή και μεσαία επιχειρηματικότητα συρρικνώθηκαν. O πρωτογενής τομέας διαλύθηκε. "Ενα άδειο θέατρο είναι ένα μεγάλο πτώμα". Tην ίδια ώρα τα ΜΜΕ παρουσίαζαν (και συνεχίζουν) μία πραγματικότητα μακριά από την κοινωνία. Υπερβολικές "αγιογραφίες" και καμία κριτική. Ποιος είναι όμως ο ρόλος του λειτουργήματος της δημοσιογραφίας; Nα ελέγχει την εξουσία στην υπηρεσία του λαού ... με κάθε κόστος. Στην αρχή ο κόσμος ήταν μουδιασμένος, έπεσε στην παγίδα. Σήμερα τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης κι οι δρόμοι δίνουν τις δικές τους απαντήσεις. Στο μεσοδιάστημα υπήρξαν ουκ ολίγες προκλήσεις της ηγεσίας.

Η αλαζονεία εξαντλεί τα τελευταία αποθέματα υπομονής. Η πλειοψηφία περιμένει ένα συγγνώμη σαν παρηγοριά. Αυτή η λέξη όμως θέλει μεγάλη ψυχή για να την πεις και το σημαντικότερο είναι να την εννοείς. "Τα χωράφια κοκκινίζουν από το αίμα μας". Ο θυμόσοφος ελληνικός λαός λέει: "μπορείς να κοροϊδέψεις λίγους για πολύ ή πολλούς για λίγο". Oύτε η δημόσια υγεία, ούτε η μόρφωση μπορούν να αποτελούν πολυτέλεια και προνόμιο των λίγων. Όλα τα παραπάνω επιβεβαιώνονται μέσα από μία σειρά παραστατικών μαρτυριών, ιστοριών και αποκλειστικών συνεντεύξεων από τους πρωταγωνιστές της πρώτης γράμμης.

Όπως αναφέρεται στον επίλογο αυτό είναι ένα ακόμα επεισόδιο του άγριου 21ου αιώνα. Mπαίνουμε στη δεύτερη δεκαετία οξείας κρίσης στην Ελλάδα. Η αβεβαιότητα κυριαρχεί. Οι εμβολιασμοί αργούν. Αναμένουμε τη δική μας άνοιξη, αλλά αυτή ακόμα αργεί. Φαίνεται πιθανό να χάσουμε την πιο όμορφη εποχή του χρόνου για δεύτερη διαδοχική χρονιά. O κόσμος όμως έχει ανάγκη να ελευθερωθεί και να ζήσει. Παράλληλα το μυαλό του καθενός μας τρέχει στο αύριο. Ποια είναι η μετά-COVID εποχή που μας ξημερώνει;

12 Monkeys

 

Μια σειρά που συστήνω ανεπιφύλακτα να παρακολουθήσετε, ειδικά τώρα την περίοδο των lockdown είναι η επιστημονική σειρά 12 Monkeys (παραγωγής Syfy). Bασίζει εν μέρει το storyline της στην ταινία "Οι δώδεκα πίθηκοι" του Terry Gilliam του 1995 με πρωταγωνιστές, τους Bruce Willis και Brad Pitt. Παρά τα κοινά στοιχεία με την ταινία παρουσιάζει τα γεγονότα με διαφορετικό τρόπο και από διαφορετική οπτική γωνία. Ο ρόλος του Jeffrey Goines (Brad Pitt) γίνεται γυναικείος και αντικαθίσταται από την Jennifer Goines. Μία μαθηματική ιδιοφυία, η οποία βρίσκεται σε ψυχιατρείο μέσα στο οποίο θα γνωρίσει τον James Cole, ακούγοντας διάφορες φωνές στο κεφάλι της. Την Jennifer ενσαρκώνει η Emily Hampsphire, μια από τις πιο δυνατές αποκαλύψεις της σειράς. Οι ερμηνείες των ηθοποιών (Aaron Standford, Amanda Schull, Kirk Acevedo) είναι καλές. Σε καμία περίπτωση δεν πιάνουν τις εξαιρετικές ερμηνείες των Bruce Willis και Brad Pitt, αλλά με το σασπένς να βρίσκεται σε δυσθεώρητα ύψη ο θεατής δένεται ολοένα και περισσότερο όσο προχωράει η πλοκή κι ιδιαιτέρως με την απόδοση των χαρακτήρων.

 Βρισκόμαστε στο μέλλον, στο έτος 2043, όπου ο βασικός πρωταγωνιστής είναι ο James Cole, όπου έχει στρατολογηθεί από μια ομάδα επιστημόνων, με αρχηγό την Katarina Jones,για να ταξιδέψει πίσω στο 2015 με σκοπό να σταματήσει την δημιουργία και εξάπλωση του ιού, ο οποίος έχει σκοτώσει 7 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Στο έτος 2015, ο Cole θα έχει την βοήθεια της  γιατρού Kassandra Raily, η οποία στο δικό της χρονολόγιο είχε αφήσει ένα ηχητικό μήνυμα που απευθύνονταν στον James Cole. 

Το θετικό στοιχείο της σειράς  είναι ότι δεν εστιάζει αποκλειστικά στα γεγονότα που συνέβησαν μετά την εξάπλωση του ιού, αλλά μπερδεύει την ιστορία, με τα ταξίδια από το μέλλον στο παρόν και από το παρόν στο μέλλον. 

Πόλεμος ή Ειρήνη

 

Το νέο βιβλίο των Κώστα Ήσυχου και Δημήτρη Καλτσώνη, "Πόλεμος ή Ειρήνη" (Εκδόσεις Τόπος) αποτελεί ένα σύγχρονο δοκίμιο για το μείζον θέμα των τεταμένων σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας που απασχολεί την επικαιρότητα. Αυτό που αντιλαμβάνομαι διαβάζοντας παράλληλα το παρόν έργο και το "Οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις και το Δίκαιο της θάλασσας" του Χρήστου Λ.Ροζάκη (Πόλις) είναι πως η πλειοψηφία είναι απαίδευτη και εγκλωβισμένη στην ημιμάθειά της. Κραυγάζει, απαιτεί, φοβάται, αλλά δεν κάνει τον κόπο να μελετήσει και να δημιουργήσει τη δική της άποψη για το συγκεκριμένο ζήτημα.

Ήδη από τον πρόλογο κατανοούμε πως βρισκόμαστε στη σωστή κατεύθυνση. "Ενώσαμε" τις γραφές, τις φωνές μας, τις διαφορετικές εμπειρίας μας ... Απευθείας ακολουθεί μία κατατοπιστική ανάλυση του γεωπολιτικού πλαισίου που έχει διαμορφωθεί σήμερα. Βήμα βήμα βαδίζουμε στους έξι θεματικούς άξονες που θα μας απασχολήσουν. Γνωρίζουμε τις ιδιαιτερότητες του Δικαίου της θάλασσας, τη διαμόρφωση του τουρκικού μωσαϊκού, τι έχει προηγηθεί ιστορικά. Η υποκριτική στάση τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας, ωστόσο η απάντηση σε όλα τα ερωτήματα είναι οι ΑΝΘΡΩΠΟΙ κι η ΕΙΡΗΝΗ.

Στη διεθνή σκασκιέρα έχουμε τη ραγδαία άνοδο της Κίνας ("Το κράτος στην Κίνα"-Τόπος), την αλλαγή προέδρου στην Αμερική, τη ρωσική κυριαρχία στον κυβερνοχώρο. Οι ισορροπίες λεπτές. Η πανδημία δρα σαν καταλύτης και εντείνει παγκόσμια τις ανισότητες. Ο γενεαλογικός κύκλος φτώχειας συνεχίζεται. Οι οικονομίες βυθίζονται κι η τουρκική δεν αποτελεί εξαίρεση. Ο Ταγίπ Ερντογάν επιλέγει τον αντιπερισπασμό στο εσωτερικό κι επιστρατεύει τους μανδύες θρησκείας και εθνικισμού με σπασμωδικές κινήσεις. Οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθημερινό φαινόμενο. Εξαιρετική είναι η απεικόνιση της κατάστασης από την Ece Temelkuran στο βιβλίο της "Πως χάνεται μία πατρίδα" (εκδ.Διόπτρα).

Οι διεθνείς οργανισμοί σιωπούν. Η τουρκική πλευρά επιδιώκει να "γκριζάρει" το Αιγαίο με τετελεσμένα και ζητά την αποστρατικοποίηση των νησιών του Αιγαίου. Η διπλωματία διαδραματίζει κομβικό ρόλο. Καθημερινά ακούμε για ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα, αιγιαλίτιδα ζώνη, έξι και δώδεκα ναυτικά μίλια, αρχή της ευθιδικίας. Αν θέλουμε να συμμετέχουμε σε ένα εποικοδομητικό διάλογο πρέπει να κατανοήσουμε αυτές τις έννοιες σε βάθος. Να μελετήσουμε τη συνθήκη της Λωζάνης του 1923. Σημαντικό θεωρώ το γεγονός ότι παράλληλα η Ελλάδα απομακρύνεται από την Κύπρο. Η εκλογή του Ερσίν Τατάρ στην ΤΔΒΚ αποτελεί κακό οιωνό για την επιθυμητή λύση.

Παρά τις ιδεαλιστικές υποσχέσεις των ηγετών πρέπει να υιοθετηθεί μία κοινή εθνική στρατηγική στα θέματα εξωτερικής πολιτικής. Το δικαστήριο της Χάγης αποτελεί την έσχατη λύση, καθώς τα παγκόσμια συμφέροντα εξωθούν την πατρίδα μας σε ένα διακανονισμό και διαμοιρασμό με την Τουρκία σε "συνδιαχείριση" σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας. Όσο θεωρούμαστε έρμαιο της αμερικανικής επιδιαιτησίας το μέλλον προβλέπεται δυσοίωνο, γι΄αυτό και θα πρέπει να αναζητήσουμε (και) εναλλακτικούς δρόμους. Πράγμα που κάνει η Τουρκία την ίδια χρονική περίοδο μέσα από από τους συνεχείς ελιγμούς τακτικής και τις παλινωδίες του Ερντογάν. 

Αυτές τις κρίσιμες ώρες οι δύο συγγραφείς έχουν το καθαρό μυαλό και προτείνουν συγκεκριμένη χάραξη στρατηγικής και λύσεις επί χάρτου με γνώμονα την αποφυγή σύγκρουσης πάση θυσία που το πιθανότερο είναι να οδηγήσει σε εθνική ήττα, καθώς τη δεδομένη στιγμή οι συσχετισμοί σε στρατιωτικό, οικονομικό και διπλωματικό επίπεδο δεν μας ευνοούν. Κλείνουν με το σχήμα το κύκλου τονίζοντας τη σημασία της ενότητας κόντρα στο ρεύμα της εποχής που οδηγεί σε ακραία πόλωση, διχόνοια κι ένα κλίμα εμφυλίου στο εσωτερικό. Και για επίλογο αφήνουν την αναφορά στο όραμα του Ρήγα Φεραίου. "Ένα τέτοιο μέλλον δικαιούνται όλοι οι λαοί".

πρώτη δημοσίευση parallaxi

Midnight Treveller

 

Στην ενότητα "Προορισμός Ταξίδι" του 23ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης συναντάμε τον "Ταξιδιώτη του μεσονυχτίου". Η αληθινή ιστορία του Αφγανού θεατρικού και κινηματογραφικού σκηνοθέτη Χασάν Φαζιλί. Tρία κινητά τηλέφωνα, ένα αυτοκίνητο, βαλίτσες στο χέρι, χάρτες. Η ελπίδα για την απόδραση από μία σύγχρονη κόλαση. "Ο δρόμος της ζωής περνάει μέσα από την κόλαση". Βραβεία σε Βερολίνο, Θεσσαλονίκη, Σέφιλντ, Σαν Φρανσίσκο και Ρέικιαβικ. H αγωνία της αποδοχής χορήγησης ασύλου και το απευκταίο σενάριο της απέλασης που θα τον φέρει αντιμέτωπο με τον θάνατο.

Ο πρωταγωνιστής τόσο σε προσωπικό, όσο και σε οικογενειακό επίπεδο βιώνει διαδοχικά σοκ. Είναι εκτός από ένας διανοούμενος, από ένας άνθρωπος του πολιτισμού, πατέρας. Η κάμερα δε σβήνει ποτέ. Έχει αποφασίσει να παραδώσει τη διαδρομή του προς τη "γη της επαγγελίας" σε όλους εμάς. Κάθε φορά που πέφτει το σκοτάδι ξεκινάει και μία νέα απόπειρα αναζήτησης του φωτός. Οξύμωρο, αλλά αληθινό. Τα θλιβερά ηλιοβασιλέματα δίνουν τη θέση τους στο ένστικτο της επιβίωσης που κινητοποιεί όλες τις αισθήσεις στο έπακρο. Κάθε μάχη και μία μικρή επιτυχία μέσα σε έναν πόλεμο που οδηγεί τους ανθρώπους στην απόγνωση.

Εκβιασμοί, φυλετικός ρατσισμός, άνανδρες επιθέσεις. Είναι η Βουλγαρία, είναι η Σερβία, είναι η Ουγγαρία και δυστυχώς είναι κι η Ελλάδα. Οι κάτοικοι της οποίας ξεχνούν πως κάποτε χιλιάδες έφευγαν ως οικονομικοί μετανάστες για τη Γερμανία, την Αμερική, την Αυστραλία. Αγνοούν επιδεικτικά πως χιλιάδες νέοι αφήνουν την πατρίδα και μεταναστεύουν ακόμα και σήμερα για ένα καλύτερο αύριο (brain drain). Αυτοί που μένουν πίσω είναι μάλλον όσοι έχουν να διαχειριστούν κόμπλεξ και δαιμονοποιούν τους αδυνάτους για να νιώσουν οι ίδιοι δυνατοί. Κάπως έτσι δομούνται κοινωνίες μίσους αντί αλληλεγγύης.

Η μάζα νιώθει ότι απειλείται. Αρνείται να δει την πραγματικότητα δίχως παρωπίδες. Οι άνθρωποι στην πλειοψηφία τους έχουν ανάγκη. Καταλήγουν νομάδες. Τους μένει μόνο η παράδοση κι η προσευχή. Δε θέλουν ούτε να απειλήσουν, ούτε να κλέψουν, θέλουν να ζήσουν με αξιοπρέπεια. Κι αυτό φωνάζει ο δημιουργός μέσα από το έργο του. Η Ευρώπη όμως έχει καταλήξει να είναι μία αφιλόξενη ήπειρος. Εγκλωβισμένη στις διαθέσεις ενός κυνικού Βορρά κι ενός προβληματικού Νότου που φλερτάρει με την οικονομική καταστροφή. Χωρίς τον Νότο όμως σύντομα δεν θα υπάρχει Βορράς.

Από την αναφορά μας δεν μπορούν να λείψουν τα παιδιά. Αυτά τα μικρά αγγελούδια. Άμαχοι, άδικα θύματα που όμως καταφέρνουν να παραμένουν άνθρωποι. Σκέπτονται, τραγουδούν, χορεύουν ("they don΄t really care about us"). Ένα χαμόγελό τους αξίζει όλα τα εκατομμύρια του κόσμου όσο κι αν αρνούνται οι δυνατοί να το δεχτούν. Η αγωνία των γονέων αφορά κυρίως αυτά. Συνειρμικά στο μυαλό μου έρχονται τόσο το "Πουθενά να κρυφτείς" του Ζαραντάστ Άχμεντ, αλλά και το περσινό "For Sama" των Waad Al-Kateab και Εdward Watts. Οι φωνές είναι πολλές, αλλά δυστυχώς ακόμα ακούγονται ελάχιστα και σε λίγους.

Oι ταινίες τεκμηρίωσης με την παραστατικότητα και τη ζωντάνια τους έχουν την ικανότητα να ευαισθητοποιούν και να συγκινούν. Με εξαιρετική μουσική όπως και στην αφετηρία, ο Φαζιλί κλείνει το έργο του με ένα γρήγορο καρέ που ισοδυναμεί με ένα μωσαϊκό της επώδυνης διαδρομής. "Αυτά τα όνειρα είναι οφθαλμαπάτη". Τα κάγκελα ενός κέντρου φιλοξενίας/κράτησης προσφύγων κι η δικαίωση που αργεί και δεν έρχεται για όλους. Εξαιρετικό εγχείρημα το must του πρώτου Σαββατοκύριακου.

Οι Φωνές μας

 To 23o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ ξεκίνησε για δεύτερη διαδοχική χρονιά από απόσταση κι όχι στο φυσικό του περιβάλλον τις σκοτεινές αίθουσες του Ολύμπιον και του Λιμανιού. Το ραντεβού για τη συνέχεια δίνεται στους Θερινούς τον Ιούνιο. Το νέο τμήμα "ΝextGen" μας επιφυλάσσει αρκετές ευχάριστες εκπλήξεις. Η πρώτη μας στάση αφορούσε την παγκόσμια πρεμιέρα των "Nuestras Voces" της Σόνια Μαδρίδ. Τοποθετείται στην καρδιά του σήμερα, γυρισμένο εξ΄ολοκλήρου με κάμερες κινητών τηλεφώνων. Νέοι άνθρωποι από την Ιταλία και την Ισπανία μιλούν για την εμπειρία της πανδημίας και το πρώτο κύμα αναγκαστικού εγκλεισμού (Απρίλης-Μάης 2020). 

Μάλαγα-Μαδρίτη-Τοσκάνη-Φρίουλι. Πόλεις της μεσογείου που βίωσαν την κόλαση του θανάτου. Άνθρωποι να χειροκροτούν στα μπαλκόνια, να βάζουν μουσική, να παίζουν οι ίδιοι ρυθμικά. Τα ζήσαμε ως ένα βαθμό κι εμείς οι ίδιοι στην πατρίδα μας. Μία μίνι αναδρομή και μία αναπόφευκτη σύγκριση με όσα βιώνουμε σήμερα έναν χρόνο μετά. Στην αρχή υπήρξε πανικός, φόβος, πόνος. Στη συνέχεια η προσμονή της επανεκκίνησης κι η ελπίδα. Η αλληλεγγύη έκανε την εμφάνιση της, ωστόσο το μεγάλο στοίχημα είναι να παραμείνει ως τρόπος ζωής και ευγένειας.

Φαινομενικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ένωσαν σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία. Δημιούργησαν όμως έναν τεχνητό λαβύρινθο κι εν τέλει ένα πνιγερό τοπίο. Κερδισμένοι βρέθηκαν όσοι έκλεισαν τα πάντα και χαμένοι στην μοναξιά τους απόλαυσαν τον ήχο των πουλιών. Αυτοί αναζήτησαν τη γαλήνη μέσα σε μία σύγχρονη φυλακή. Εκτίμησαν την αξία της σιωπής. "Μπορώ να ακούσω την ησυχία". Διάνυσαν τον δύσκολο δρόμο της ενδοσκόπησης και του απολογισμού μακριά από τους φρενήρεις ρυθμούς της καθημερινότητας. Γυμνάστηκαν, έτρεξαν, αποσυμπιέστηκαν συνολικά.

Οι έφηβοι στην προκειμένη περίπτωση κόντρα στο ρεύμα της εποχής δεν εθελοτυφλούν. Αντιθέτως αναγνωρίζουν τις ευθύνες μας. Δε διστάζουν να ασκήσουν κριτική με επιχειρήματα. Βλέπουν την ενοχή στα πρόσωπα των "σκλάβων" του παγκόσμιου καπιταλισμού, οι οποίοι πίστεψαν πως μπορούν να κυριαρχήσουν στη γη δίχως να συμμορφώνονται με τους νόμους της. Οι συνέπειες δεν άργησαν να φανούν. Η "ουτοπία" της αντιμετώπισης της μάνας Φύσης ως ισότιμο μέλος φαίνεται πως είναι πια μονόδρομος. Εκδικείται αργά, μα έχει έρθει η ώρα, διότι δε τη σεβαστήκαμε.

Σήμερα η αβεβαιότητα κυριαρχεί. Κάποιοι ψάχνουν ξέφωτο, άλλοι την άκρη του τούνελ, άλλοι το τελευταίο μίλι μίας επώδυνης διαδρομής. Είμαι σίγουρος πως αυτά τα παιδιά συνεχίζουν να καταθέτουν τις απόψεις τους. Η ανταλλαγή τους κρίνεται επιβεβλημένη. Ξημερώνει ένας κόσμος δίχως ενσυναίσθηση, ειλικρίνεια και θέληση και μόνο αυτοί μπορούν να τον αλλάξουν όσο κοινότυπο κι αν ακούγεται. Eγκλωβισμένοι σε πολυσύνθετα αδιέξοδα πρέπει να βρουν την άκρη του μίτου και παράλληλα τη δύναμη να επιφέρουν ουσιαστικές αλλαγές στο κεντρικό γίγνεσθαι σε παγκόσμια κλίμακα.

Φωνάζουν πως δεν πρέπει να ξεχάσουμε να αισθανόμαστε. Μιλούν με ωριμότητα για αλληλεγγύη και συνεργασία. "Καλή η τεχνολογική πρόοδος, αλλά δεν είμαστε ρομπότ. Είμαστε άνθρωποι και δεν πρέπει να χάσουμε την ανθρωπιά μας. Η προηγούμενη γενιά δεν ήξερε να διαχειριστεί καταστάσεις και την πληρώνουμε εμείς". Συνοψίζουν ιδανικά όσα προηγήθηκαν. Δεν ωφελεί όμως να μείνουμε στο παρελθόν, καθώς ο χρόνος τρέχει κι ο καθένας γράφει τη δική του ιστορία. Μάρτης 2020-Μάρτης 2021 και συνεχίζουμε ...

O νικητής του νέου βραβείου στη μνήμη του Δημήτρη Εϊπίδη στο Berlinale Talents

 

Ανακοινώθηκε την Πέμπτη 4 Μαρτίου στο πλαίσιο του τμήματος Berlinale Talents του Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου ο νικητής του νέου βραβείου που είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Δημήτρη Εϊπίδη και αποτελεί πρωτοβουλία του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Το βραβείο συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ, απονέμεται σε ένα σενάριο ή μία ιδέα για ντοκιμαντέρ που συμμετέχει στο Doc Station και έχει ως στόχο να στηρίξει τους ανερχόμενους δημιουργούς, στους οποίους τόσο πίστευε ο Δημήτρης Εϊπίδης

Ο Μιγκέλ Αντούνες Ράμος και το πρότζεκτ Dragons απέσπασε το βραβείο της επιτροπής «για τον στοχασμό του στις σχέσεις ισχύος στη Βραζιλία του σήμερα, για την αμφισβήτηση που ασκεί στις πολιτικές ελίτ, στις οικονομικές δομές και στη δύναμη των κυρίαρχων εικόνων στην πορεία του χρόνου - ένα πρότζεκτ διεξοδικό, ευρηματικό και πέρα για πέρα επίκαιρο. Ανυπομονούμε για τη συνέχεια και την ολοκλήρωση της ταινίας.»

«Αυτό το βραβείο θα κάνει τη διαφορά και θα μας βοηθήσει να κάνουμε την ταινία μας πραγματικότητα» είπε ο σκηνοθέτης ευχαριστώντας την κριτική επιτροπή, την οποία απάρτισαν η παραγωγός, διανομέας και sales agent Φίλιπα Κοβάρσκι (Cinephil, Ισραήλ), η σκηνοθέτις Μαριάννα Οικονόμου (Ελλάδα) και ο Μίχαελ Στιτς, υπεύθυνος τμήματος Panorama του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου (Γερμανία).

Επίσης, η κριτική επιτροπή έδωσε ειδική μνεία στο πρότζεκτ The Two Mountains Weighing Down My Chest της Βιβ Λι «για την ξεχωριστή, φρέσκια, αστεία, αλλά συνάμα βαθιά και ζεστή, ματιά του, η οποία ανοίγει μια πόρτα στην "αληθινή" Κίνα... και ακόμη μακρύτερα».

Συγκινητικά ήταν τα λόγια της επιτροπής για το βραβείο και τον άνθρωπο που το ενέπνευσε: «Είναι τιμή μας να συμμετάσχουμε στο βραβείο που απονέμεται στη μνήμη του Δημήτρη Εϊπίδη, ένα από τα πιο αγαπημένα μέλη της κινηματογραφικής μας κοινότητας. Ήταν ένας αληθινός άνθρωπος του σινεμά, ο οποίος αγάπησε, πήρε υπό την προστασία του, έφερε στο προσκήνιο και υποστήριξε σκηνοθέτες από ολόκληρο τον κόσμο. Αλλά περισσότερο από οτιδήποτε άλλο υπήρξε ο ιδρυτής του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, αποτελώντας έτσι τον “πατέρα” του σύγχρονου ελληνικού ντοκιμαντέρ».

Το Berlinale Talents αποτελεί μια πλατφόρμα ανάπτυξης ταλέντων που φιλοξενεί εξαιρετικά και φιλόδοξα ταλέντα από ολόκληρο τον κόσμο, ώστε να μπορούν να δικτυωθούν, να παρουσιάσουν και να εργαστούν πάνω στα μελλοντικά τους πρότζεκτ. Το Doc Station, το πρόγραμμα του Berlinale Talents, αφιερωμένο στο ντοκιμαντέρ, στρέφει το βλέμμα στους ντοκιμαντερίστες και στις ταινίες τεκμηρίωσης του αύριο.

Συμπληγάδες Γενεθλίων

 

Η "γνωριμία" μου με τον Δημήτρη Καταλειφό έγινε τον Δεκέμβρη του 2019 στην Αθήνα. Βρέθηκα στην πρωτεύουσα για επαγγελματικές υποχρεώσεις κι είχα την τύχη να παρακολουθήσω τον "Θάνατο του Εμποράκου" του Άρθουρ Μίλερ σε σκηνοθεσία Γ.Σκεύα, στον οποίο πρωταγωνιστούσε. Η προσωπικότητά του μου κίνησε την περιέργεια και προσπάθησα να μάθω περισσότερα για τη διαδρομή του. Με τον καιρό φτάσαμε στις "Συμπληγάδες Γενεθλίων" την πρώτη του συγκινητική συγγραφική προσπάθεια που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη. Ένα έργο ζωής που γράφτηκε σε μεγάλο βαθμό στα περιθώρια του πρώτου αναγκαστικού εγκλεισμού.

Τις δύσκολες ώρες της μοναξιάς ως ένα είδος άμυνας επιλέγεις να μετουσιώσεις σε λέξεις τις σκέψεις σου. Ένα μολύβι κι ένα φύλλο χαρτί σαν καταφύγιο συναισθημάτων. 66 κείμενα, 66 στάσεις, κάτι σαν ένα σύντομο αυτοβιογραφικό σημείωμα, σαν ένα ταξίδι ζωής. Αποτέλεσμα της απαραίτητης ενδοσκόπησης λίγο πριν τα γενέθλιά του. Αντιμέτωπος με το είδωλό του και την αλήθεια σε έναν καθρέφτη. Πάντα με ταπεινότητα, ανθρωπιά και αξιοπρέπεια όπως πορεύτηκε σε ολόκληρη του τη συνέχεια μακριά από αστικές εορτές και τεχνητές επιθυμίες . 

Η δύναμη του χρόνου δηλώνεται με τη γρήγορη μετάβαση από εποχή σε εποχή (χειμώνας-άνοιξη-καλοκαίρι-φθινόπωρο). Τα λευκά σπιτάκια στις Κυκλάδες, η ενηλικίωση, το πρώτο βιβλίο, το πάθος για το Θέατρο ("η ζωή κι ο θάνατος μέσα σε δύο ώρες"), το ενδιαφέρον για τα κοινά και πάντα η θάλασσα να έχει τον τελευταίο λόγο. Όλα όμως έχουν ημερομηνία λήξης. Η ματαιότητα των πάντων. Η αγάπη κι ο σεβασμός για την μάνα Φύση. Αυτή που μας γέννησε. Τα θέλω που θυσιάστηκαν στον βωμό των πρέπει. Λύπη ή λήθη; 

Tα όνειρα, η αίσθηση του ανεκπλήρωτου, τα ανείπωτα. Δυσβάστακτο φορτίο. Ερωτηματικά κι άνω τελείες, προτάσεις που έμειναν στην μέση. "Ένα σάπιο βασίλειο κι εγώ απλός πολίτης". Μία κόκκινη ουτοπία που γίνεται φλόγα και τρεμοσβήνει. Ο φόβος της κατάληξης σε μία μάντρα ποιητών με ανταλλακτικά στα αζήτητα. Χαρά, λύπη κι η διαχείριση της απώλειας. Τα κοιμητήρια ως κήπος χαρμολύπης. Ολόκληρο το βιβλίο άλλωστε είναι αφιερωμένο στους Απόντες. Αυτοί πεθαίνουν μονάχα αν τους ξεχάσεις.

Κι εσύ την ίδια ώρα επιμένεις. Στον αγώνα. Θύμηση και μνήμη. Να πιάνεις, να αφήνεις, να γράφεις, να ζωγραφίζεις. Γιατί αυτό θα πει πως είσαι ΑΝΘΡΩΠΟΣ ακόμα. Έτοιμος να αγαπήσεις, μα πιο πολύ να αγαπηθείς. Έτοιμος να μοιραστείς και να αφοσιωθείς σαν ο πιο πιστός σκύλος του κόσμου. Έτοιμος να μείνεις γυμνός όπως κάποτε στον ήλιο. Και μία λευκή πετσέτα σαν σύμβολο αγνότητας κι απλότητας, καθώς όποιος θέλει τα πολλά χάνει και τα λίγα. Η απληστία οδήγησε χιλιάδες στην καταστροφή. Αυτός όμως περήφανα τον δικό του δρόμο. Μία διαδικασία εσωτερική κι άκρως προσωπική.

Η κλεψύδρα αδειάζει. Μία χαραμάδα από φως δίνει ελπίδα κι είναι έτοιμη να ανάψει το εορταστικό κεράκι. Αφήνει πίσω της πόνους, ψευδαισθήσεις και σιωπές. Ένας σύγχρονος Ιάσονας δίχως τους Αργοναύτες του αφήνει πίσω τους τις Συμπληγάδες. Αν θέλετε σαν μία ανάλυση ασπρόμαυρη ταινίας. Το τέλος, ο σκοπός. Η ελευθερία. Αυτό είναι το πρώτο βιβλίο του σπουδαίου δημιουργού. Με την ευχή να έχει συνέχεια και το συντομότερο να τον ξαναδούμε στη φυσική του θέση όταν ανοίξει η αυλαία.

πρώτη δημοσίευση parallaxi

Προτάσεις 23ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (β'μέρος)

Οι προτάσεις μας ξεκίνησαν μέσα από τα διαδοχικά αφιερώματα. Συνεχίζουμε στο ίδιο πνεύμα προσπαθώντας να καλύψουμε το δυνατόν περισσότερες θεματικές κατηγορίες. Στο δεύτερο μέρος έχουμε έξι ακόμα επιλογές, ενώ καθημερινά θα υπάρχει επαφή προκειμένου να σημειώσουμε τυχόν ευχάριστες εκπλήξεις.

Τζόγος, Θεοί και LSD του Πίτερ Μέτλερ (2002). Δεκάδες Βραβεία για ένα ντοκιμαντέρ σταθμό. Υπέρβαση, άρνηση για τον θάνατο, σχέση με τη φύση και ψευδαίσθηση ασφαλείας. Πάνω σε αυτούς τους τέσσερις πυλώνες ο δημιουργός συγκροτεί το magnum opus του. Ένα ενθύμιο του 20ου αιώνα και των αλλαγών που επέφερε στη ζωή μας.

Τhe Farthest: Το απώτατο σημείο της ανθρωπότητας της Ίμερ Ρέινολτς. Η διαδρομή του Voyager στο ηλιακό μας σύστημα εδώ και τέσσερις περίπου δεκαετίες. Λυτρωτική, συγκινητική, ποιητική. Ένα ταξίδι στο διάστημα με μία μικρή μηχανή, που κουβαλάει τα μεγάλα όνειρα της ανθρωπότητας.

Ταξιδιώτης του Μεσονυχτίου του Χασάν Φαζιλί (2019). Ένα ντοκιμαντέρ το οποίο αποτελεί τρανταχτή απόδειξη της ασύλληπτης βίας που αναγκάζει τους ανθρώπους του Πολιτισμού στα θεοκρατικά καθεστώτα των διδακτοριών σε άτακτη φυγή. Σιωπή και φόβος, με τον θάνατο να παραμονεύει σε κάθε βήμα του αναγκαστικού, σκοτεινού ταξιδιού.

Μίαρέμβαση του Έντουιν Μίνγκαρντ (2020). Νεαροί άστεγοι δε φαίνονται και δεν αναφέρονται παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Ένα πρωτοποριακό project που αποπνέει δημιουργικότητα και ψυχικό σθένος μέσα από την αλληλεπίδραση των πρωταγωνιστών με τον σκηνοθέτη εμπρός και πίσω από την κάμερα. Κι όλο αυτό σε ένα πλαίσιο απόλυτης ειλικρίνειας. 

"Ραδιογράφημα μίας οικογένειας" της Φιρουζέ Χοζροβανί (2020). "Η μητέρα μου παντρεύτηκε με μία φωτογραφία του πατέρα μου". Η μάνα στην Τεχεράνη, ο πατέρας για σπουδές στην Ελβετία. Ο μεταφορικός κι αφηγηματικός άξονας στον οποίο ξεδιπλώνεται η ιστορία μίας ιρανικής οικογένειας. Ένας σαγηνευτικό μωσαϊκό της σύγχρονης ιρανικής ταυτότητας.

"City Hall" του αειθαλούς Φρέντερικ Γουάιζμαν (2020). Δημαρχείο Βοστώνης, Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Με αυτό το σημείο αναφοράς αναλύεται μία περίπλοκη κοινωνική πραγματικότητα. Η φυλετική δικαιοσύνη, το κόσμος στέγασης, η περιβαλλοντική δράση κι οι άστεγοι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος.

Καλή σας απόλαυση ...

Προτάσεις 23ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (α'μέρος)

 Συμπληρώσαμε έναν χρόνο ουσιαστικά μακριά από τις σκοτεινές αίθουσες. Ένα πολύ διαφορετικό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ θα διεξαχθεί φέτος από τις 4 μέχρι τις 14 του Μάρτη. Ο κύριος όγκος των προβολών μετατίθεται για το καλοκαίρι και τους αγαπημένους μας Θερινούς με την ελπίδα να ανοίξουν όπως και πέρυσι. Πάμε όμως να ρίξουμε μία ματιά στο τι θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε μέσω των διαδικτυακών προβολών τις προσεχείς ημέρες. Τρεις πυλώνες: Προορισμός ταξίδι με μία αναδρομή σε ντοκιμαντέρ που έγραψαν ιστορία, Top Docs και NextGen. 

Αφετηρία μας το Awland. Σκηνοθετικό ντεμπούτο των Κόζιμο Καρίντι και Άνε Ιραζαμπάλ Εκοραμπαρουτία. Το 1/4 του παγκόσμιου πληθυσμού παιδιών σχολικής ηλικίας ζουν σε εμπόλεμη ζώνη ή σε περιοχές πληγείσες από καταστροφή. Από το ποσοστό της παγκόσμιας ανθρωπιστικής βοήθειας στην εκπαίδευση πηγαίνει ποσοστό μικρότερο του 2%. Τέσσερα προσφυγόπουλα, τέσσερις χώρες ... Μάχη για το αυτονόητο.

Συνέχεια με το πολυβραβευμένο, "Από πού πάμε σπίτι μας" (2009) της Ρεμπέκα Καμία. Έξι νέοι. Mexico-USA. Ένα ταξίδι τρόμου στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα. Πρέπει να ξεπεράσουν κυριολεκτικά και μεταφορικά τείχη. Όνειρα, τύχη, ευρηματικότητα. Δεν έχουν τίποτα να χάσουν. Ρισκάρουν ακόμα και την ίδια τους τη ζωή.

Κεντρικό αεροδρόμιο THF του Καρίμ Αϊνούζ (2018). Τραγική ειρωνεία. Το αεροδρόμιο Τέμπελχοφ του Βερολίνου άλλοτε καμάρι της ναζιστικής Γερμανίας έχει μετατραπεί σε χώρο προσωρινής φιλοξενίας αιτούντων πολιτικό άσυλο. Η δύναμη της μνήμης μέσα από τη θύμηση ενός Σύρου πρόσφυγα που βλέπει μπρος γκρεμό και πίσω ρέμα.

Παγκόσμια πρεμιέρα στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης για τις "φωνές μας" της Σόνια Μαδρίρ (2021). Ισπανία και Ιταλία πλήρωσαν βαρύ φόρο αίματος. Χιλιάδες νεκροί από την πανδημία. Οι φωνές φέρνουν κοντά νέους ανθρώπους. Φόβος, πόνος, κι ανάγκη για μία παγκόσμια συζήτηση.

Πόλεμος κι Ειρήνη των Μαρτίνα Παρέντι και Μάσιμο Ντ'Ανόλφι. Η αλληλεπίδραση Κινηματογράφου και Πολέμου. Από την ιταλική εισβολή στη Λιβύη το 1911 μέχρι και σήμερα. Ένας αντισυμβατικός στοχασμός στις ατέρμονες συνέπειες του ολέθρου, στα αληθινά μαθήματα της ιστορίας και στην αναγκαιότητα διαφύλαξης της μνήμης ως παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.

Το τραγούδι του μίσους της Άννα Χίλντουρ σε ελληνική πρεμιέρα. Η Τέχνη ως φορέας αλλαγής. Οι Hatari αποτελούν ένα αντικαπιταλιστικού προσανατολισμού νBDSM συγκρότημα της Ισλανδίας. Πήραν το χρίσμα να εκπροσωπήσουν την πατρίδα τους στον διαγωνισμό της Eurovision κι αποφάσισαν να μεταφέρουν ένα παγκόσμιο μήνυμα από το Ρέικιαβικ στο Τελ Αβίβ. Γενναία πρωτοβουλία που τονίζει την ελευθερία της έκφρασης και την κοινωνική ευθύνη των καλλιτεχνών σε δύσκολους καιρούς.