O Επιφανής Πολίτης

Μία απλή φαινομενικά, αλλά τόσο πολυδιάστατη κι επίκαιρη ταινία, ξεκίνησε τη διαδρομή της από το περασμένο Φεστιβάλ Βενετίας, ήρθε στη Θεσσαλονίκη και το 57ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου κι από χθες 30/3 προβάλλεται στις αίθουσες. Ο λόγος για τον Επιφανή Πολίτη των Γκαστόν Ντουπράτ και Μαριάνο Κον, που καταφέρνουν να ισορροπήσουν άψογα ανάμεσα στη σαρδόνια κωμωδία και το κωμικό δράμα. Ποιο στοιχείο άραγε υπερτερεί; 

O Nτάνιελ Μοντοβάνι, είναι ένας συγγραφέας, διεθνώς αναγνωρισμένος. Του απονέμεται μάλιστα, το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Καθημερινά δέχεται δεκάδες προσκλήσεις, για συνεντεύξεις κι ομιλίες, ο ίδιος όμως έχει χαράξει έναν μοναχικό δρόμο στη Βαρκελώνη και προτιμάει την ησυχία και την απόσταση από τον κόσμο. Μοναδική συντροφιά του, η γραμματέας του. Τη μονότονη ζωή του διακόπτει ένα γράμμα από τη γενέτειρά του, το Σάλας της Αργεντινής, που έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για τα έργα του. Σαράντα χρόνια μετά, αποφασίζει να επιστρέψει. Θα είναι όλα όμως, όπως τα φαντάζεται;

Η αλήθεια είναι, ότι βρίσκεται αντιμέτωπος με μία παρηκμάζουσα απ΄όλες τις απόψεις κοινωνία, που καμία σχέση δεν έχει μ΄αυτήν που έχει συνηθίσει να ζει. Η χρεοκοπία έχει επηρεάσει τη χώρα της Λατινικής Αμερικής. Στο απόγειο της καριέρας του, έρχεται αντιμέτωπος με το νοσηρό παρελθόν, που μπορεί να ήταν ιδανικό, ως περιεχόμενο για τις νουβέλες του, αλλά ως τόπος επιβίωσης, φαντάζει άκρως επικίνδυνο. Κι όμως έχει το θάρρος να περπατήσει και να θυμηθεί. Μία ιστορία με κλιμακούμενη ένταση κι ένα άκρως αγωνιώδες φινάλε.

Οι ίδιοι οι σκηνοθέτες τονίζουν: " H αίσθηση μας για την κωμωδία είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τις αποφάσεις που παίρνουμε σε επίπεδο φόρμας, στην σκηνοθεσία. Γι’ αυτό και αναλαμβάνουμε οι ίδιοι και τη διεύθυνση φωτογραφίας και το μοντάζ. Προτιμούμε μια πιο λιτή οπτική προσέγγιση ώστε να εστιάζουμε στη δουλειά των ηθοποιών. Ο Επιφανής Πολίτης δεν είναι μια ταινία που μπορείς να δεις παθητικά. Σε ωθεί να πάρεις το μέρος του ενός ή του άλλου. Δίνουμε στους χαρακτήρες τη δυνατότητα να λένε ελεύθερα αυτό που πιστεύουν. Αυτό έχει να κάνει πολύ με την αργεντίνικη ιδιοσυγκρασία. Οι άνθρωποι μιλούν πολύ και λένε τι σκέφτονται. Ο Όσκαρ Μαρτίνεζ είναι ένας σπουδαίος ηθοποιός και ίσως πριν τον Επιφανή Πολίτη δεν είχε την ευκαιρία να το δείξει σε μεγάλο βαθμό. Κάθε φορά που ξαναβλέπουμε την ταινία παρατηρούμε νέα στοιχεία της ερμηνείας του, νέες λεπτομέρειες που αποκαλύπτουν την περίφημη δουλειά που έκανε ".

Η μυθοπλασία συγχέεται με την πραγματικότητα κι εκεί ξεκινά η Τέχνη. Η σεμνότητα κι η ταπεινότητα του πρωταγωνιστή, Όσκαρ Μαρτίνεζ, που γνωρίσαμε στις Ιστορίες για Αγρίους, έρχεται σε αντιδιαστολή με τον φθόνο και τη ζήλια της τοπικής κοινωνίας, που δεν μπορεί να αντέξει, πως κάποιος όμοιος της προόδευσε κι έφτασε με προσωπικό αγώνα τόσο ψηλά. Πόσες φορές μπορεί να μετανιώσει ένας άνθρωπος για τη δεύτερη ευκαιρία, που έδωσε στον τόπο που τον γέννησε; Σας θυμίζει μήπως κάτι από Ελλάδα;

Προσωπικά βρίσκω πολλά κοινά στοιχεία της Αργεντινής, με την πατρίδα μας. Από την κοινωνική-οικονομική κρίση, μέχρι τις συμπεριφορές των ανθρώπων, τη διαπλοκή και το κράτος εξυπηρετήσεων, όπως και το νόμο του ισχυρού, που επιβάλλεται αθόρυβα καθημερινά. Η συγκεκριμένη ταινία, έρχεται να προστεθεί στην Παουλίνα και τη Μεγάλη Νύχτα του Φρανσίσκο Σάνκτις. Τρία σπουδαία έργα από την Αργεντινή, για ολόκληρο τον κόσμο.

Μιλάμε για μία τραγωδία της ανθρώπινης φύσης, με αρκετά κωμικά στοιχεία, ικανά να ελαφρύνουν το κλίμα και να αποπροσανατολίσουν τον θεατή, που χρειάζεται δεύτερη ανάγνωση της κατάστασης για να προσεγγίσει την αλήθεια και να την ερμηνεύσει. " Πόσο γλυκερή εικόνα, καίω τα βιβλία μου, για να επιβιώσω " .

Με δώδεκα Βραβεία συνολικά, όπως ανδρικής ερμηνείας στη Βενετία, Κοινού στη Θεσσαλονίκη, Καλύτερης Λατινοαμερικάνικης ταινίας στα Ισπανικά Goya. Είναι ένα φίλμ, που πρέπει να δεις και να εμβαθύνεις, ώστε να αφουγκραστείς πλήρως τον σφυγμό του. Σας καλώ, λοιπόν, να το κάνετε ανεπιφύλακτα. Να΄στε σίγουροι, αξίζει τον κόπο!

Mάτια δίχως πρόσωπο

Θα έλεγα πως είμαι λάτρης του κοινωνικοπολιτικού σινεμά, διαβάζοντας όμως, ότι θα προβληθούν τα "  Μάτια δίχως Πρόσωπο " στο 18ο Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου, δεν το σκέφτηκα λεπτό. Μπορεί στην αίθουσα να ήμασταν ελάχιστοι, περίπου 30, όμως το θέαμα μας αποζημίωσε με το παραπάνω. Ο Georges Franju (Ζορζ Φρανσί) αποτελεί τον ιδρυτή της γαλλικής Ταινιοθήκης (Le Cercle du Cinema), μαζί με τον Ανρί Λάνγκλουα, το 1935. Η ταινία γυρίστηκε το 1959 και προβλήθηκε το 1960, δηλαδή τη χρονιά που παιζόταν το " Ψυχώ " του 'Αλφρεντ Χίτσκοκ.

Ένας χειρούργος (Genessier), εγνωσμένης αξίας, καθηγητής στο πανεπιστήμιο, μετατρέπει το γκαράζ του σπιτιού του σε μονάδα επεμβάσεων. Αφετηρία της δράσης αποτελεί ένα τραγικό συμβάν. Το πρόσωπο της κόρης του, Κριστίν, έχει παραμορφωθεί φρικτά (μόνο τα μάτια της έχουν μείνει ανέγγιχτα) από ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα, στο οποίο ευθύνη φέρει ο ίδιος. Με τη βοήθεια της γραμματέας του, προσπαθεί το ακατόρθωτο, κόντρα σε κάθε λογική κι ηθική. Τη μεταμόσχευση προσώπου από επιδερμίδα όμορφων κοριτσιών στην ηλικία της θυγατέρας του, τις οποίες έμμεσα ή άμεσα σκοτώνει.

Αυτήν του την απερισκεψία, την παρόρμηση, πληρώνουν αθώα θύματα. Από τον τραγικό πατέρα, που έχασε το πτώμα της κόρης του, μέχρι τις νεαρές κοπέλες, που χάνουν τη ζωή τους και τα πειραματόζωα. Συνεχή αποτρόπαια εγκλήματα, από έναν άνθρωπο τυφλωμένο από έναν ουτοπικό, ανέφικτο ουσιαστικά, στόχο. Ακόμα κι όταν αποτυγχάνει δεν συμβιβάζεται με την πραγματικότητα, αλλά συνεχίζει να κυνηγά το θαύμα, σκορπώντας ελπίδα στην κόρη του. Προφανώς η ενοχή βαραίνει τον πατέρα.

Σήμερα, με τόσα φιλμ τρόμου να παίζουν καθημερινά στη μικρή και μεγάλη οθόνη, μπορεί κάποιοι να μην συγκινούνται τόσο. Είναι όμως μία ιδιαίτερα πρωτοπόρος ταινία, με τη μουσική να επιτείνει τη δράση. Όταν προβλήθηκε για πρώτη φορά, υπήρξε κύμα λιποθυμιών στις αίθουσες, την επίμαχη σκηνή της αφαίρεσης της επιδερμίδας κι αποδοκιμασία από τους κριτικούς σε πρώτη φάση. Ο χρόνος είναι όμως ο καλύτερος γιατρός και δικαίωσε τον τολμηρό σκηνοθέτη.

Κάποια στιγμή, η κόρη παίρνει την τύχη στα χέρια της, αποδεχόμενη τη μοίρα της και λυτρώνεται. Σώζει τη ζωή μίας κοπέλας, σκοτώνει την αδίστακτη γραμματέα, Λουίζ κι αποδίδει δικαιοσύνη, αφήνοντας τα σκυλιά να κατακρεουργήσουν τον ηθικό αυτουργό. Το καλό νικά, αποδίδεται δικαιοσύνη με τη μορφή της θείας δίκης. Η Φύση κι η ανθρώπινη φύση συναντιούνται, πράγμα ασυνήθιστο, τόσο στο τότε, όσο και στο τώρα και συμφιλιώνονται. Το περιστέρι που πετά ελεύθερο συμβολίζει την αγνότητα, την καθαρότητα, αυτών, που έμειναν πίσω.

Πλέον αναγνωρίζεται καθολικά ως αριστούργημα. Ένα θρίλερ, που δεν έχει στόχο να τρομάξει, αλλά να καταδείξει την κακή πλευρά της επιστήμης. Η λεπτή ισορροπία ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι. Σπουδαία, καθώς θέτει τον θεατή σε ρόλο πρωταγωνιστή και τον καλεί να επιλέξει, εν μέσω τρομερών διλημμάτων. Τι θα έκανε αν ήταν στη θέση του τραγικού πατέρα, ή στην αντίστοιχη των θυμάτων, μέσα σε μία τόσο άρρωστη ατμόσφαιρα; Μία πολυεπίπεδη τραγωδία που πρέπει να δει κάθε σινεφίλ.

Τα μαγαζιά της φτώχειας

Ελλάδα, 2017, ύστερα από μία οχταετία οικονομικής κρίσης και μηδενικής ανάπτυξης, ο κόσμος παραμένει σοκαρισμένος, από τις επιλογές της αριστεράς που κυβερνάει τον τόπο. Πλέον, έχει καλλιεργηθεί ο φόβος για ένα χειρότερο αύριο κι επικρατεί το ρητό, " το μη χείρον βέλτιστον ". Ο λαός έχει συμβιβάστει με την ιδέα της υποτέλειας, δεν αντιδρά, δε βγαίνει στους δρόμους, παραμένει παθητικός και βολεύεται με τα λίγα, προ του τίποτα. Θα περάσει, θα έρθουν καλύτερες μέρες, ακούγεται από τους πιο αισιόδοξους, που ήταν μέρος της αστικής, μεσαίας τάξης, που ακόμα δεν έχει καταστραφεί ολοσχερώς και ζει με μία Α αξιοπρέπεια. Γιατί τα γράφω όλα αυτά; Για να καταλήξω στα μαγαζιά της φτώχειας. Αλυσίδες καταστημάτων ανοίγουν καθημερινά σε κάθε γωνιά, σε κάθε τετράγωνο στα μεγάλα αστικά κέντρα. Με φτηνό καφέ, μία τυρόπιτα κι ένα κρύο σάντουιτς. Δεν έχει σημασία το όνομα. Είναι σημείο των καιρών. Μετράει ο φοιτητής τα λεπτά για έναν καφέ, ο πρεσβύτερος για ένα τοστ. Το συναντάς κάθε μέρα, το βιώνεις και δεν μπορείς να μείνεις αμέτοχος. Οι εργαζόμενοι αντιστοίχως, αμείβονται πενιχρά. Αμφίβολο αν είναι ασφαλισμένοι ή τους κολλάνε ένσημα. Αυτό ακριβώς που επιθυμούν οι έξω, " φθηνός " τρόπος ζωής και κυρίως αποδοχή αυτού. Κι εμείς στη μάχη, στον αγώνα, με ιδέες, αξίες κι ιδανικά για έναν καλύτερο κόσμο. Μαζεύουμε εφόδια για να μπορέσουμε να βρούμε τη δύναμη να αλλάξουμε πράγματα. Γιατί μόνο όποιος πραγματικά έχει τη δύναμη και βεβαίως τη θέληση μπορεί να αλλάξει αυτή τη λυπηρή, αν θέλετε τη νοσηρή κατάσταση. Οι υπόλοιποι παραμένουν ρομαντικοί κι αδυνατούν να περάσουν από τη θεωρία στην πράξη, δυστυχώς. Όσο καλές προθέσεις κι αν έχουν ...

Πλατεία Αμερικής

Η νέα μεγάλου μήκους ταινία του Γιάννη Σακαρίδη, μετά το Wild Duck (2013), ξεκίνησε το ταξίδι της από την Μπουσάν της Νοτίου Κορέας, συνέχισε στο Σικάγο, ήρθε στη Θεσσαλονίκη και το 57ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου και συνεχίζει το ταξίδι της σ΄όλο τον κόσμο με στόχο να καταδείξει την κατάσταση στη σημερινή Ελλάδα. Βασισμένο στη νουβέλα του Γιάννη Τσίρμπα, " Η Βικτώρια δεν υπάρχει ". Ένα μωσαικό λαών κι εθνικοτήτων. Μία μοντέρνα Κασαμπλάνκα, γύρω από την Πλατεία Αμερικής.

Εκεί συναντιούνται άνθρωποι διαφορετικοί. Ο Μπίλλυ έχει ένα ροκ μπαρ και στο πατάρι του κάνει παράνομα τατουάζ, ο Νάκος είναι ο κλασσικός βουτυρομπεμπές, που του φταίνε όλα, εκτός από τον εαυτό του και σταδιακά στο σκηνικό έρχονται ο Τάρεκ, Σύριος απόστρατος, πρόσφυγας στην Ελλάδα κι η Τερέζα, τραγουδίστρια αφρικανικής καταγωγής, μπλεγμένη στη νύχτα, που ψάχνει διέξοδο φυγής από τη χώρα. Οι ρόλοι είναι αντιφατικοί μεταξύ τους, οι αντιθέσεις των χαρακτήρων μεγάλες. Δημιουργούν όμως ένα εκρηκτικό κράμα. Αλληλεπιδρούν, συμβαδίζουν για λίγο και προχωρούν με στόχο να επιβιώσουν.

Το " refuse to sink ", σημαίνει αρνούμαι να βυθιστώ. Είναι το μότο των μεταναστών. Με αυτήν την ελπίδα μπαίνουν στα καράβια κι αναζητούν ένα καλύτερο αύριο. Αυτή η ΕΛΠΙΔΑ τους κρατά ζωντανούς. Για μένα όμως, μπορεί να έχει και μία δεύτερη, μεταφορική σημασία. Γι΄αυτό το έχει χτυπήσει ο Μπίλλυ. Αρνούμαι να γίνω ένα με το κύμα, τη μάζα της εποχής. Να μισήσω τους ξένους και να αποποιηθώ των ευθυνών μου. Παραμένω αρσενικός, άνθρωπος, έτοιμος να βοηθήσω και να θυσιαστώ για τα πάθη μου.

Ξεκάθαρη είναι η επιρροή του Βαγγέλη Μουρίκη, που υπογράφει το σενάριο, με τον Σακαρίδη και τον Τσίρμπα. " Ισορροπία ρε μ@@@α, ισορροπία ρε μ@@@α ", γ@@α τον Μάικ ρε μ@@@α. Φράσεις που πίσω από τις λέξεις, κρύβουν τεράστια ένταση. Ακόμα και τέλος μοιάζει με το αντίστοιχο στο Μικρό Ψάρι, επηρεασμένο κι από το σινεμά του Οικονομίδη. Ο πρωταγωνιστής πετυχαίνει τον σκοπό του, έχει λυτρωθεί και θυσιάζεται, έχοντας ολοκληρώσει την αποστολή του.

Μία μικρογραφία της σημερινής κοινωνίας, της Αθήνας του 2017. Ο 40άρης Νάκος, που ακόμα μένει με τους γονείς του και δεν έχει ένα φράγκο στην τσέπη, προσπαθεί να εκδικηθεί τους ξένους, που του έκλεψαν την πλατεία και κατ΄επέκταση τη ζωή. Μία πλατεία, ένα συντριβάνι, που ο ίδιος τα είχα παραμελημένα, αλλά τώρα κάποιος πρέπει να πληρώσει για τα αδιέξοδα, στα οποία έχει περιέλθει εξαιτίας των επιλογών του. Νιώθει αδικημένος και ψάχνει για εξιλαστήρια θύματα. Ο Μπίλλυ από την άλλη, αντέχει ακόμα. Δουλεύει, ζει, ερωτεύεται με πάθος, ρισκάρει. Δε φοβάται, κάθε στιγμή είναι σαν να΄ναι η τελευταία του. Ο καλός, που στο τέλος θα χάσει τη μάχη, είναι όμως γεμάτος βαθιά μέσα του. Και δύο πρόσφυγες, που αναζητούν ένα καλύτερο αύριο, μακριά από την Ελλάδα, που γι΄αυτούς είναι μία ενδιάμεση στάση στο δρόμο για τον Δυτικό κόσμο.

Ο Μάκης Παπαδημητρίου καταφέρνει μέσα σε ένα χρόνο να πρωταγωνιστήσει σε τρεις μεγάλες επιτυχίες του ελληνικού σινεμά. Αρχικά στο Chevallier, στη συνέχεια στο Suntan, που σάρωσε τα Βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου και τώρα στο America Square. Διαφορετικοί ρόλοι μεταξύ τους, αυτός όμως εξελίσσεται σ΄έναν εξαιρετικό ηθοποιό. Από την τηλεόραση και τον ρόλο του κομπάρσου, πρωταγωνιστής στην μεγάλη οθόνη. Κοντά του κι ο Γιάννης Στάνκογλου. Ο ρόλος δένει αρμονικά με το παρουσιαστικό και το προφίλ του. Μπορεί να μην είναι το καλό παιδί, αλλά είναι ο παλαιάς κοπής μάγκας, που ξεχωρίζει. Στιβαρός, δυνατός, έτοιμος να αντιμετωπίσει κάθε κατάσταση.

Θίγονται ευαίσθητα ζητήματα του σήμερα. Ο ρατσισμός του (νέο)Έλληνα προς τους κατατρεγμένους της μοίρας. Η εκμετάλλευση των δουλεμπόρων μεταφορέων, " Τα σύνορο είναι μπίζνα, επιχείρηση και προιόντα οι άνθρωποι ". Επίσης η γραφειοκρατία, " χαρτιά με αντάλλαγμα ζωές ". Πού είναι άραγε η παγκόσμια κοινότητα; Μηδενική ανταπόκριση και τα αθώα θύματα του πολέμου πολλαπλασιάζονται. Η αποσιώπηση δίνει συνέχεια κι η ιστορία γράφει.

" Ενάμισι χρόνο κάνει να φύγει το τατουάζ, αφού πεθάνεις ". Με αυτήν τη φράση, έχουμε μία έμμεση προοικονομία για το τέλος. Ο θεατής, μέσα σε μιάμισι ώρα, γίνεται μέρος του προβλήματος και καλείται να ταυτιστεί με έναν από τους δύο κεντρικούς ήρωες. " Οι κακοί δεν χάνουν ποτέ ". Θα είναι ο Νάκος, όπως πολλοί νεοέλληνες ή ο ρομαντικός Μπίλλυ;

Αυτό που καθιστά την ταινία, την καλύτερη ελληνική, στα δικά μου μάτια, για φέτος είναι ότι παρ΄ότι το θέμα είναι βαρύ, δίνει μέσα από μία χιουμοριστική σκοπιά. Ακροβατεί αριστοτεχνικά μεταξύ του δράματος και του γέλιου, όπως άλλωστε κι η καθημερινότητά μας, Κι όσοι μένουν πίσω, πρέπει να συμβιβαστούν μ΄αυτήν, τον τρόπο και τους κανόνες, που έχει διαμορφωθεί, με στόχο να επιβιώσουν, αυτά τα δύσκολα χρόνια. " Λίγα πράγματα αξίζουν στη ζωή κι ελάχιστα μένουν " ...

" Τατουάζ ήρθε η ώρα σου να φύγεις, κι εσύ ... "

Oι αόρατοι

Μπορεί το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης να ολοκληρώθηκε, εμείς όμως επανερχόμαστε με ένα ντοκιμαντέρ που παίχτηκε στη μεγάλη οθόνη το 2012 και για μία μοναδική προβολή, ήρθε στις αίθουσες του Λιμανιού. " Οι Αόρατοι " του Sébastien Lifshitz, αποτελούν έναν ύμνο στους ομοφυλόφιλους, που γεννήθηκαν την περίοδο του μεσοπολέμου και τόλμησαν να διατυμπανίσουν, τα πιστεύω τους, σε μία εποχή που η κοινωνία δεν ήταν έτοιμη να τους δεχτεί κι έζησαν απελευθερωμένοι από το άγχος της κρίσης τρίτων.

Θέλουν να αποδείξουν, πως αυτό επέλεξε η φύση για τους ίδιους. Προσπάθησαν κι έκαναν οικογένειες, αργά ή γρήγορα, όμως αυτές διαλύθηκαν, καθώς δεν μπορούσαν να καταπνίξουν αυτό, που πήγαζε από μέσα τους.Δεν υπάρχει ηλικία. Κάθε ιστορία-μαρτυρία αποτελεί κι ένα δράμα, καθώς οι συντηρητικές κοινωνίες τότε, αλλά κακά τα ψέματα, ακόμα και σήμερα, δεν μπορούν να το δεχτούν ως κάτι φυσιολογικό. Η παραδοχή του " εγκλήματος " ισοδυναμούσε με κάτι τρομακτικό και συχνά οδηγούσε σε εξοβελισμό.

Έχοντας περάσει πλέον, τα 80 τους χρόνια, οι πρωταγωνιστές αφηγούνται, ο καθένας από τη δική του οπτική γωνία, πως έφτασαν ως εδώ. Πόσο δύσκολα πέρασαν, τι αγώνες έκαναν, ως μάχιμοι ακτιβιστές και πως νίκησαν τα πρέπει για χάρη των θέλω τους. Ο δρόμος φυσικά και δεν ήταν στρωμένος με ροδοπέταλα, όμως, κέρδισαν μία μεγάλη μάχη. Κατάφεραν να ζήσουν ελεύθεροι. Χαρακτηριστικά μία γυναίκα, τονίζει, " Μας είχαν μετατρέψει σε τέλειους κομφορμιστές, ικανούς να καταπιέζουμε τις επιθυμίες μας ".

Ο ίδιος ο σκηνοθέτης υποστήριξε στη Liberation ότι, υπάρχει μια κοινωνική και ιστορική πραγματικότητα της ομοφυλοφιλίας πιο σύνθετη και μοναδική από όσο φαίνεται. Ο καλύτερος τρόπος για να επιβεβαιώσει τη θεωρία του αυτή ήταν να κάνει μία ταινία, όπου άνθρωποι που σήμερα έχουν μπει στην όγδοη δεκαετία της ζωής τους θα περιγράφουν αυτό που ο ίδιος ονομάζει «αόρατη ευτυχία» — την ευτυχία του να είσαι διαφορετικός. Και έτσι ξεκίνησε το δύσκολο ταξίδι του,  να εντοπίσει δηλαδή πρόσωπα που απεικονίζονται σε φωτογραφίες ανώνυμων, ανώνυμα και αυτά και να φτάσει στο τελικό αποτέλεσμα.

Oι αντιθέσεις και τα οξύμωρα σχήματα αρκετά. Αόρατοι κι όμως ορατοί, φυσιολογικοί (στα δικά τους μάτια) κι όμως στο περιθώριο του περίγυρου. Άραγε μήπως οι ίδιοι επιθυμούσαν να ζουν αόρατοι μέσα στη δική τους ευτυχία; Eίναι μία σκέψη, που πέρασε από το μυαλό μου, βλέποντας την ταινία. Δεν είναι τυχαίο, ότι αυτοί οι άνθρωποι, κουρασμένοι από τις συμβατικές σχέσεις, επέλεξαν να ζήσουν στην επαρχία, κοντά στα ζώα και δίπλα στη φύση. Δεν τους εξόρισαν, το επέλεξαν κι είναι χαρούμενοι, γεμάτοι εμπειρίες.

Μέσα απ΄όλα τα παραπάνω συμπεραίνουμε, ότι πρέπει να υπάρχει σεβασμός στη διαφορετικότητα, απ΄όπου κι αν πηγάζει αυτή, σε περιπτώσεις, που δεν προκαλεί. Γλαφυρές περιγραφές, ρεαλισμός, φωνή κι όχι σιωπή. Μία απάντηση στον ρατσισμό και τα ταμπού και μία ενθάρρυνση για όσους ακόμα κρύβονται, υπό τον φόβο της κατακραυγής. Γιατί είναι προτιμότερο να υποστηρίξεις την επιλογή σου, παρά να ζήσεις βυθισμένος στη μοναξιά.

Τέσσερα συνολικά Βραβεία, με μεγαλύτερο το Cesar στη Γαλλία, σε μία εποχή, που το ενδεχόμενο επισημοποίησης των γάμων ομοφυλοφίλων έφερε συγκρούσεις στη χώρα. Από το 1979 και το μεγάλο πάρτυ, που κυκλοφόρησαν πρωτοσέλιδα, " Η Μάστιγα χτυπά τη Γαλλία " στο 2012 και το σήμερα. 

H Λουίζ τον Χειμώνα

Τα animation μοιάζουν να έχουν την τιμητική τους το 2017. Μετά τη Κόκκινη Χελώνα, το Εγώ ο Κολοκυθάκης, το Zootopia, ακόμα μία ταινία με αυτό το στυλ, μου κέντρισε την προσοχή. Κατά τη διάρκεια του 18ου Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου στην Ελλάδα, επέλεξα να δω τη " Λουίζα τον Χειμώνα ". Πρόκειται για μία ωδή στη δύναμη του ανθρώπου να ζήσει, αντιμετωπίζοντας τις νόσους της εποχής. Και δε μιλώ για τις ασθένειες, ιατρικού χαρακτήρα, αλλά γι΄αυτές που σημαδεύουν ανεξίτηλα τη ψυχή.

Η πρωταγωνίστρια είναι μία ηλικιωμένη κυρία που χάνει το τελευταίο τρένο για την πόλη. Η περιοχή ερημώνει. Μένει, λοιπόν, στο τουριστικό θέρετρο που την φιλοξένησε το καλοκαίρι, μόνη κι αβοήθητη. Εκεί θα περάσει έναν δύσκολο χειμώνα. Πρέπει να προστατευθεί από το παλιρροικό κύμα, που θα πλήξει την περιοχή. Αντιμετωπίζει την κατάσταση ψύχραιμα, σαν ένα στοίχημα ζωής, μην έχοντας κι άλλη επιλογή. Προσδοκά, πως έστω τα Χριστούγεννα θα έρθει κάποιος να τη δει.

Οι ελπίδες της σύντομα αποδεικνύονται φρούδες. Η μοναξιά, η αποξένωση, η εγκατάλειψη του σύγχρονου κόσμου είναι τα ευαίσθητα θέματα που θίγονται πετυχημένα από τον Jean-François Laguionie. Ο σκηνοθέτης κάνει το απλό, να φαίνεται μεγαλειώδες. Πράγματα που βιώνουμε καθημερινά και δεν τα συνειδητοποιούμε. Ο καιρός περνά σαν χείμαρρος κι εμείς πολλές φορές παρασυρόμαστε.

Το έργο δεν αφορά μόνο ανθρώπους, πρεσβύτερους σε ηλικία. Δεν έχει όρια. Όπως κι οι σχέσεις μεταξύ τους. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας, ο παράγοντας έκπληξη έχει περιοριστεί. Η ελπίδα, ωστόσο κρατά το άτομο ζωντανό. Γενιές επί γενεών έζησαν με αυτό τον τρόπο και μέχρι να κλείσουν τα μάτια τους, είχαν έναν κρυφό ανεκπλήρωτο πόθο. Στα δικά μου μάτια το έργο αφορά την Ελλάδα κι όλη την Ευρώπη. Δίνει συνεχή μηνύματα προς πάσα κατεύθυνση.

Η επιστροφή στη φύση, η ιδέα του να γίνουμε αυτάρκεις για να επιβιώσουμε, η συντροφιά ενός ζώου, ενός σκύλου, που από την αρχαιότητα είναι ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου. Κάπως έτσι γίνεται μία μεγάλη μεταστροφή. Κι από την μεγαλύτερη τιμωρία, την μοναξιά, η Λουίζ επιλέγει η ίδια την πορεία που θα χαράξει. Συμβιβάζεται με την αλήθεια και γίνεται τρόπος ζωής. Πιστός συνοδοιπόρος, μόνο ο " παππούλης ".

Θα έρθει το επόμενο καλοκαίρι. Η αποβάθρα του Biligen θα γεμίσει και πάλι κόσμο, ο δρόμος όμως προδιαγεγραμμένος. Η μοναχική ζωή είναι πλέον επιλογή. Αφού άντεξε τον Χειμώνα, τίποτα δεν τη φοβίζει, δεν την τρομάζει πια. Μέτρησε τις δυνάμεις της σε μία δύσκολη εποχή και κέρδισε. Ακόμα κι αν νιώθει τύψεις για τυχόν λάθη της στο παρελθόν, το ποτάμι δεν έχει επιστροφή.

Όταν συγκρούονται δύο κόσμοι

Ήταν ίσως το καλύτερο ντοκιμαντέρ που παρακολούθησα στο 19ο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης. Ο Πρόεδρος του Περού Άλαν Γκαρσία επιχειρεί να υποθηκεύσει τις ζωές των αυτόχθονων κατοίκων, προκειμένου η κυβέρνησή του να κάνει μία οικονομικά επικερδή συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, ώστε να αποψιλωθούν τα δάση του Αμαζονίου και να γίνει εξόρυξη μία ποσότητας πετρελαίου. Το δίδυμο των πρωτοεμφανιζόμενων σκηνοθετών (Χάιντι Μπράντενμπουργκ-Μάθιου Όρζελ), μας μεταφέρει στην πρώτη γραμμή των γεγονότων και μπροστά στα μάτια εκτυλίσσεται η δράση.

Από τη μία τα συμφέροντα, που φέρνουν σε δεύτερη μοίρα τον παράγοντα άνθρωπο κι από την άλλη, άνδρες, γυναίκες και παιδιά έτοιμοι να πολεμήσουν, δίχως όπλα, με ένα δόρυ στα χέρια, για χάρη της πατρογονικής γης, που είναι κι η μοναδική κληρονομιά από τους προγόνους τους. Τους αρκεί να είναι αυτάρκεις. Δεν θέλουν να ακούσουν, ούτε για χρήματα, ούτε για ποσοστά. Ξεσηκώνονται κι έρχονται σε ρήξη με την κυβέρνηση. Αρχηγός τους, ο Αλμπέρτο Πισάνγκο, που θα χρειαστεί να φυγαδευτεί για ένα διάστημα, ζητώντας πολιτικό άσυλο σε άλλη χώρα.

Η μάχη είναι άνιση. Η αστυνομία, εξοπλισμένη με σύγχρονα μέσα κι οι Ινδιάνοι με πάθος κι αξίες, έτοιμοι να προβάλλουν σθεναρή αντίσταση, καθώς δεν έχουν μάθει στον πόλεμο. Κυριαρχούν τα ένστικτα της επιβίωσης και της αυτοσυντήρησης. Δεν θέλουν και δεν επιτρέπουν σε καμία περίπτωση, να μολυνθεί ο τόπος τους. Σύντομα, η διαμάχη, θα πάρει μορφή ένοπλης σύγκρουσης. Αθώα θύματα κι από τις δύο πλευρές, στο βωμό κυβερνητικών σκοπιμοτήτων, που προσπαθούν να αποδείξουν, ότι το άσπρο είναι μαύρο, κατά την προσφιλή τακτική τους. Λέγοντας, δηλαδή, ψέματα και προσπαθώντας μέσω ΜΜΕ να χειραγωγήσουν την κοινή γνώμη.

Φτάνει η ώρα της εκεχειρίας και το πολιτικό κόστος για τον Γκαρσία είναι μεγάλο. Κανείς όμως δεν τον κουνάει από τη θέση του. Αποσύρονται εικονικά κάποιοι νόμοι, ωστόσο τα εγκλήματα απέναντι στη φύση συνεχίζονται και να΄στε σίγουροι, πως αυτή αργά ή γρήγορα θα μας εκδικηθεί, επειδή δεν την σεβαστήκαμε, όπως της άρμοζε. Οι υπέρμαχοί της έχουν τουλάχιστον τη συνείδησή τους καθαρή. Δεν έχουν λερωθεί με χρήματα, κάτω από το τραπέζι, ξεπουλώντας την. Ζουν με τα λίγα, αλλά με αξιοπρέπεια κι ηθική. Χρέος τους, να την παραδώσουν παρθένα στις επόμενες γενιές.

Σπουδαία δουλειά, που θίγει ένα τεράστιο οικολογικό ζήτημα. Μία καθηλωτική ταινία-επίτευγμα που καλύπτει όλες τις πτυχές της σύγκρουσης ανάμεσα στην προοπτική της οικονομικής αυτοδιάθεσης και την υπεράσπιση της προγονικής γης. Και δυστυχώς και πάλι καταλήγουμε στο συμπέρασμα, πως ο μαύρος χρυσός, έχει μεγαλύτερη αξία από την ανθρώπινη ζωή. Κι αυτό είναι από μόνο του λυπηρό ...

To άγνωστο κορίτσι

Ακούγοντας για αδελφούς Νταρντέν, δεν μπορείς να μείνεις αμέτοχος, πρέπει να δεις το έργο τους. Πρόκειται για ένα δίδυμο, που έχει κερδίσει δύο Χρυσούς Φοίνικες κι είναι γνωστοί ευρύτερα για το ανθρωποκεντρικό σινεμά τους. Η δέκατη μεγάλους μήκους ταινία τους έκανε πρεμιέρα στις Κάννες. Το " άγνωστο κορίτσι " ταξίδεψε σε πολλά Φεστιβάλ ανά τον κόσμο, ήρθε και σ΄αυτό της Θεσσαλονίκης, τον Νοέμβριο, ενώ από την Πέμπτη προβάλλεται στην κεντρική αίθουσα του Ολύμπιον, εκεί που το παρακολουθήσαμε κι εμείς.

Η Τζένι Ντάβιν είναι μία νεαρή γιατρός στη Λιέγη του Βελγίου. Δουλεύει με αυταπάρνηση και θεραπεύει κάθε λογής τραύμα. Ένα απροσδόκητο γεγονός, αλλάζει τη ζωή της. Μία γυναίκα, στην οποία τυχαία δεν είχε ανοίξει την πόρτα του ιατρείου της την προηγούμενη ημέρα, αργά τη νύχτα, βρίσκεται νεκρή από τις αρχές. Από εκεί και πέρα ξεκινάει ένας μαραθώνιος, προκειμένου να ανακαλύψει την ταυτότητα της κοπέλας και να αποδοθούν οι τιμές στη νεκρή, αφρικανικής καταγωγής, κοπέλα. Νιώθει θύτης εξ΄αμελείας και θέλει να αποκαταστήσει τη σχέση με τον εαυτό της.

Ο αγώνας της μόνο εύκολος δεν είναι. Θα βρεθεί αντιμέτωπη με τον υπόκοσμο της πόλης, που επιθυμεί συγκάλυψη του γεγονότος. Ακόμα κι η αστυνομία έχει άλλες προτεραιότητες. Παίρνει την τύχη στα χέρια της και με όπλο της μία φωτογραφία του θύματος, προσπαθεί να ξετυλίξει το μίτο της Αριάδνης και μάθει περαιτέρω στοιχεία. Αφήνει, ακόμα και τη δουλειά της σε δεύτερη μοίρα, στο κυνήγι του κακού. Την έχει συνεπάρει το συναίσθημα. Θα τα καταφέρει άραγε;

Είναι ξεκάθαρο, ότι υπάρχουν ακόμα άνθρωποι, που νιώθουν τύψεις, παρ΄ότι δεν είναι δολοφόνοι. Η ευγένεια και το ενδιαφέρον έρχονται σε αντιδιαστολή με την ηθική απάθεια, που κυριαρχεί στις κοινωνίες του Δυτικού Κόσμου, μέχρι το πρόβλημα να χτυπήσει την πόρτα μας. Η Τζένι εξελίσσεται σε τραγική φυσιογνωμία. Από το ιατρείο και τους ασθενείς, καλείται να βγει στο δρόμο και να μετατραπεί σε γιατρό της ζωής, ανάμεσα σε νοσηρά στοιχεία. Παλεύει για δικαιοσύνη.

Η απουσία μουσικής και μία μοναδική στιγμή έντασης στο νοσοκομείο, επιτείνουν τη δράση, με τον θεατή να μην αποσπάται λεπτό, μέχρι το φινάλε. Φτάνουμε στην τελευταία σκηνή. Ποιος είναι ο δράστης, υπεράνω υποψίας; Ποια είναι η κοπέλα και πως η αποτελμάτωση αξιών την οδήγησε στον θάνατο; Τι ρόλο μπορεί να διαδραματίζει η ζήλια; Και πώς είμαστε αναγκασμένοι να συνεχίσουμε τη ζωή, με βάση τους δικούς της σκληρούς όρους, ξεπερνώντας κάθε σοκ;

Και πάλι με μία γυναίκα στο κεντρικό φόντο, την Adele Haenel, oι σκηνοθέτες, πετυχαίνουν τον στόχο τους, να ευαισθητοποιήσουν τον θεατή, να αφυπνίσουν συνειδήσεις και να τον θέσουν σε θέση πρωταγωνιστή. Σε όλο το έργο, η Τζένι, ψάχνει έναν ώμο να ακουμπήσει, έναν άνθρωπο να πει μία κουβέντα. Νομίζεις πως θα σκάσει, με το βάρος, που κουβαλάει. Μοναδική εκτόνωση, ένα τσιγάρο στο μπαλκόνι. Το γεγονός, έχει στοιχειώσει την καθημερινότητά της. Ένα κοινωνικό δράμα, για την αποξένωση στον κόσμο και τους ρομαντικούς, που ακόμα αναζητούν την αλήθεια.

Απαντήσεις στα ερωτήματα; Μόνο βλέποντας την ταινία. Αξίζει τον κόπο ...

Τα Βραβεία του 19ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ

ΤΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

Για πρώτη φορά φέτος, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης καθιερώνει Διεθνές Διαγωνιστικό τμήμα για πρώτες ή δεύτερες ταινίες άνω των 50 λεπτών. Η Κριτική Επιτροπή για το Διεθνές Διαγωνιστικό τμήμα του 19ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης αποτελείται από τους:

Πολ Πάουελς (Πρόεδρος), Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ντοκιμαντέρ EDN (Βέλγιο)
Ντίνα Ιορντάνοβα, Καθηγήτρια Κινηματογράφου στο Πανεπιστήμιο St. Andrews στη Σκωτία (Βουλγαρία)
Λωράν Ριγκουλέ, δημοσιογράφος (Γαλλία)
Ταλάλ Ντέρκι, σκηνοθέτης (Συρία)
Μαριάννα Οικονόμου, σκηνοθέτις και παραγωγός ντοκιμαντέρ (Ελλάδα)

Το βραβείο «Χρυσός Αλέξανδρος» που συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 5.000€ -ποσό που χορηγείται από τον Δήμο Θεσσαλονίκης- απονέμεται στο ντοκιμαντέρ:
Αυτοκρατορία ονείρων σε σκηνοθεσία Ντέιβιντ Μπόρενσταΐν (Δανία)

Το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής που συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 2.000€ -ποσό που χορηγείται από την ΕΡΤ – απονέμεται στο ντοκιμαντέρ:
Μηχανές σε σκηνοθεσία Ραχούλ Τζέιν (Ινδία, Γερμανία, Φινλανδία)

Επίσης, η κριτική επιτροπή απονέμει Ειδική Μνεία στο ντοκιμαντέρ:
Πού είσαι Σινγκάλ; σε σκηνοθεσία Άγγελου Ράλλη (Ελλάδα, Βέλγιο, Αυστρία)

ΒΡΑΒΕΙΟ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ «ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΑΞΙΕΣ»

Ο Τηλεοπτικός Σταθμός της Βουλής των Ελλήνων απονέμει φέτος το καθιερωμένο βραβείο «Ανθρώπινες Αξίες» σε ταινία του Διεθνούς Διαγωνιστικού. Την κριτική επιτροπή απαρτίζουν οι:

Κώστας Δήμος (Υπεύθυνος Προγράμματος)
Άρης Φατούρος (Σύμβουλος Προγράμματος)
Βασίλης Δούβλης (σκηνοθέτης)

Το βραβείο της Βουλής των Ελλήνων απονέμεται στο ντοκιμαντέρ Μηχανές
σε σκηνοθεσία Ραχούλ Τζέιν (Ινδία, Γερμανία, Φινλανδία)

ΒΡΑΒΕΙΟ DOC ON AIR

Η ΕΡΤ, στο πλαίσιο ενίσχυσης της παραγωγής, απονέμει το βραβείο Doc on Air στο καλύτερο project του Pitching Forum για διεθνή συμπαραγωγή του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ντοκιμαντέρ EDN, που κρίνεται από την επιτροπή του EDN και αντιστοιχεί σε χρηματικό έπαθλο 3.000 ευρώ, το οποίο χορηγείται από την ΕΡΤ.

Το βραβείο Doc on Air απονέμεται στο project The Watchmen, σε σκηνοθεσία Μαντλέν Λερογιέ και παραγωγή Βαλερί Μονμαρτίν - Little Big Story (Γαλλία).

ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΜΝΗΣΤΙΑΣ

Η φετινή κριτική επιτροπή για το βραβείο της Διεθνούς Αμνηστίας που απονέμεται σε ταινία της ενότητας «Ανθρώπινα Δικαιώματα» απαρτίζεται από τους:

Κωνσταντίνο Κυριακό (Αναπληρωτής Καθηγητής της Ιστορίας του Θεάτρου και του Ελληνικού Κινηματογράφου του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών, συγγραφέας)
Χριστίνα Ζώνιου (Καθηγήτρια του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Πρόεδρος του Πανελληνίου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, Ιδρυτικό μέλος της Ακτιβιστικής Ομάδας Θεάτρου του Καταπιεσμένου)
Κυριάκο Κατζουράκη (Σκηνοθέτης, ζωγράφος)
Κατερίνα Καλογερά (Πρόεδρος της Διεθνούς Αμνηστίας, σεναριογράφος, σκηνοθέτης)
Μαριάννα Λεονταρίδου (Μέλος Διεθνούς Αμνηστίας, κριτικός κινηματογράφου)

Το βραβείο της Διεθνούς Αμνηστίας απονέμεται στο ντοκιμαντέρ Δεν είμαι ο νέγρος σου σε σκηνοθεσία Ραούλ Πεκ (ΗΠΑ, Γαλλία, Βέλγιο, Ελβετία)

ΒΡΑΒΕΙΟ WWF

Η φετινή κριτική επιτροπή για το βραβείο της WWF που απονέμεται σε ταινία της ενότητας «Περιβάλλον», με θέμα το περιβάλλον και την αμφίδρομη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, απαρτίζεται από τους:

Ιάσονα Κάντα (Εκπρόσωπος Τύπου WWF Ελλάς)
Βίκυ Μπαρμπόκα (Υπεύθυνη Επικοινωνίας προγράμματος «Καλύτερη ζωή»)
Χρίστη Σωτηρίου (Υπεύθυνη προγράμματος «Fish Forward»)
Αλέξανδρο Κανδαράκη (Υπεύθυνος Περιεχομένου Επικοινωνίας WWF Ελλάς)

Το βραβείο της WWF απονέμεται στο ντοκιμαντέρ Μέρες της λίμνης
σε σκηνοθεσία Πανδώρας Μουρίκη (Ελλάδα)

ΒΡΑΒΕΙΑ FIPRESCI 

Η φετινή κριτική επιτροπή της FIPRESCI (Διεθνής Ένωση κριτικών κινηματογράφου) απαρτίζεται από τους:

Ρομπέρτο Τιραπέλε - Πρόεδρος (Ιταλία)
Μπετίνα Χιρς (Γερμανία)
Χρήστο Σκυλλάκο (Ελλάδα)

και απονέμει το Βραβείο FIPRESCI στο ντοκιμαντέρ του Διεθνούς Διαγωνιστικού τμήματος στην ταινία: Μηχανές σε σκηνοθεσία Ραχούλ Τζέιν (Ινδία, Γερμανία, Φινλανδία)

ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΕΚΚ

Η Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου απονέμει το βραβείο της στο ντοκιμαντέρ:
Village Potemkin σε σκηνοθεσία Δομήνικου Ιγνατιάδη (Ελλάδα)

ΒΡΑΒΕΙΑ ΚΟΙΝΟΥ FISCHER 2017

Βραβείο Κοινού που αφορά σε ταινίες άνω των 50’ απονέμεται:

Για ελληνική παραγωγή στο ντοκιμαντέρ Στρίγγλες σε σκηνοθεσία του Άγγελου Κοβότσου (Ελλάδα)

Για ξένη παραγωγή («Βραβείο Κοινού Πίτερ Ουιντόνικ»)  στο ντοκιμαντέρ Πουθενά να κρυφτείς σε σκηνοθεσία του Ζαραντάστ Άχμεντ (Νορβηγία-Σουηδία)

Βραβείο Κοινού που αφορά σε ταινίες κάτω των 50’ απονέμεται:

Για ελληνική παραγωγή στο ντοκιμαντέρ Ο γυάλινος δράκος σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνας Ουρούμη (Ελλάδα)

Για ξένη παραγωγή στο ντοκιμαντέρ Τα μαλλιά του Αμάντ σε σκηνοθεσία Σούζαν Κένεν (Ολλανδία)

ΒΡΑΒΕΙΑ ΝΕΟΤΗΤΑΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Η Επιτροπή αποτελείται από τους φοιτητές:

Ανθή Αντωνιάδη (Τμήμα Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος,
Σχολή Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος ΑΠΘ)
Ιλιάνα Δεληγιαννίδου (Τμήμα Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος, Σχολή Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος ΑΠΘ)
Παναγιώτη Κουντουρά (Τμήμα Κινηματογράφου, Σχολή Καλών Τεχνών ΑΠΘ)
Μαρία Μπέλλου (Νομική Σχολή ΑΠΘ)
Γιώργο Τσαουσάκη (Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, Πολυτεχνική Σχολή ΑΠΘ)

Το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας απονέμεται στο ντοκιμαντέρ The Snake Charmer σε σκηνοθεσία Νίνας Μαρίας Πασχαλίδου (Κύπρος-Ελλάδα)

Το Eιδικό Βραβείο της Επιτροπής απονέμεται στο ντοκιμαντέρ Eyes of Exodus σε σκηνοθεσία Αλεξάνδρας Λιβέρις (ΗΠΑ-Ελλάδα)

ΒΡΑΒΕΙΑ DOCS IN PROGRESS 2017

Η κριτική επιτροπή των φετινών Docs in Progress της Αγοράς Ντοκιμαντέρ του 19ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, αποτελείται από τους:
Γιούρι Αβέρωφ (παραγωγός, Anemon Productions, Ελλάδα)
Monika Mikusova (αγοραστής προγράμματος, RTV Σλοβακία, Σλοβακία)
Francis Kandel (αγοραστής προγράμματος, Canal +, Γαλλία)

Και απονέμει δύο βραβεία:

Για υπηρεσίες post-production αξίας 15.000 ευρώ που χορηγεί η ελληνική εταιρία post-production 2|35 Inc, στην ταινία Castle σε σκηνοθεσία Hamed Zolfaghari – Ιράν (Εταιρεία Παραγωγής: Crazy Woodpecker Film Studio, Παραγωγή: Hamed Zolfaghari, Nina Amin Zadeh).    Για υπηρεσίες ήχου και μουσικής αξίας έως και 6.500 ευρώ που χορηγεί η ελληνική εταιρεία MuSou, στην ταινία Kiruna 2.0 σε σκηνοθεσία της Greta Stocklassa – Τσεχία (Εταιρεία Παραγωγής: Analog Vision s.r.o., Παραγωγή: Veronika Kührová, Michal Kráčmer, Συμπαραγωγή: Ondřej Šejnoha).

Mηχανές

Kαθημερινά διάφορα υλικά αγαθά, που εισάγονται από το εξωτερικό φτάνουν στα χέρια μας. Μία συναρπαστική ματιά στα άδυτα ενός εργοστασίου κλωστουφαντουργίας στην Ινδία, μας δίνει να καταλάβουμε τις συνθήκες εργασίας κι εκμετάλλευσης κάποιων ανθρώπων, προκειμένου οι εργοδότες τους, να αποκομίσουν στο επόμενο στάδιο, τεράστιο κέρδος. Όλα αυτά της εποχή της παγκοσμιοποίησης και του καπιταλισμού. Πόσο μεγάλο είναι άραγε το χάσμα από τον Πρώτο κόσμο μέχρι τον σημερινό, της συνεχούς ανάπτυξης και κατά πόσο είναι δυνατόν να γεφυρωθεί, όσον αφορά την αξία της ζωής;

Στα έγκατα του εργοστασίου άνθρωποι ξεζουμισμένοι, εξουθενωμένοι, περικυκλωμένοι από τον φόβο και την έλλειψη ελπίδας. Δεν έχουν επιλογή κι όνειρα. Η πρώτη σκηνή είναι ενδεικτική. Για δέκα περίπου λεπτά, απουσία φωνής. Ακούγονται μόνο οι μηχανές. Ζαλίζουν τον θεατή, φανταστείτε τους εργαζόμενους. Ένας αγώνας επιβίωσης, μέσα σε πρωτοφανείς κακουχίες και κινδύνους. Κάθε λεπτό μπορεί να είναι και το τελευταίο τους. Μα και γιατί δεν διεκδικούν το δίκιο τους, αναρωτιέται εύλογα κανείς.

Από τη μία υπάρχει ο τρόμος της εξόντωσης, είτε άμεσα, είτε μέσω της απόλυσης, που θα τους οδηγήσει στο δρόμο και μαθηματικά στην εξαθλίωση, από την άλλη οι εργάτες δεν έχουν ενότητα. Δυσκολεύονται πολύ να συγκροτήσουν συνδικάτα. Η προσωποποίηση της φτώχειας και της εθελούσιας ταπείνωσης, πλέον από ανάγκη και συνήθεια. Συμβιβασμός με το ρητό, " το μη χείρον, βέλτιστον ".

Την ίδια στιγμή, κάποιοι πλουτίζουν. Προφανώς αυτοί, που είναι πιο πάνω. Διοργανώνεται μάλιστα πρωτάθλημα ποδοσφαίρου, που προσφέρει εκατομμύρια ευρώ σε αθλητές διεθνούς κλάσης για να αγωνιστούν μόλις λίγους μήνες στην Ινδία. Χώρα των άκρων. Κάποιοι φυτοζωούν κι άλλοι σκορπούν αλόγιστα προς ιδίαν τέρψιν. Αυτός είναι δυστυχώς ο κόσμος μας.

Η κάμερα του Ραχούλ Τζέιν, διεισδύει στα καζάνια της επίγειας κόλασης. Ανάμεσα στα τοξικά απόβλητα και την φωτιά, με τον κίνδυνο εργατικού ατυχήματος, να εγκυμονεί κάθε λεπτό. Η απουσία πολλών λέξεων, δίνει το στίγμα. Άκρως παραστατικό, δίνει μία πλήρη εικόνα των συνθηκών εργασίας και πλέον κάθε φορά, που διαβάζουμε " made in India ", καλό θα είναι να έχουμε αυτούς τους ανθρώπους στο μυαλό μας ...

" Τι είναι άραγε η φτώχεια: Βασανιστήριο "

Μία τρύπα στο κεφάλι

Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης συνεχίζεται και νωρίς το μεσημέρι του Σαββάτου, παρακολουθήσαμε, το " Μία τρύπα στο κεφάλι " του Ρόμπερτ Κίρχοφ, που βρέθηκε στην αίθουσα Σταύρος Τορνές και συζήτησε με τον κόσμο, εμφανώς συγκινημένος. Η ταινία εντάσσεται στην ενότητα για τις μειονότητες ανά τον κόσμου, που υπομένουν, διεκδικούν κι αγωνίζονται για ίσες ευκαιρίες κι ένα καλύτερο μέλλον. 

Οι στάμπες του Β΄παγκοσμίου πολέμου είναι ακόμα νωπές. Λίγοι γνωρίζουν, ότι εκτός από τους Εβραίους, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Γερμανίας, τραγικό θάνατο βρήκαν κι οι Ρομά. Δολοφονήθηκαν κατά δεκάδες, με βάναυσο τρόπο κι αφού πρώτα υπέστησαν φρικτά βασανιστήρια. Όσοι επιβίωσαν, ΣΤΙΓΜΑΤΙΣΜΕΝΟΙ, στο περιθώριο της κοινωνίας, κρατούν τις μνήμες τους και μία ουλή ως φυλακτά, αλλά κι ως αποδεικτικά στοιχεία σε μία μάχη να φωνάξουν την ιστορία τους, να μην θαφτεί στο πέρασμα των χρόνων.

Ακριβώς γι΄αυτόν τον λόγο επέλεξε κι ο σκηνοθέτης να κάνει αυτό το ντοκιμαντέρ. Φόρο τιμής για όσους, τόσο άδικα έχασαν τη ζωή τους, αλλά και γι΄αυτούς που έμειναν πίσω σημαδεμένοι ανεξίτηλα από την μοίρα. Στόχος του είναι να κρατήσει τη θύμηση ζωντανή, γι΄αυτό και δούλεψε 13 χρόνια μέχρι να ολοκληρώσει το έργο του. Τελειώνοντας τόνισε, πως το τέρας, που γέννησε τον φασισμό, είναι ακόμα ζωντανό κι ο κόσμος πρέπει να βρίσκεται σε επαγρύπνηση, ώστε να μην βιώσει ξανά τα δεινά του παρελθόντος.

Άνθρωποι χωρίς πατρίδα, ακόμα και σήμερα οι τσιγγάνοι. Περιφέρονται νομάδες, περήφανοι για τον αγώνα τους. Τονίζεται, πως Ρομά ήταν κι ο Πικάσο, ο Γκάντι ή ο Αντόνιο Μπαντέρας. Εξέχουσες προσωπικότητε. Απαιτούν ελευθερία, αδελφότητα κι ισότητα. Τίποτα περισσότερο, από τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Ακόμα και σήμερα όμως υφίσταται βία. Σαν τους κυνηγά μία κατάρα, το καταραμένο Ζ. Όσες προσπάθειες κι αν κάνουν να εξαγνίσουν το παρελθόν, τους κατατρέχει. Έχει αφήσει ανεξίτηλα τα ίχνη του.

Η ιστορία έχει πετρώσει από τη θλίψη. Το αίμα ήταν τόσο πολύ, που σχημάτιζε ομίχλη και μόνο ο ασβέστης την έσβηνε. Μία πραγματική κτηνωδία. Και μετά αποσιώπηση, υπό το φόβο του θανάτου και της κατακραυγής. Ένα μαρτύριο, δίχως τέλος. Kι η προσπάθεια μέχρι τη δικαίωση συνεχίζεται ...

Village Potemkin

Στην Ελλάδα της κρίσης, στην Αθήνα του 2017, που συμπληρώνει σχεδόν μία δεκαετία ύφεσης και καταρρέει, οι νεαροί χρήστες ουσιών πολλαπλασιάζονται καθημερινά, βάση στατιστικής. Ο Δομινικός Ιγνατιάδης, ένα νέο παιδί, που γλίτωσε από την λαίλαπα των ναρκωτικών και δημιούργησε ένα ντοκιμαντέρ, με μία απλή κάμερα go-pro, δείχνοντας τον κύκλο, από την πρώτη φορά, τον εθισμό, την συνειδητοποίηση, την απεξάρτηση και την καθαρότητα.

Το προβληματικό οικογενειακό περιβάλλον, η έλλειψη ενδιαφερόντων, κάποιες απογοητεύσεις, οδηγούν συχνά άτομα, με χαμηλή αυτοεκτίμηση και συμπλεγματική προσωπικότητα, στον λάθος δρόμο, σε αυτόν του αργού κι επώδυνου θανάτου. Είναι η εύκολη λύση, εκείνη τη στιγμή, που δεν έχεις από που να πιαστείς. Δεν χρειάζεται να προσπαθήσεις, να σκεφτείς, να βρεις λύσεις, πατάς το κουμπί κι ανακουφίζεσαι. Σκοτώνεις όμως μέρα την μέρα, ώρα την ώρα τον εαυτό σου.

Γνωρίσαμε αυτό το παιδί από κοντά, ήταν στην αίθουσα και πλέον μπορεί να χαμογελά. Είδαμε τον αξιέπαινο αγώνα της αδελφής του, να τον σώσει. Σε αυτή τη φάση της ζωής απαιτείται μία χείρα βοηθείας, μία συνεχής αλληλεγγύη και ταυτόχρονα επαγρύπνηση. Πρέπει να βρεις χέρια να κρατηθείς. Δεν είναι εύκολη υπόθεση η διαφυγή, ο ίδιος ο Δομίνικος μας λέει, πως ο εθισμός είναι " αρρώστια ", τρέλα. Άλλοι πρωταγωνιστές τονίζουν, πως δεν υπάρχει πάτος. Όλοι τους πρώην χρήστες. Άπαντες έχουν βιώσει στο πετσί τους, κυριολεκτικά και μεταφορικά, το πρόβλημα.

Οι ψευδαισθήσεις της ασφάλειας, της ανακούφισης, στην αρχή ξεγελούν. Νομίζεις πως βρήκες το γιατρικό σου για όλα τα προβλήματα. Χάνεται το μέτρο, η στέρηση οδηγεί σε βαθιά κατάθλιψη. Όλες οι άμυνες του οργανισμού καταλύονται. Πλέον, εξαρτάσαι. Τρελαίνεσαι. Κι ο τοξικομανής δεν βλέπει μπροστά του. Θέλει μόνο να πάρει τη δόση του. Μία ανάσα και ξανά στο βούρκο.

Κι όταν πια τα χρήματα δεν φτάνουν, οι επιτήδειοι έχουν επινοήσει τα συνθετικά ναρκωτικά. Στην Αργεντινή ήταν το πάκο, μετά την πτώχευση, που σκότωσε μεγάλο μέρος του πληθυσμού, στην Ελλάδα είναι το σίσα, που μέσα σε μερικούς μήνες σε εξαθλιώνει. Και φυσικά εν γνώση της κοινωνίας, που σιωπά και κλείνει τα μάτια της, αφού το θέμα, δεν έχει χτυπήσει το κουδούνι τους σπιτιού της.

Κι εφόσον κάποιοι βρουν τη δύναμη να μείνουν καθαροί, να αποτοξινωθούν, πόσο δύσκολο είναι να μην ξανακυλήσουν στην Ελλάδα; Τι ευκαιρίες τους δίνει; Ποία είναι η δημιουργική απασχόληση, που μπορεί να έχουν; Πού είναι η κρατική μέριμνα; Διότι ακούγεται, να δίνονται μεν υποκατάστατα, αλλά δίχως ψυχολογική παρακολούθηση και φροντίδα. Δώρο, άδωρο. Ο ευάλωτος οργανισμός, εθίζεται απλά σε μία νέα ουσία. Ίσως όχι τοξική, αλλά ...

Από την αναφορά μου δεν μπορώ να παραλείψω, το σχόλιο αυτών των ανθρώπων για την πολιτική. " Πατάει στις ζωές τους ". Ο κρατικός μηχανισμός τους αντιμετωπίζει σαν απόκληρους. Προσπαθεί να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη, προβάλλοντας τα χειρότερα παραδείγματα, για να αισθανθούν οι θεατές στους δέκτες τους, πως και με τα λίγα, που έχουν, είναι καλύτερα, οπότε να μην ζητάνε και πολλά. Η διαπόμπευση των οροθετικών γυναικών, επί Λοβέρδου, τα ρατσιστικά σχόλια του Άδωνι Γεωργιάδη και το επίδομα των 800 ευρώ για όσους πάσχουν από ΑΙDS (κατηγορούνται, ότι κολλάνε επίτηδες μεταξύ τους), μένουν χαραγμένα ανεξίτηλα στο μυαλό τους.

Ο αγώνας προς την ελευθερία είναι σκληρός, δεν " εξαγοράζεται " εύκολα. Με αυτογνωσία κι επαναπροσδιορισμό των αξιών και της αντίληψης για τη ζωή, έρχεται η πολυπόθητη αλλαγή, σταδιακά, βήμα βήμα. Μαθαίνεις να αγαπάς τον εαυτό σου. Τα κατάφεραν και το μαρτυρούν, γιατί με αυτόν τον τρόπο θεωρούν, πως θα φέρουν στο σωστό δρόμο κι άλλους, που βρίσκονται ακόμα στο μεταίχμιο και βασανίζονται. Σπουδαία δουλειά, πολύτιμη στις μέρες μας.

Eπιτρέπεται να πέσεις, Επιβάλλεται όμως να σηκωθείς ...

Πουθενά να κρυφτείς

Στα πλαίσια της ενότητας των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του 19ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, παρακολουθήσαμε το " Νοwhere to Hide " του Ζαραντάστ Άχμεντ, που βρέθηκε μάλιστα στην προβολή, στην αίθουσα Φρίντα Λιάππα και προλογίζοντας την ταινία του είπε τη φράση, " ελπίζω να επιβιώσετε ", μετά απ΄αυτήν. Μεταφερόμαστε στο Ιράκ, αμέσως μετά τον πόλεμο και την αποχώρηση των Αμερικανικών στρατευμάτων το 2011, που άφησαν πίσω τους καμμένη γη κι έσπειραν τη διχόνοια, ώστε να είναι σίγουροι, πως οι επιζώντες, θα αλληλοεξοντωθούν.

Έρημος, λειψυδρία κι όμως ακόμα κάποιοι μάχονται εθελοντικά για να σώσουν τους συνανθρώπους τους. Δεν έχουν γίνει κτήνη μέσα στη δίνη του πολέμου. Διατηρούν την ακεραιότητά τους. Έχουν ψυχή, λογική, αξίες κι ιδανικά. Η κατάσταση περίπλοκη. Συνεχείς συρράξεις μεταξύ του Ισλαμικού κράτους και διάφορων ιρακινών παραστρατιωτικών οργανώσεων. H κοινωνία, ένα καζάνι που βράζει. Η βία γεννά πάντα βία κι ο κύκλος είναι φαύλος. Εμφύλιος σπαραγμός. Η φρίκη προσωποποιημένη. Αδελφός να σκοτώνει αδελφό, τυφλωμένος από μίσος, θρησκείες και το αδυσώπητο ποτάμι αίματος, που τους περικυκλώνει.

Ο Νόρι, βρίσκεται παγιδευμένος, μέσα στην παραπάνω κατάσταση. Αναζητά ασφάλεια γι΄αυτόν και την οικογένειά του κι έχει διάθεση να προσφέρει αφιλοκερδώς, όντας νοσηλευτής, με ειδίκευση πλέον στα τραύματα πολέμου. Κι αφού μιλάμε για ιατρική, αυτός ο πόλεμος, παρομοιάζεται με έναν οργανισμό, που πάσχει από μίας μορφής καρκίνου, που κάνει συνεχείς μεταστάσεις. Στη θέση των ιστών, είναι οι άνθρωποι, που μεταλλάσσονται σε " καμικάζι ", σκορπώντας θάνατο.

Η εμπιστοσύνη έχει χαθεί. Ο φόβος κι ο τρόμος κυριεύουν τις ζωές των ανθρώπων. Συνεχή αποτρόπαια εγκλήματα. Το κακό, δυστυχώς, δεν σταματά. Είναι ίσως το πιο σκληρό, το πιο κυνικό ντοκιμαντέρ, που είδα, μέχρι σήμερα. Γιατί στα Μέσα Ενημέρωσης, δεν προβάλλεται αυτή η πλευρά, της ζωής, της αναζήτησης ελπίδας, παρά μόνο το αίμα, ο αριθμός των νεκρών κι οι εκτελέσεις. Κι αυτά, για όσα δίνουν νούμερα και πουλάνε.

Ο νοσηλευτής, από εκεί που ασχολείται με τις ζωές άλλων, γίνεται πλέον ο ίδιος πρωταγωνιστής και παρακολουθούμε τον έντιμο αγώνα του για επιβίωση. Παντού ελλοχεύει ο κίνδυνος της εκτέλεσης. Ακούγεται χαρακτηριστικά να λέει, " αν τα παιδιά μου, μου ζητούσαν, να τους εγγυηθώ για ένα καλύτερο αύριο, δεν θα μπορούσα να το κάνω ". Μία σκληρή πραγματικότητα, που σε αλλοτριώνει. Ένα ανελέητο κυνηγητό, δίχως να έχει προκαλέσει στιγμή τη μοίρα σου.

Ένα καθηλωτικό, οδυνηρό ταξίδι, στα άδυτα του " Τριγώνου του Θανάτου ". Ένας αόρατος εχθρός, που κινεί τα νήματα κι αφαιρεί καθημερινά εκατοντάδες ζωές. Βραβευμένο στο Άμστερνταμ (Καλύτερο μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ-2016), ήρθε και στη Θεσσαλονίκη να μας εξιστορήσει τις δραματικές συνέπειες, που βιώνουν οι Ιρακινοί, ακόμα και σήμερα.  Στο τέλος όμως, " Η θέληση της δημιουργίας, θα νικήσει τις δυνάμεις καταστροφής, αυτός είναι ο νόμος της ζωής ".

I am not your negro

Συνηθίζεται σε ένα Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, τις περισσότερες ταινίες να μην τις γνωρίζουμε. Επιλέγουμε με το ένστικτο και με βάση την υπόθεση ή τον σκηνοθέτη, που τυχαίνει να ξέρουμε από προγενέστερη δουλειά του. Εξαίρεση σ΄αυτόν τον κανόνα αποτελεί το " Ι am not your negro " του Ράουλ Πεκ, που έφτασε μέχρι την τελική πεντάδα των OSCARS για το 2017 κι εστιάζει στην ιστορία των Αφροαμερικανών.

Βασίζεται εξ΄ολοκλήρου στα λόγια του σαρωτικού, συγγραφέα Τζέιμς Μπόλντουιν (1924-1987) κι η αφήγηση πραγματοποιείται από τον ηθοποιό, Samuel L. Jackson. Γίνεται λόγος για τους τραγικούς θανάτους των ηγετών του σπουδαίου κινήματος για τα πολιτικά, Μάλκομ Μάρτιν, Λούθερ Κινγκ και Μέντγκαρ Έβερτς και καταδεικνύεται πλήρως η εξέλιξη κι η σκληρή πραγματικότητα, όσον αφορά την αντιμετώπιση των μαύρων διαχρονικά στην Αμερική.

Μα θα μου πείτε, για δύο τετραετίες, ο πλανητάρχης, ο Μπάρακ Ομπάμα ήταν αφρικανικής καταγωγής. Σύμφωνοι, αλλά αυτό δεν αναιρεί το μίσος, τον ρατσισμό και τις προκαταλήψεις, που απορρέουν από θεωρίες σχετικά με την αρία φυλή και προφανώς οδηγούν στον φασισμό και τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, απορρίπτοντας ως κατώτερους, εκ προοιμίου, αυτούς τους ανθρώπους. Ρώτησε άραγε κανένας, πώς έφτασαν αυτοί οι άνθρωποι εκεί; Αν το ήθελαν πραγματικά; Τι αγώνα έκαναν για να επιβιώσουν και να αφομοιωθούν;

Αξιοσημείωτα είναι επίσης τα εξής. Το έργο, που είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε είναι βασισμένο σε ένα ημιτελές χειρόγραφο (James Baldwin-Remember This House). Αποτελεί την επιτομή του " black power ". Η λέξη, " νέγρος ", η οποία όπως σημειώνεται είναι εμπνευσμένη από τους λευκούς, ακούγεται, 78 φορές στο φιλμ.  Αποτελεί το πλέον πολυβραβευμένο ντοκιμαντέρ, που ήρθε στο 19ο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, με 19 βραβεία συνολικά, ανάμεσά τους, στο πρόσφατο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, στο Σικάγο, στο Λος Άντζελες, αλλά και στο Τορόντο, τη Φιλαδέλφια και το Σαν Φραντζίσκο. Χαρακτηριστικό είναι, ότι στο Rotten Tomatoes, το υπήρξε καθολική αποδοχή και βαθμολογήθηκε με 9/10, μέσα από 100 και πλέον κριτικές.

H ηθική απάθεια οδηγεί στον θάνατο της καρδιάς, οι άνθρωπο αποκτηνώνονται κι ενώ από τη φύση τους είναι όντα καλά, βγάζουν το χειρότερό τους πρόσωπο, κάνοντας πολλές φορές επίδειξη της ισχύος τους, απέναντι στους αδύναμους.  Αυτή είναι η συγκλονιστική πραγματικότητα. Ένα περίεργο παιχνίδι ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι, ένας διαρκής αγώνας για ειρήνη και ζωή επί ίσοις όροις και ένα μήνυμα για το πάθος που αυτή θέλει, απέναντι στους αριθμούς που προβάλλουν συνεχώς οι λευκοί.

Μπορεί κάποιος να πει πως τα θέματα που σκαλίζουμε είναι στενάχωρα και βαριά. Δεν θα διαφωνήσω. Αυτός είναι όμως ο στόχος ενός Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ. Να καταδείξει τα προβλήματα, να ευαισθητοποιηθεί η κοινή γνώμη και να βρεθούν λύσεις για μία καλύτερη παγκόσμια κοινότητα. Έτσι, το εκλαμβάνω εγώ τουλάχιστον και μ΄αυτόν τον τρόπο το αντιμετωπίζω.

" Δεν είμαι νέγρος. Είμαι ΑΝΘΡΩΠΟΣ " !

Aπό το αριστουργηματικό Μοοnlight στο υπέρ-απαραίτητο " Ι am not your negro ", την ώρα που ανέλαβε ο Τραμπ ...

Gaza Surf Club

Ακούγοντας για τη λωρίδα της Γάζας, το μυαλό μας πηγαίνει σε πόλεμο, συνεχείς ένοπλες συρράξεις, των Παλαιστινίων με τους Ισραηλινούς κι ένα ποτάμι αίματος, δίχως τέλος. Μπορεί ένα ντοκιμαντέρ, διάρκειας 90 λεπτών να μας δείξει, πως οι άνθρωποι έχουν κερδίσει τη δική τους προσωπική ελευθερία, μέσα στη δίνη της καθημερινότητας; Φιλίπ Γκναντ και Μίκι Γιαμίν δημιούργησαν μία ταινία για την πάλη του ανθρώπου κόντρα σε Θεούς και δαίμονες, απέναντι στα υψηλότερα κύματα, κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Κάποιοι γεννήθηκαν στην μεγαλύτερη υπαίθρια φυλακή του κόσμου. Δεν το επέλεξαν. Αυτό ήταν το γραφτό τους. Εκεί που η λέξη εκεχειρία είναι σχεδόν άγνωστη, τα όνειρα κι ελπίδα δεν σβήνουν. Η θάλασσα κι ο ανοιχτός ορίζοντας, είναι το ιδανικό περιβάλλον για να πάρεις δύναμη και να ζήσεις, ατενίζοντας το μέλλον με αισιοδοξία, ακόμα κι αν γνωρίζεις, πως αύριο μπορεί να πεθάνεις. Σχήμα οξύμωρο. Απόλυτα αληθινό όμως, στην προκειμένη περίπτωση.

Οι κάτοικοι είναι απόλυτα ειλικρινείς. Το σερφ γίνεται τρόπος ζωής, τόσο στη θάλασσα, όσο και στη ζωή, περνώντας εμπόδια, ανεβαίνοντας το δικό τους γολγοθά. " Πού είναι η ελπίδα; Να την ψάξουμε κι εμείς ". Μεταξύ αστείου και σοβαρού ακούγεται, " καλύτερα να χάσω το παιδί μου, παρά τη σανίδα μου. Παιδί παντρεύεσαι και ξανακάνεις, σανίδα όμως πως θα ξαναφέρεις; ". Πραγματικά τρομερό. Κι η παραλία παραμένει η μοναδική διέξοδος.

Και ξαφνικά το σκηνικό μεταφέρεται στη Χαβάι. Εκεί πηγαίνει κάποιος, με στόχο να μεταφέρει πίσω στην πατρίδα τεχνοτροπία και γνώσεις για το άθλημα, που τόσο αγαπά ο λαός. Ένας κόσμος γεμάτος αντιθέσεις, μεταξύ των δύο κρατών. Διαφορά κουλτούρας, αντιλήψεων, ελευθερίας και συνθηκών ζωής. Μακριά πλέον, από συγκρούσεις και το άγχος της επιβίωσης. 

Την ίδια ώρα στην Παλαιστίνη, η πίεση αντικατοπτρίζεται στη συμπεριφορά των ανθρώπων. Ρατσισμός, γυναίκα σε κατώτερη μοίρα από τον άντρα και σε αντιδιαστολή φιλοδοξίες νέων ανθρώπων (" θέλω να γίνω γιατρός, όταν μεγαλώσω ")΄. Τα παιδιά έχουν ανάγκη από παιχνίδι. Από στιγμές ξεγνοιασιάς, πριν ενηλικιωθούν.

Kαι μέσα στη δράση, η απαλή μουσική. Ένα κομμάτι, που γεμίζει, γεμίζει και μονάχα στο φινάλε, ακούγεται ολόκληρο. Το ντοκιμαντέρ χαρακτηρίζεται από παντελή έλλειψη σκηνών βίας και κλείνει με ένα αισιόδοξο μήνυμα. " Η Γάζα κάποτε ήταν το καλύτερο μέρος του κόσμου. Σήμερα είναι το χειρότερο. Ο καιρός όμως έχει γυρίσματα και σύντομα, θα ξανά είναι όπως παλιά ". Ενημερωτικό, συμβολικό, συγκινητικό, ρεαλιστικό, μα πάνω απ΄όλα ανθρώπινο, ύμνος στον αγώνα για τη ζωή.

Κάτω από τον ήλιο

Ο Βίταλι Μάνσκι, είναι ένα από τα τιμώμενα πρόσωπα του 19ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Επιλέξαμε να δούμε το " Under the Sun ", καθώς μας ευαισθητοποίησε το λεπτό ζήτημα της ζωής στη Βόρεια Κορέα. Πρόκειται για έναν πολυσχιδή δημιουργό, που έχει ως μότο ζωής το " 'ο,τι με αγγίζει και με εμπνέει θέλω να το ενσωματώσω στο σινεμά μου ".

Μέσα σε κάτι περισσότερο από μία ώρα, είδαμε την μέρα μίας συμβατικής οικογένειας κι ενός έθνους, την ημέρα του εορτασμού του μεγάλου ηγέτη (Κιμ Γιονγκ Ιλ), που συμπίπτει με την ενηλικίωση της κόρης (οχτάχρονο κοριτσάκι) και την ενσωμάτωση στην κρατική νεολαία. Μέχρι εδώ όλα μοιάζουν ρόδινα. Κι όμως φίλες και φίλοι δεν μπορείτε να φανταστείτε τι βιώνουν αυτοί οι άνθρωποι και το χειρότερο το αποδέχονται, ως κάτι φυσιολογικό, καθώς δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να ζήσουν, κάτι διαφορετικό.

Η φράση που γυρνάει στο μυαλό μου περισσότερο από κάθε άλλη, είναι η " πλύση εγκεφάλου ". Οι κάτοικοι της χώρας είναι έτοιμοι να θυσιάσουν τα πάντα στο βωμό του Κιμ Γιονγκ Ουν, που λατρεύεται σαν Θεός. Απ΄όλους τους κρατικούς μηχανισμούς (προπαγάνδας) καλλιεργείται ένα τεχνητό μίσος, προς κάθε τι ξένο. Κι επιβεβαιώνεται το ρητό, " η επανάληψη είναι μητέρα, της μαθήσεως ", γι΄αυτό επαναλαμβάνουν συνεχώς ύμνους, που φτάνουν στα όρια των διθυράμβων για τον σημερινό δυνάστη και τον πρόγονό του.

Δημιουργία μάζας, απόλυτα κατευθυνόμενης. Η προσωπολατρεία σε όλο της το μεγαλείο. Κανείς δεν σκέφτεται, είναι αδύνατο να αναπτυχθούν, η κριτική σκέψη κι η προσωπικότητα. Φτάνουμε στα όρια της παράνοιας. Δεν είναι, ότι δεν τα γνωρίζουμε, αλλά μία εικόνα, ισούται πραγματικά με χίλιες λέξεις. Ανελευθερία και συμβιβασμός. 

Ο ίδιος ο σκηνοθέτης, μετά την προβολή της ταινίας τόνισε, ότι τα γυρίσματα ήταν μία πολύ δύσκολη διαδικασία. Οι αρχές τους έλεγχαν, ακόμα κι όταν έπρεπε να πάνε στην τουαλέτα. Έδειξε πραγματικά τρομοκρατημένος, ο Μάνσκι. Συναισθήματα λύπησης και συμπόνοιας, βλέποντας ανθρώπους απόλυτα αποξενωμένους. Μηδενική προσωπική σχέση. Παιδιά σε στρατόπεδα-σχολεία και γονείς σε αντίστοιχους χώρους εργασίας. Τεράστια απόσταση.

Η πιο ισχυρή χούντα του κόσμου. Κι ο Έλληνας τη βίωσε και ξέρει πως είναι. Κι εδώ αντίστοιχα υπήρχαν ποιήματα και τραγούδια για τους ηγέτες. Το μοντέλο είναι το ίδιο. Απλά εκεί δεν έχει καταφέρει να αποτινάξει τον ζυγό, ο λαός και για να το καταφέρει πρέπει να αντιληφθεί το πρόβλημα. Ο πατριωτισμός είναι η λέξη κλειδί. Ασπίδα για κάθε επιδίωξη του δυνατού.

Όλα τα παραπάνω δεμένα με ένα εξαιρετικό soundtrack. Ένα ιδανικό, ένα αψεγάδιαστο κράτος, στα μάτια των πολιτών του και μόνο, που στην κυριολεξία μιλάει για ουτοπίες, επιβάλλοντας τον αυταρχισμό του. Ο άνθρωπος, ως μονάδα, δεν έχει μείζονα αξία. Μοναδικός στόχος να είναι όσο το δυνατόν πιο παραγωγικός για το σύστημα, που τον χρησιμοποιεί ως γρανάζι, μίας καλοδουλεμένης μηχανής.

Tower

Ένας πύργος είναι πάντα σύμβολο δύναμης κι εξουσίας. Διαβάζοντας τον τίτλο, σου κινεί την περιέργεια, τι μπορεί άραγε να συνέβει, την πρώτη Αυγούστου του 1966 στην Πανεπιστημιούπολη του Τέξας; Ό,τι και να σκεφτείς είναι λίγο νομίζω. Όσο τρελά σενάρια και κάνει το μυαλό κάποιου, δεν μπορεί να αγγίξει την οδυνηρή πραγματικότητα.

Ήταν ένα ηλιόλουστο πρωινό, μάλιστα σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες η θερμοκρασία άγγιζε τους 38 βαθμούς κελσίου. Το ντοκιμαντέρ ξεκινάει με το Monday, Monday των Μamas and Papas. Τίποτε δεν προμήνυε, όσα θα ακολουθήσουν. Φοιτητές μελετούσαν στη Βιβλιοθήκη, άλλοι απολάμβαναν έναν καφέ, μετά από την εξέταση του μαθήματος της Ανθρωπολογίας, πού να ήξεραν τι τους περιμένει; 

Ένας πυροβολισμός σχίζει τον αιθέρα. Σιωπή. Άτομα σωριάζονται στον προαύλιο χώρο. O ήχος εκκωφαντικός, σοκάρει. Ξανά και ξανά, προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Τρόμος. Η αστυνομία αργεί να φτάσει στο σημείο. Δεν υπάρχει οργανωμένο σχέδιο επιχείρησης κι αφόπλισης του δράστη, που σκορπάει τον θάνατο, δίχως έλεος.

Τα μέσα ενημέρωσης φτάνουν στο σημείο. Η εμπορευματοποίηση του γεγονότος είναι λυπηρή. Μία πόλη βρίσκεται σε ομηρία, κάτω από τις διαθέσεις ενός παρανοικού δολοφόνου. Πάνω από 90΄επίγειας κόλασης. O " Tower Texas Sniper " (Charler Whitman), πέφτει νεκρός, από τα πυρά ηρωικών αστυνομικών. Τι άφησε όμως πίσω της αυτή η μέρα;

Δεκαέξι νεκρούς, δεκάδες τραυματίες κι ένα έθνος παγωμένο, συγκλονισμένο, βυθισμένο στο φόβο. Όλεθρος. Και το χειρότερο; Οι πολίτες παραμένουν σιωπηλοί κι αυτό γίνεται, όταν ο πολιτισμός καταρρέει. Πρόκειται για μία εμπειρία, που δεν μπορεί να ξεχαστεί, μένει για πάντα χαραγμένη, ανεξίτηλη, στο πέρασμα του χρόνου.

Άραγε πόσα ακόμα θύματα πρέπει να θρηνήσει η ανθρωπότητα, για να ανακληθούν οι άδειες οπλοφορίας, που με τόσο μεγάλη ευκολία δίνονται σε ορισμένες πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών; Πραγματικά τρομερό. Η βία γεννά βία. Χαρακτηριστική η φωτογραφία του δράστη, μόλις στα τρία του χρόνια, παιδάκι, με δύο καραμπίνες στα χέρια.

Με τρομερή παραστατικότητα και τρόπο απόλυτα γλαφυρό, μέσα από αρχειακό υλικό, μαρτυρίες επιζώντων κι ενός είδους animation, μένουμε αποσβολωμένοι, καθ΄όλη τη χρονική διάρκεια. 82 λεπτά, αμείωτης έντασης, σφίγγεται το στομάχι σου. Από τον πυροβολισμό, στο μακελειό, την αποσιώπηση της κοινωνίας και το μεγαλείο της συγχώρεσης.

Αυτός είναι ο " Πύργος " του Κιθ Μέιτλαντ, που καταδεικνύει με τον πλέον εμφατικό τρόπο, πως η σκοτεινή πλευρά ενός ανθρώπου, που τυφλώθηκε από το μίσος, έφερε στην επιφάνεια, το μεγαλείο και την φωτεινή πλευρά, τόσων άλλων. Κι αυτό είναι το αισιόδοξο μήνυμα, μίας τραγωδίας!