Λευκή Κορδέλα

Μπορεί το 2019 να μας αποχαιρετά αύριο, αλλά επιλέγω να ταξιδέψω στο μακρινό πλέον 2009 και τον Χρυσό Φοίνικα του Μίκαελ Χάνεκε. Ο λόγος για τη "White ribbon". "Η ταινία πραγματεύεται τη γέννηση κάθε τύπου τρομοκρατίας, είτε αυτή είναι πολιτικής, είτε θρησκευτικής μορφής". Ξεχειλίζει συντήρηση και νοερά λειτουργεί ως μία υπενθύμιση των αιτιών που μας οδήγησαν τόσο στον Α΄, αλλά και στον δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο. Ο διορατικός δημιουργός την ώρα που στην Ευρώπη ξέσπασε η πολύπλευρη κρίση αποφάσισε να χτυπήσει το πρόβλημα στη ρίζα του. Σήμερα, δέκα χρόνια μετά το έργο του γίνεται άκρως επίκαιρο με καθολικό χαρακτήρα.

Μεταφερόμαστε σε ένα προτεσταντικό χωριό της Γερμανίας το 1913, λίγο πριν την έναρξη του μεγάλου σπαραγμού. Η εξουσία κάθε τύπου στη χειρότερή της μορφή. Κρατούν τα αξιώματα για τους τύπους κι αποσιωπούν καθημερινά εγκλήματα, ικανά να τους κλονίσουν. Από τον γιατρό στον βαρώνο κι από εκεί στα παιδιά, τα αθώα θύματα. Σχέσεις που βασίζονται στον φόβο κι όχι τον σεβασμό. Μία νοητή κορδέλα που περιβάλλει τους ανθρώπους και τους υποχρεώνει να μην μπορούν να αποχωριστούν στιγμή της παρωπίδες τους. Η κλειστή κοινωνία δίνει την ευκαιρία για επιβολή δίχως ουσιαστικό αντίλογο.

Το ασπρόμαυρο φόντο και η φύση της γερμανικής γλώσσας επιτείνουν το αδιέξοδο, γιγαντώνουν την αίσθηση του προβλήματος. Ο θεατής εγκλωβίζεται μαζί με τους πρωταγωνιστές. Ακούει τον αφηγητή, αλλά δεν έχει διαφυγή. Θυμικό κεφαλοκλείδωμα και η λογική πασχίζει να αποφύγει το μοιραίο. Μία πλύση εγκεφάλου ίσως. "Επειδή σε αγαπώ και δεν αντέχεις την αγάπη". Σκοτεινό φιλμ που μιλάει για μία συνολική κρίση ανάλογη της σημερινής, που μόνο μέσω του διαλόγου και της επικοινωνίας μπορεί να ξεπεραστεί. Όσο αρνούμαστε πεισματικά, τόσο περισσότερο πληγωνόμαστε ως μονάδες, ως σύνολο, ως ανθρωπότητα.

Ένα ασφυκτικό περιβάλλον που κυριαρχούν η κακία, η ζήλεια κι η βλακεία με τρόπο υπόγειο. Έρχονται κάποιες ακραίες πράξεις βίας, κάτι σαν μίνι εκδίκηση να ταράξουν τα λιμνάζοντα νερά και την υποτιθέμενη ισορροπία. Ένα σύστημα που καταπιέζει συστηματικά τα παιδιά του και τα οδηγεί στα όρια. "Δεν ξέρω τι ειναι χειρότερο η απουσία σας ή ο γυρισμός σας"; Κυνική κοινωνία που δεν επιδέχεται περιστροφές και ευελιξίες. Η δυστυχία μένει στις οικογένειες των παθόντων κι η ζωή συνεχίζεται. Πού οδηγεί όλο αυτό; Μας το έδειξε ξεκάθαρα η ιστορία.

Χρυσή Σφαίρα καλύτερης Ξενόγλωσσης ταινίας και 59 Bραβεία συνολικά για μία παράξενη ιστορία από το "χωριό μας" που πιθανώς θα έμενε ανείπωτη. Μία κορδέλα εμπιστοσύνης που συνεχώς ψαλιδίζεται. Σε μία εποχή που ο φασισμός αναβιώνει, σε μία εποχή που αναπτύσσονται νεο-ναζί κινήματα τέτοιες ταινίες πρέπει να διδάσκονται για να αντιληφθούμε τους συσχετισμούς και να προστατέψουμε το μέλλον μας. Είναι το ελάχιστο χρέος μας στον σκηνοθέτη που "είδε" όσα δεινά έρχονται κατά τη γέννησή τους.

Τα Άγρια Αγόρια

Μια ταινία έκπληξη, η οποία συμπεριλαμβάνεται στις λίστες των κορυφαίων φίλων, γνωστών κι ανθρώπων που σέβομαι για τη διαδρομή τους στο σινεμά για το 2019, είναι τα "Άγρια Αγόρια" του Μπερτράν Μαντικό. Ένα απροσδόκητο σκηνοθετικό ντεμπούτο που τάραξε κοινό και κριτικούς σε ολόκληρη την Ευρώπη. Eπτά Βραβεία σε Φεστιβάλ του κόσμου. Παρακολούθησα αυτό το ιδιαίτερο φιλμ με τη δέουσα προσοχή, ωστόσο δυσκολεύομαι να αντιληφθώ τους λόγους που συγκινεί και διαγείρει τα πλήθη ειλικρινά.

Μία παρέα εφήβων χαμένοι μέσα στον χρόνο αδυνατούν να ελέγξουν τις ορμές τους κι οδηγούνται στα άκρα. Το αλκοόλ κι η παρορμητικότητα τους φέρνουν ως επακόλουθο ένα έγκλημα πάθους. Άμεσα στήνεται ένα "θεατρικό" δικαστήριο και σύντομα οι πλούσιες οικογένειές τους αποφασίζουν για την τιμωρία τους. "Ευρυμαθείς κατά βούληση, αλλά ουσιαστικά πρόκειται περί βαρβάρων". Ένα μεγάλο ταξίδι ξεκινάει. Ο Oλλανδός Καπετάνιος που αναλαμβάνει τη συμμόρφωσή τους, τους αντιμετωπίζει σε πρώτη φάση σαν σκλάβους. Είναι αυτή άραγε μία παιδαγωγική μέθοδος, ώστε να αλλάξεις;

Καταγράφεται στην ιστορία του queer σινεμά ως ακόμα μία επαναστατική προσπάθεια, ως ένα σοκαριστικό θέαμα. Το φύλο γίνεται έννοια ρευστή. Ένα ντελίριο σωματικής ηδονής και πνευματικής διέγερσης. Οι σφυγμοί ανεβαίνουν. Οι ρόλοι διαπλέκονται. Οι ισορροπίες ευαίσθητες. Σύγχρονα Διονύσια με σταγόνες παραισθησιογόνου. Aνελέητη εκτόνωση. Μηδενική πραγματική λύτρωση. Καθαρά σαρκικός οργασμός εν μέσω τρελής μέθης. Σαν να βρεθήκαμε στο νησί στον Λωτοφάγων της αρχαιότητας, σε μία προγραμματισμένη πράξη αμνησίας, σε μία προαποφασισμένη καταστροφή.

Μπορώ να αναγνωρίσω την καύλα της εφηβείας, τον αντισυμβατικό χαρακτήρα του έργου, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να αφουγκραστώ τον ενθουσιασμό. Ναι έχει κάτι πρωτότυπο. Φτάνουμε στα άκρα δίχως αναστολές. Μόνο και μόνο το γεγονός ότι νεαρές γυναίκες υποδύονται τους πρωταγωνιστές έχει τη γοητεία του, αλλά ορμονικά κι όχι μόνο δεν (μου) κολλάει. "Το νησί μπορεί να είναι ένα στρείδι", μπορεί οι ναυτικοί να του έδωσαν το όνομα "φόρεμα", αλλά η υπόθεση χωλαίνει. Μπορεί να είναι αυτή η τιμωρία; Μπορεί "το μέλλον να είναι απλά ... γυναίκα";

Λυρισμός, ποιητικότητα, γλαφυρές εικόνες. Μία ψευδαίσθηση απελευθέρωσης. Μία έμμεση παραβολή βασισμένη στα έργα του Ιουλίου Βερν και του Ουίλιαμ Μπαρόουζ. Ένα σύμπαν παρορμήσεων. "Τι κοιτάς έκφυλε"; To μεταφυσικό διεισδύει και διαπερνά το πραγματικό. Η φαντασία ξεπερνάει τα συνηθισμένα όρια. Προκαλεί τον θεατή. Είναι από τις ταινίες που δίχως υπερβολή μπορούν να σε κερδίσουν ή να σε χάσουν από την πρώτη κιόλας σκηνή, από το πρώτο κιόλας λεπτό.

Την ώρα που ο κόσμος μας μεταμορφώνεται με ταχείς ρυθμούς ο Μαντικό επιλέγει με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο (δεδομένα) να χτυπήσει ένα καμπανάκι, δηλαδή μία καμπάνα με κοινωνικοπολιτικό ήχο. Μέσα από εξαιρετικά στυλιζαρισμένες εικόνες δημιουργεί τον δικό του μύθο, τη δική του ιστορία. Γροθιά ικανή να τρυπήσει το στομάχι αρκεί να αποφασίσεις να ταξιδέψεις. Το φωτεινό φόντο εναλάσσεται με το ασπρόμαυρο. Δεν κουράζει. Εναλλάκτικο θέαμα. Το δοκιμάσαμε, το γνωρίσαμε ταξιδέψαμε κι ελπίζουμε εσάς να σας αγγίξει περισσότερο.

Μια εικόνα... χίλια πίξελς

Μια ανάσα πριν μας αφήσει το 2019, η σκέψη μου είναι στο τι μπορεί να γίνει το 2020. Αυτή η φωτογραφία αντιπροσωπεύει ακριβώς την πραγματικότητα. Η ζωή όλη είναι ένας δρόμος. Μία ανηφόρα την οποία πρέπει να ανέβει ο καθένας με τον τρόπο του και με τον ρυθμό που θέλει κι αντέχει. Το βασικό είναι όταν κοιτάς πίσω να βλέπεις τον εαυτό σου. Όταν κοιτάς πίσω να μη μετανιώνεις, αλλά να χαίρεσαι για την μέχρι τώρα διαδρομή. Η νέα χρονιά θα είναι ακόμη ένα κομμάτι της ανηφόρας. Ας γίνει μοναδικό.  

28/12/2019

Τάσος Τσιφτσής

Και μετά χορέψαμε ...

Σάλος έχει προκληθεί στη Γεωργία από την προβολή της ταινίας "Αnd then we Danced" του Λεβάν Ακίν. Υποψηφιότητα της Σουηδίας για το Oscar Διεθνούς Ταινίας. Ένα φιλμ αποφασισμένο να μιλήσει για την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ κάθε μορφής κόντρα στα στεγανά μίας κοινωνίας που επιθυμεί να κλείνει τα μάτια και να τιμωρεί παραδειγματικά κάθε διαφορετικό ως επικίνδυνο. Πρεμιέρα στις Κάννες, με το Υπουργείο Πολιτισμού της χώρας να αρνείται να χρηματοδοτήσει ακόμα και τα μέλη και τους συντελεστές, ώστε να βρεθούν στο μεγάλο Φεστιβάλ. Βλέπετε μιλάει για ομοφυλοφιλικό ρομαντισμό. ΕΓΚΛΗΜΑ!

Νεαρά αγόρια και κορίτσια είναι μαθητές στη Ανώτατη Σχολή Χορού της Τυφλίδας. Εκεί οι νέοι πρέπει να γνωρίζουν τους 16 παραδοσιακούς χορούς. Με αυτόν τον τρόπο τιμούν την πατρίδα. Ο Μεράμπ κι η Μαίρη είναι ζευγάρι από την παιδική ηλικία. Τώρα έχουν να αντιμετωπίσουν μία μεγάλη πρόκληση. Ξαφνικά ένα νέο μέλος έρχεται στην ομάδα. Έχει έμφυτο ταλέντο και μεγάλη δεξιότητα στις κινήσεις. Ο πρωταγωνιστής μας αρχικά τον βλέπει ανταγωνιστικά. Το μάτι του γυαλίζει, καθώς βλέπει σιγά σιγά να χάνει τη θέση του. Την ίδια ώρα ενδοοικογενειακά προβλήματα δεν τον αφήνουν να ησυχάσει στιγμή στο σπίτι.

Μία σιδηρά πειθαρχία και μία συνολική οπισθοδρόμηση. Η ιστορία ενός μέλους της ανώτερης ομάδας που "χάθηκε" μέσα σε ένα βράδυ μετά από ένα ταξίδι στο Έρεβαν της Αρμενίας μας προετοιμάζει για το τι θα συμβεί. Το παιχνίδι με τα βλέμματα μας κινεί γρήγορα την προσοχή. Ιρακλί (Bachi Valishvili) και Μεράμπ έρχονται πιο κοντά. Κάνουν πρόβες μαζί, είναι συνεχώς στην ίδια παρέα, κοιμούνται στο ίδιο δωμάτιο. Αφήνονται υπό τον ήχο των ΑΒΒΑ να τους πάει ο ρυθμός εκεί που λέει η καρδιά τους και μετά έτοιμοι να συναντηθούν σε αχαρτογράφητα μονοπάτια και να ζήσουν μία περιπέτεια που θα τους σημαδέψει για πάντα.

Καταλυτική πέραν των δύο η παρουσία της Μαίρη(Ana Javakishvili). Ένας ρόλος γεμάτος αλληλεγγύη, συμπόνια, υπομονή, στήριξη μέχρι την τελευταία σκηνή στον παρτενέρ της. Θα είναι η μοναδική που δε θα τον απορρίψει. Ένα ντουέτο ζωής, πάντα μαζί και πάντα μόνοι. Η παράδοση περιβάλλει με έναν ιδιαίτερο μανδύα τη συντήρηση. Η θρησκεία έρχεται να συμπληρώσει μία τριάδα θεσμών που βυθίζει τη χώρα σε έναν "σύγχρονο μεσαίωνα". Κάπου εκεί έρχεται να επαναστατήσει η αγάπη, το συναίσθημα, ο νεανικός ενθουσιασμός κόντρα σε όλες τις συμβάσεις. Ή τώρα ή ποτέ ...

Μία γροθιά στην ομοφοβική κοινωνία, που αρέσκεται να απομονώνει και να θάβει τα κακώς κείμενά της. Ο σκηνοθέτης χαρακτηριστικά κινήθηκε κάτω από άκρα μυστικότητα αρχικά και βρήκε τον πρωταγωνιστή του (Levan Gelbakhiani) μέσω Instagram. Η προσπάθεια ξεκίνησε.  Όταν ήρθε η ώρα να ζητήσει τη βοήθεια του ξακουστού μπαλέτο του Sukhishvili βίωσε την απόρριψη, τον χλευασμό και ταυτόχρονα την απειλή, ενώ ο κρατικός μηχανισμός άμεσα έκοψε την κάνουλα κάθε είδους χρηματοδότησης. Το φιλμ ολοκληρώθηκε. Από μόνο του συνιστά επιτυχία και μία νίκη του Πολιτισμού, που οφείλεται στη γενναιότητα των δημιουργών.

Δεκαπέντε Βραβεία σε Φεστιβάλ του κόσμου και μάλιστα τα περισσότερα από το Κοινό που αντιλήφθηκε τις ιδιάζουσες συνθήκες κι αισθάνθηκε κατανόηση για τις εφηβικές ψυχές που έχουν το δικαίωμα να ανακαλύψουν τον δικό τους κόσμο. Ακόμα κι ο χορογράφος επέλεξε να κρατήσει το όνομά του κρυφό υπό τον φόβο των "Ιουδαίων". Τα ξεχνάμε όλα αυτά και πάμε να απολαύσουμε την ευαίσθητη αυτή ταινία και να νιώσουμε το νόημα του χορού. Η ελευθερία της ψυχής νίκησε. Ο Μαρέμπ κέρδισε το στοίχημα να είναι ο ευατός του ... και μετά χορέψαμε!

Η Άγρια Αχλαδιά

Λίγες ημέρες μετά τις "Τρεις αδελφές" του Eμίν Αλπέρ βρήκα λίγο χρόνο να ανατρέξω σε ακόμα μία ταινία Τούρκου πολυβραβευμένου σκηνοθέτη, την οποία παρακολουθήσαμε στις αρχές του 2019. Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν και "Τhe Wild Pear Tree". Διττή επιστροφή. Στα πάτρια εδάφη (Τσανακάλε), εκεί που έζησε τα παιδικά του χρόνια και στις Κάννες μετά τον Χρυσό Φοίνικα με τη "Χειμερία νάρκη". Αυτή είναι η πρώτη του δουλειά που έφυγε χωρίς Βραβείο από το σπουδαίο Φεστιβάλ, αλλά το χειροκρότημα δεκαπέντε λεπτών μετά την προβολή της ήταν η μεγαλύτερη ανταμοιβή. Μία αληθινή ιστορία του ανηψιού και συν-συγγραφέα Akin Aksu μεταφέρεται στην μεγάλη οθόνη με "χειρουργική" ακρίβεια.

Ένας νεαρός μόλις έχει αποφοιτήσει. Επιστρέφει στο χωριό του, αλλά θέλει να ξεφύγει από τα δεσμά της τοπικής κοινωνίας. Επιθυμεί βαθιά να ανοίξει τα φτερά του. Έχει διαβάσει, έχει ανησυχίες, είναι η ώρα της προσωπικής δικαίωσης. Τουλάχιστον αυτό φαντάζεται. Γρήγορα στο κυρίαρχο φόντο βλέπουμε τον πατέρα, την μητέρα, την αδελφή, τον παππού του. Αντιλαμβανόμαστε τις δυσκολίες, είναι αποφασισμένος όμως να παλέψει. Με όπλο ένα μυθιστόρημα που έχει γράψει αναζητεί το διαβατήριο για ένα καλύτερο αύριο. Οι συναντήσεις που θα ακολουθήσουν, με έναν παλιό του ερώτα με φορείς της τοπικής εξουσίας, με ιμάμηδες θα μας επιβεβαιώσουν όσα γνωρίζουμε για την Τουρκία του 2019.

Από την μία οι άνθρωποι. Η διαρκής βοή τους κι από την άλλη η μαγευτική φύση, σήμα κατατεθέν του έργου του Τσεϊλάν. Η επιβλητική της δύναμη, η μαγεία της εικόνας κάνει τα λόγια να μοιάζουν περιττά. Περιμένεις τη στιγμή που θα σταματήσουν οι έντονες, κουραστικές στιχομυθίες και τότε έρχεται η επιβράβευση της αναμονής. Επηρεασμένος από το έργο του κορυφαίου Ιρανού, Αμπάς Κιαροστάμι μοιράζεται με το κοινό το μαύρο, την απελπισία της κοινωνίας του μέσα στη λάμψη της γης που τον γέννησε. Τα εδάφη της θρυλικής Τροίας. Ένα βαθιά προσωπικό, οικογενειακό θα μπορούσαμε να πούμε έργο. Δύο είναι οι βασικοί πυλώνες του.

Η διαχρονική πάλη στη σχέση πατέρα-υιού. Ο Σινάν "μισεί" τον τρόπο ζωής που έχει επιλέξει ο Ιντρίς. Ο τζόγος του έχει φάει όλη την περιουσία και χρωστάει σε συγγενείς και φίλους. Τα άλογα από μέσο εργασίας κατέληξαν να είναι έρμαιο μικροπαιχτών στις ιπποδρομίες. Όσο περνάει ο χρόνος ο γιος νιώθει πως η κλεψύδρα αδειάζει, φαίνεται ανά διαστήματα ανήμπορος να γλιτώσει από την μοίρα του. Δάσκαλος ο πατέρας, δάσκαλος κι αυτός. Τα απατηλά όνειρα σβήνουν κι οι απογοητεύσεις διαδέχονται η μία την άλλη. Η προοικονομία υπάρχει άλλωστε νωρίς στην ταινία. "Χωρίς λεφτά δε ζεις". Κι όσο ο χρόνος περνάει έρχεται μία βαθιά κατανόηση να αμβλύνει το χάσμα γενεών.

Ποτέ όμως ο νέος δε θα γιατρέψει τις πληγές του. Οι επιθυμίες του θα μετατραπούν σε απωθημένα. Κι εδώ έρχεται η δεύτερη επίκαιρη, οικουμενική αναφορά. Σε τι μπορεί να προσδοκά ένας νέος πτυχιούχος; Πόσο πρέπει να περιμένει να διοριστεί; Πόσες δουλειές του ποδαριού πρέπει να κάνει; Με πόσους διαφορετικούς τρόπους το κράτος ή ο δήμος μπορούν να του αρνηθούν ευγενικά το βήμα παραπάνω με όπλο την ανάλγητη γραφειοκρατία; H "Oδύσσεια" ενός νέου σε πέντε σταθμούς. Η κραυγή του για την κατάφωρη αδικία. Κι ένας άνεμος που έρχεται ως από μηχανής Θεός να αποκαλύψει την ομορφιά της κοπέλας, παίρνοντας την μαντήλα. Ένας φιλί, μία στιγμή, μία ζωή.

Ο σκηνοθέτης επέλεξε για πρωταγωνιστές έναν κωμικό που έκανε show (Dogu Demirkol) κι έναν έτερο ηθοποιό που έπαιζε κυρίως σε τηλεοπτικές σειρές μέσω youtube (Murat Cemcir). Τους μπόλιασε, τους έπλασε και δίνουν δύο εξαιρετικές ερμηνείες. Ο συμβολισμός της Άγριας Αχλαδιάς δεν είναι τίποτα παραπάνω από την αναπόφευκτη ολίσθηση σε μία μοίρα ανάλογη με του πατέρα. Πρέπει να είσαι τέρας ψυχραιμίας και υπομονής για να ξεφύγεις. Oπωσδήποτε θέλει και τύχη. Από κάθε ταξίδι όμως ανεξαρτήτου προορισμού, κερδίζεις, όποια κι αν είναι η κατάληξη ...

Οι καλύτερες ταινίες του 2019

Το να μπούμε σε μία διαδικασία αρίθμησης-αξιολόγησης των καλύτερων ταινιών της χρονιάς που ολοκληρώνεται το θεωρώ προσωπικά λάθος τακτική. Δε γίνεται να συγκριθούν προφανώς όλες μεταξύ τους, καθώς μιλάμε για διαφορετική είδη και φιλοσοφία δημιουργών. Τοποθετώ είκοσι περίπου στην ίδια κλίμακα κι εξηγώ σύντομα το γιατί. Παράλληλα έχετε την ευκαιρία να ανατρέξετε στο ολοκληρωμένο κείμενο καθεμίας για μία πιο ολοκληρωμένη άποψη.

20) Corpus Christi του Γιαν Κομάσα από την Πολωνία. Την παρακολουθήσαμε στο 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Μπήκε στη δεκάδα για το OSCAR διεθνούς ταινίας. Στην αίθουσες για την πλατιά μάζα του κοινού θα προβληθεί μέσα στο 2020. "Από την κόλαση, στον παράδεισο και πίσω. "Όχι από πού είσαι, αλλά πού πήγαινες". Όσο το θέλει, τόσο του απαγορεύεται. Όσο τα καταφέρνει, γνωρίζει βαθιά μέσα του πως θα τελειώσει. Κι όμως είναι εκεί, ζει τη στιγμή σαν να είναι τελευταία του".

19) O Mπονιουέλ στον λαβύρινθο με τις χελώνες του Σαλβαδόρ Σιμό. Ένα animation για μεγάλα παιδιά. Βραβείο από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου, ως η καλύτερη ταινία κινουμένων σχεδίων της χρονιάς. Υποψήφιο για 4 Βραβεία Goya. "Μία σκιαγράφηση του καλλιτέχνη με τις ιδιομορφίες του και παράλληλα μία ακτινογραφία του ατόμου με τα πλεονεκτήματά και τα μειονεκτήματά του. Ένα μαεστρικά σχεδιασμένο πορτραίτο".

18) Green Book του Πίτερ Φάρελι. ΟSCAR καλύτερης ταινίας για το 2019. "Μπορεί από το 1964 να θεμελιώθηκαν τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών, αλλά είναι καθαρά στο χέρι μας το πως θα αντιμετωπίσουμε τον διπλανό μας. Με ευγένεια, με κατανόηση, με διάθεση αλληλεγγύης. Σίρλεϊ και Βαλελόνγκα καλλιέργησαν μία εποικοδομητική φιλία και μέχρι το τέλος της ζωής τους (πέθαναν το 2013 με λίγους μήνες διαφορά) είχαν επαφές, δείχνοντας τον δρόμο στον καθένα μας".

17) Capernaum της Λιβανέζας Ναντίν Λαμπάκι. Στην πεντάδα για το περσινό ξενόγλωσσο ΟSCAR. " Θέλω να κάνω μήνυση στους γονείς μου, γιατί με έφεραν στη ζωή ... ". Το αλληγορικό " Καπερναούμ " ψάχνει ένα θαύμα σαν αυτό που έκανε ο Χριστός με τον παράλυτο στην ίδια γεωγραφική περιοχή. Κανείς δε γνωρίζει όμως, αν τελικά θα γίνει".

16) Αποδημητικά Πουλιά του Σίρο Γκέρα. "Όσους το σύστημα αποφάσισε να μην τους υποτάξει με τα όπλα, όρισε την μοίρα τους έμμεσα. Έτσι ακριβώς η κινητήρια δύναμη του χρήματος, διαβρώνει τους δεσμούς και τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, εξαθλιώνει, εξαφανίζει πολιτισμούς, ήθη κι έθιμα χρόνων. Στην αρχή όλα είναι όμορφα και στο βωμό του εύκολου πλουτισμού είσαι έτοιμος να απαρνηθείς κάθε κληρονομιά, που με κόπο κράτησαν ζωντανό οι προηγούμενες γενιές".

15) Αnother Day of Life των Ραούλ ντε λα Φουέντε και Ντάμιαν Νένοβ. Ένα ιδιαίτερο animation που προβλήθηκε στα πλαίσια του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. "Μεταφερόμαστε στην Ανγκόλα περίπου το 1975. Οι αποικιοκράτες Πορτογάλοι αποχωρούν εν μία νυκτί και λίγο πριν η χώρα κυρήξει την ανεξαρτησία της επίσημα ξεσπάει εμφύλια αιματοβαμμένη σύρραξη. Σπαραγμός. Από τη μία ο λαός κι από την άλλη μισθοφόροι με μικρό τμήμα του κόσμου, υποκινούμενοι από την CIA. Πώς όμως και γιατί φτάσαμε εκεί, στην πηγή των γεγονότων";

14) Υπάρχει Θεός και το όνομά του είναι Πετρούνια της Τεόνα Στρουγκάρ Μιτέφσκα . Βραβείο LUX για το 2019. "Από τα Θεοφάνεια μέσα σε περίπου δύο ώρες φτάνουμε στο Πάσχα, καθώς η Ζόριτσα Νούσεβα ανεβαίνει τον δικό της Γολγοθά. Τα σύμβολα φτάσαμε να έχουμε παραπάνω αξία από το νόημα του λόγου και μαθηματικά οδηγούμαστε σε μία νέα περίοδο "εικονομαχίας". Η ώρα όμως της κρίσης δε θα αργήσει. Θα πέσει η φωτιά και θα μας κάψει, γιατί η απληστία μας έκανε να πιστέψουμε πως είμαστε πιο ισχυροί από τον Δημιουργό".

13) Δυστυχώς Απουσιάζατε του Κεν Λόουτς. "Αγωνιστές της ζωής. Αληθινοί, σύγχρονοι ήρωες. Κάθε ατυχία γι΄αυτούς ισοδυναμεί με καταστροφή. "Πού είναι άραγε το οχτάωρο εργασίας"; Πού είναι άραγε ο Μάιος του Σικάγο; Έγιναν κι αυτά κομμάτι μίας ρομαντικής ιστορίας. Σήμερα "όλη μας η ζωή είναι το κινητό μας" και κινητήριος μοχλός τα χρήματα. Μαζί τους φέρνουν όμως και την απομόνωση, την μοναξιά, την κατάθλιψη, όταν δεν έχει ανθρώπους να μοιραστείς συναισθήματα κι εμπειρίες".

12) Σε Πόλεμο του Στεφάν Μπριζέ με τον συγκλονιστικό Βενσάν Λιντόν. "Τα μηνύματα συμπαράστασης που φτάνουν απ΄όλον τον κόσμο δείχνουν πως το φαινόμενο είναι καθολικό. "Είμαστε όλοι Περέν" και συνειρμικά ταξιδεύουμε στο "Je suis Daniel Blake". Είναι άραγε η δικαιοσύνη δίκαιη κι αν ναι με τι κριτήρια έχουν δομηθεί οι κανόνες; Μοναδικός τρόπος να επιζήσουμε σε μία εποχή πολέμου (μόνο τυχαίος δεν είναι ο τίτλος), η αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων. Είναι άλλωστε κοινό μυστικό πως οι επιχειρήσεις είναι πλέον περισσότερο δυνατές από την κρατική εξουσία".

11) Τhe Favourite του Γιώργου Λάνθιμου. Σάρωσε τα Βραβεία της ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου. "Αισθητικά υπάρχει ένα αίσθημα ολοκλήρωσης. Μέσα από την έντονη πίεση και το στρες έρχεται η λύτρωση. Ένας φαύλος κύκλος δίχως τελειωμό. Είναι ίσως η πιο άρτια, η πιο πλήρης δουλειά του έτους κινηματογραφικά. Προσεγμένη σε κάθε λεπτομέρεια, με απόλυτα ταιριαστή σε κάθε σκηνή μουσική. Ο Λάνθιμος συνδυάζει όλα τα δυνατά μέσα και δίνει το πιο μεστό έργο της μέχρι τώρα πορείας του".

10) Burning του Λι Τσανγκ-Ντονγκ, πρώην υπουργού πολιτισμού της Ν.Κορέας. "Το σαγηνευτικό αυτό γράμμα είναι βασισμένο στο διήγημα του Χαρούκι Μουρακάμι, ο " Φλεγόμενος Αχυρώνας (1992) κρύβει μικρά και μεγάλα μηνύματα για το νόημα της ζωής (μεγάλη πείνα). Γενικό ... σωστά. Είναι όμως αυτό ακριβώς. Ο άνθρωπος, τα συναισθήματα, οι αδυναμίες, τα πάθη, ο αγώνας του μέχρι το τελευταίο λεπτό".

9) Πόνος και Δόξα του Πέδρο Αλμοδόβαρ με έναν τρομερό Αντόνιο Μπαντέρας στον πρωταγωνιστικό ρόλο. "Σε ένα μελαγχολικό φόντο, ταξιδεύουμε κι εμείς μαζί με τον σπουδαίο σκηνοθέτη. Κι όταν οι τίτλοι τέλους πέσουν έχουμε πλέον τον χρόνο να κάνουμε την αυτοκριτική μας και να επαναπροσδιορίσουμε τις προτεραιότητές μας. Ο χρόνος κυλάει γρήγορα. Οι μέρες φεύγουν. Κανείς δε τον νίκησε. Οφείλουμε όμως να κερδίσουμε στιγμές με ανθρώπους που μας αγαπούν, που θα μας συνοδεύουν και θα μας συντροφεύουν για πάντα".

8) Οι Δύο Πάπες του Φερνάντο Μεϊρέγες. "Από το Dancing Queen των ΑΒΒΑ στο Βella Ciao. Mία επαναστατική ταινία, ικανή να ταράξει τον σκεπτόμενο κόσμο. Aκόμα κι οι πιο σκληροί άνθρωποι πρέπει να γνωρίζουν πότε είναι η σωστή στιγμή να παραδώσουν την εξουσία με γνώμονα το κοινό καλό. Κι όπως στην περίπτωσή μας μία παραίτηση έρχεται να δώσει τη σκυτάλη στην πρόοδο, έτσι και το σημερινό σύστημα ήρθε η ώρα να εξελιχθεί, να μετατραπεί σε κάτι που θα έχει ως κέντρο τον άνθρωπο και το περιβάλλον".

7) Οι Άθλιοι του Λατζ Λι. "Η στιγμή της έκρηξης κοντοζυγώνει. Ο σύγχρονος μεσαίωνας θα τερματιστεί κι ο ήλιος θα ανατείλει ξανά. Ο Πολιτισμός θα μας κρατήσει ως τότε ζωντανούς. Βραβείο Πανελλήνιας Ένωσης Κινηματογράφου στις "Νύχτες Πρεμιέρας". Τα λεπτά όρια ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας από έναν μετρ του είδους. Πραγματικά γεγονότα θα ειπωθούν με δυνατή φωνή. Μία καταγγελία και συγχρόνως μία προειδοποίηση. Αύριο βράδυ ίσως είναι αργά" ...

6) Ιt must be Heaven του Ελία Σουλεϊμάν. "Τι είναι άραγε αυτός ο παράδεισος και πού βρίσκεται; Ο σκηνοθέτης θα γυρίσει όλον τον κόσμο μάταια. Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν. Ο ταξικός και φυλετικός διαχωρισμός δεν έχει εκλείψει. Είναι αυτό που αναζητείς σε ένα ανεξάρτητο Φεστιβάλ. Το διαφορετικό που θα ξυπνήσει κάτι μέσα σου. Παράπονο που ξεχειλίζει από τα παιδιά ενός κατώτερου Θεού. Δε το επέλεξαν, δεν προκάλεσαν, δεν ζητούν ελεημοσύνη, αλλά παλεύουν με αξιοπρέπεια να κερδίσουν τον σεβασμό".

5) Ο Ιρλανδός του Μάρτιν Σκορσέζε. Είναι από εκείνες τις στάσεις που θα κρατήσουμε στο χρονοντούλαπο των αναμνήσεών μας. Μία ευθεία γραμμή δίχως γραμμική αφήγηση από το τότε στο σήμερα με ένταση, με παραστατικότητα, με ζωντάνια, που παρά τη διάρκειά της δεν κουράζει. Το τίμημα για κάθε θυσία μεγάλο. Στη ζωή όμως μένουν οι ανθρώπινες σχέσεις. Αυτές που χτίζονται όταν μοιράζεσαι το ίδιο θρανίο, όταν δεν έχεις να βγεις ένα Σάββατο, όταν η κοινή ανάγκη σε δένει και σε κάνει ατσάλι" ...

4) Ένας Ελέφαντας στέκεται Ακίνητος του Χου Μπο. "Η δύναμη της Ποίησης, της Λογοτεχνίας, της Μουσικής έρχονται να συναντήσουν το Σινεμά και να μας δείξουν την μαγεία της Τέχνης στο μεγαλείο της. Κι εκεί που όλα δείχνουν αδιέξοδα κι εκεί που αφήνεσαι στην μοίρα σου ("τι άλλο μπορώ να κάνω;") κι εκεί που όλα γύρω σου καταρρέουν, μπροστά στο απόλυτο κενό εσύ αποφασίζεις να ρίξεις μία ματιά απέναντι. Αυτός που το αποφασίζει, αυτός είναι ο πραγματικά δυνατός".

3) Joker του Τοντ Φίλιπς με το μεγάλο οσκαρικό φαβορί Χοακίν Φοίνιξ. "Ο Τζόκερ είναι καταδικασμένος να προσποιείται ότι χαμογελάει, όπως κι ο κόσμος σήμερα. Η Γκόθαμ Σίτυ αλληγορικά δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα προπύργιο-σύμβολο του Δυτικού Κόσμου, που είναι ικανός να ωθήσει έμμεσα σε παραβατικές κι ενδεχομένως αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές κάθε γνήσιο άνθρωπο, που θέλει απλά να μείνει ρομαντικός και να ονειρεύεται. Ως απόρροια και φυσικό επακόλουθο του ευαγγελισμού της λιτότητας έρχεται η έκρηξη" ...

2) Marriage Story του Νόα Μπόμπακ. "Την ώρα που η γραφειοκρατία θέτει συνεχώς εμπόδια κι αυτοί που φαινομενικά προασπίζουν την ισότητα αναζητούν προσωπικές μικρές μικρές νίκες, κάποιοι μπορούν ακόμα να επικοινωνούν άμεσα. Να ξεσπούν, να τολμούν να εξαγνίσουν τις αμαρτίες του παρελθόντος κι αργότερα να αγκαλιαστούν, καθώς η αγάπη δεν τελειώνει ποτέ. Η δικαίωση του ανιδιοτελούς αγώνα από την μία πλευρά και το δικαίωμα στην "ελευθερία" και μία νέα ζωή από την άλλη με ένα πέπλο γλυκιάς μουσικής να συνοδεύει το ταξίδι μας" ...

1) Parasite του Μπονγκ Τζουν-Χο. "Ένα εξαιρετικό παζλ, ένα κομψοτέχνημα, ένα κράμα του Shoplifters του Κόρε-Έντα και του Burning του Λι Τσανγκ-ντογκ. Ένας σύγχρονος κήπος της Εδέμ γεμάτος πειρασμούς. Μία πολυεπίπεδη εκδίκηση και ένα μήνυμα για την ματαιότητα και το τέλος του κόσμου μας. Πως θα μας βρει το ξημέρωμα μετά την κάθαρση και ποιοι θα σωθούν στη σύγχρονη Κιβωτό του Νώε; Ο επανακαθορισμός, η περισσυλογή κι η αυτοκριτική θα έρθουν όταν πια είναι αργά" ...

The Golden Glove

Eίναι ίσως η ταινία που δίχασε περισσότερο από κάθε άλλη κοινό και κριτικούς το 2019. Ο Φατίχ Ακίν επέστρεψε στην μεγάλη οθόνη δύο χρόνια μετά το "Ιn the Fade" και το έργο του μόνο απαρατήρητο δεν πέρασε. To "Xρυσό Γάντι" βασισμένο στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Χάινς Στρανκ. Μία πολύ πολύ σκληρή ταινία, ένα σοκαριστικό θέαμα που κόβει την ανάσα ξανά και ξανά. Αποτρόπαια εγκλήματα κι αμαρτίες που εξαγνίζονται ως διά μαγείας με τη λυτρωτική δύναμη της μουσικής ενός παλιού τζουκ μποξ.

Μεταφερόμαστε νοερά στο 1970 στο Αμβούργο της Γερμανίας. Ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια της Ευρώπης. Συνοικία Ζανκτ Πάουλι. Υποβαθμισμένη περιοχή με βαθιά αντιφασιστική νοοτροπία. Τα ίδια λίγο πολύ ισχύουν μέχρι και σήμερα. Γνωρίζουμε τον παρανοϊκό serial killer Φριτς Χόνκα (Γιόνας Ντάσλερ). Περιθωριακός χαρακτήρας, έχει βιώσει στο πετσί του την απόρριψη ("ούτε να τον κατουρήσω") και διψά για εκδίκηση. Πίνει "φθηνά" ποτά παρέα με ναύτες, εμπόρους ναρκωτικών και πόρνες. Βρίσκει παρηγοριά στο αλκοόλ και προσπαθεί να καλύψει την "ασχήμια" του. Στο τέλος της βραδιάς επιθυμεί συντροφιά στη σοφίτα που κατοικεί. Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί τι θα ακολουθήσει. "Τι απαίσια μυρωδιά είναι αυτή; - Είναι οι Έλληνες που ζουν από κάτω".

Ο σκηνοθέτης είναι φίλος της Ελλάδας. Μόνο τυχαίο δεν είναι ότι ακούγονται στο μπαρ "τα παιδιά του Πειραιά", ενώ αυτή τη φορά ο Αδάμ Μπουσδούκος (Φυγαδεύοντας τον Χέντριξ) συμμετέχει στο κάστινγκ, όπως ο Γιάννης Οικονομίδης στο "Μαζί ή Τίποτα". Κι επιστρέφω στην τελευταία φράση της προηγούμενης παραγράφου. Η ιστορία μας θυμίζει για ακόμα μία φορά πως ήμαστε προσφυγικός λαός. Περάσαμε πολλά ως οικονομικοί μετανάστες. Πώς μπορούμε σήμερα να φερόμαστε τόσο απάνθρωπα σε αυτούς που ζητούν το ελάχιστο; Μία ευκαιρία να ζήσουν με αξιοπρέπεια την ώρα που έχουν χάσει τα πάντα.

Δεύτερη σημαντική παράμετρος που κάνει το έργο του μεγάλο, σπουδαίο, επίκαιρο, διαχρονικό, οικουμενικό. Η βία που ασκείται στις γυναίκες. Αλήθεια πόσες δολοφονίες γυναικών έχουμε στην Ελλάδα μέσα στο 2019; Αν δεν είναι αυτό κοινωνικό και συγχρόνως σινεμά με πολιτικές προεκτάσεις τότε τι είναι; Ο κόσμος συνηθίζει να μένει στην εικόνα. Δεν είναι συνηθισμένος να εμβαθύνει, να αναζητεί την πηγή έμπνευσης του καλλιτέχνη. Προφανώς για να δημιουργήσει αυτό το θέαμα κι ο ίδιος είναι στα όριά του με τον κόσμο του σήμερα. Μείζον ζήτημα που το αναδεικνύει άμεσα.

Σήψη και δυσωδία, κυριολεκτική και μεταφορική. Η συντήρηση κυριαρχεί υπό την ομπρέλα του φόβου και δεν αφήνει την πρόοδο να ανοίξει τα φτερά της. Ένας άνθρωπος του Πολιτισμού έχει χρέος να ταρακουνήσει τον κόσμο. Απορείς με την ανθρώπινη φύση και τη διαστροφή της. Μία ξεθωριασμένη φαντασίωση και μετά ... χάος. Υπάρχουν όμως μεγαλύτερα εγκλήματα που γίνονται καθημερινά καλυμμένα με έναν μανδύα φαιδρής "κανονικότητας" από άκρη σε άκρη σε ολόκληρο τον κόσμο. Και πλησιάζει η ώρα που το ντουλάπί θα ανοίξει; Διαμελισμένες ζωές σχέσεις και ψυχές "φωνάζουν" για δικαίωση.

Δεν είναι μία ταινία για το ευρύ κοινό, αλλά είναι ικανή να σε βάλει σε βαθύτερες σκέψεις. Σε βασανίζει και το κάνει και μετά τις δύο ώρες της προβολής. Αρχικά σφίγγεται το στομάχι, το σώμα και μετά σκυτάλη παίρνει το μυαλό, το πνεύμα. Πρέπει να καταφέρεις να μεταφερθείς από το δέντρο στο δάσος. Να κατανοήσεις, πως το Ολοκαύτωμα στοιχειώνει ακόμα και σήμερα τους Γερμανούς και το ανησυχητικό είναι πως στην επιφάνεια έρχονται και πάλι θιασώτες του εκμεταλλευόμενοι το πρόσφορο έδαφος της πολυεπίπεδης κρίσης. Για όλους αυτούς τους λόγους ο Φατίχ Ακίν πετάει το γάντι στον θεατή να αποφασίσει αυτός αν είναι χρυσό ή όχι ...

Τα video club ξεψύχησαν

Μετά το Seven Film Gallery και τα Seven Spots συνολικά (Χαριλάου, Μπότσαρη, Κωνσταντινουπόλεως, Αγ.Δημητρίου κ.α) ήρθε η σειρά του κ.Γιάννη Ζαχόπουλου να ανακοινώσει το τέλος του ΑΖΑ. Ένα θρυλικό video club από το 1984 στην Αλεξάνδρου Σβώλου δίπλα στην Αγία Σοφία. Οι εποχές άλλαξαν, o κόσμος πλέον δε νοικιάζει ταινίες. Ελάχιστοι παρέμειναν ρομαντικοί. Προτίμησαν να μετατραπούν σε "πειρατές". Downloading, live στο Ιnternet στον προσωπικό υπολογιστή και σήμερα ακόμα και σε tablet ή κινητά τηλέφωνα. Τι μπορείς να απολαύσεις όμως από την έβδομη τέχνη σε αυτή τη μορφή;

Η ουσία είναι πως μετά το 2010 άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για τα video club(s). Μπορεί τα video (βιντεοκασέτες) να έγιναν DVD και στη συνέχεια Blu-ray, αλλά η ευκολία σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση ήρθαν να βάλουν ταφόπλακα σε έναν ακόμα κλάδο στην Ελλάδα. Δε χρησιμοποιώ τυχαία τον όρο ξεψύχησαν. Θέλω να δώσω τον ανθρώπινο τόνο της ιστορίας. Γιατί ένας τέτοιος χώρος πέρα από τις ταινίες είναι οι άνθρωποι που εργάζονται, η επικοινωνία, η άμεση επαφή, οι φιλίες που χτίζονται. Με αγωνία περιμένεις να βγει μία ταινία που είδες στο Σινεμά και λάτρεψες, να της ρίξεις μία δεύτερη ματιά, να ωριμάσει μέσα σου ή αντίστοιχα μία που έχασες λόγω δουλειάς.

Για να τα λέμε όλα υπήρξαν καλές εποχές, καλά χρόνια. Σε κάθε γειτονιά υπήρχε τουλάχιστον ένα τέτοιο κατάστημα κι όλα τους δούλευαν με το παραπάνω. Είπαμε όμως ο χρόνος τρέχει και κανένας μας δε θα βγει νικητής στην μάχη εναντίον του αν δεν προσαρμόζεται εύκολα. Οι τεχνολογικές εξελίξεις "σβήνουν" επαγγέλματα και ανοίγουν νέους δρόμους, που δεν είχαμε φανταστεί στο παρελθόν. Και τόσο που άντεξαν ήταν ένας μικρός άθλος. Αυτό συνέβη χάρη σε χαρισματικούς ανθρώπους που λατρεύουν τον Κινηματογράφο και τις ταινίες. Μιλάμε για μία συνολική διαδρομή ζωής. Τα πάντα συνυφασμένα με κουτάκια και δισκάκια.

Πώς να αποχωριστείς το δεύτερό σου σπίτι; Είναι δύσκολο, πονάει πολύ. Πόσο μάλλον όταν συνεχίζεις να μένεις κοντά, να περνάς καθημερινά, να βλέπεις τον χώρο που στέγασες κάτι με τόση αγάπη να ρημάζει. Φτάσαμε όμως στο 2020. Ας ελπίσουμε κάτι νέο να έρθει να γεμίσει αυτό το μεγάλο κενό. Να είμαστε αισιόδοξοι, να ελπίζουμε, να πιστεύουμε. Μόνο τότε θα συμβεί, μόνο τότε θα γίνει. Με υπομονή, επιμονή και δύναμη ψυχής.

Για όλους εμάς που υπολογιστής κι η ευκολία της τηλεόρασης του σπιτιού περνάει σε δεύτερη μοίρα είναι ακόμα ένα ερέθισμα να στηρίξουμε τα τοπικά σινεμά. Δεν έμειναν άλλωστε πολλά. Οι τέσσερις αίθουσες του Φεστιβάλ, το Φαργκάνη, το Μακεδονικόν, το Βακούρα και το Κολοσσαίον. Έτσι το νιώθω προσωπικά κι ανάλογα πραττω. Καλά Χριστούγεννα σε όλον τον κόσμο με υγεία κι αγάπη και με το καλό να μας βρει ο νεός χρόνος.

Ι lost my body

Προπαραμονή Χριστουγέννων ο κόσμος βγαίνει να απολαύσει τον χαρούμενο στολισμό της πόλης για έναν καφέ με αγαπημένα πρόσωπα. Κλινήρης μέσα στους τέσσερις τοίχους με καλή μουσική αναζητώ μία ταινία. Πνεύμα ανήσυχο δεν θέλω να χάσω ούτε ώρα. Δεκάδες DVD κι η πλατφόρμα του Netflix στη διάθεσή μου. Tίποτα δεν συγκρίνεται με την μεγάλη οθόνη, ωστόσο πρέπει να συμβιβαστώ για να γίνω καλά και να απολαύσω τις ελάχιστες ημέρες ξεκούρασης που μένουν. Στάση σε ένα ακόμα animation. To τρίτο για τον Δεκέμβριο. "'Εχασα το σώμα μου" του Ζερέν Κλαπέν βασισμένο στο βιβλίο του Γκιγιόμ Λοράν. Μεγάλο Βραβείο στην εβδομάδα των Σκηνοθετών στις Κάννες.

Ένα νεαρό αγορί μεγαλώνει μέσα στην ασφάλεια της οικογενειακής θαλπωρής. Ονειρεύεται να γίνει μουσικός κι αστροναύτης. Τον μαγεύουν οι νότες και το διάστημα. Έρχεται όμως μία έμμεση προοικονομία από τον πατέρα να μας ταράξει. "Δεν κερδίζεις πάντα, έτσι είναι η ζωή". Το κρατάμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας. Λίγα λεπτά αργότερα ένα τραγικό συμβάν θα αλλάξει τις ισορροπίες. Τίποτα δε θα είναι όπως πριν ποτέ ξανά. Ο μικρός Ναουφέλ χάνει τη γη κάτω από τα πόδια του. Θα βρεθεί στο απόλυτο κενό. Είναι αποφασισμένος να τα καταφέρει. Από τα συντρίμμια του να ξεναγεννηθεί.

Tα μεγάλα όνειρα κι οι σπουδές πάνε περίπατο. Φοράει τη φόρμα εργασίας και ρίχνεται άμεσα στη βιοπάλη. Κάνει δουλειές που ολοφάνερα δεν του ταιριάζουν. Πνίγει τον πόνο του στις ατέλειωτες ώρες εργασίας και περιμένει καρτερικά κάποιον να του δώσει σημασία. Ένα χέρι να κρατηθεί, έναν άνθρωπο να μιλήσει, να επικοινωνήσει, να τον εμπιστευτεί. Να μοιραστεί τον πόνο του. Η στιγμή του δυστυχήματος γυρίζει συνεχώς στο μυαλό του όταν μένει μόνος στο κρεβάτι και κοιτάει τον ουρανό. Νιώθει ενοχές, δεν μπορεί όμως να γυρίσει τον χρόνο πίσω σε καμία περίπτωση.

Επιστρέφει στο παρόν. Αναζητεί μία ευκαιρία να ξαναπιάσει τη ζωή από τα μαλλιά. Είναι ένα νέο παλικάρι. Θέλει να φλερτάρει, να προχωρήσει με όσα έχει. Αρνείται να παραιτηθεί προς τιμήν του. Την ίδια ώρα ένα χέρι μόνο ακολουθεί τη δική του διαδρομή. Μοιάζει κάπως μακάβριο, αλλά δεν είναι. Φαίνεται να έχει μία μαγική δύναμη. Άτρωτο. Η στιγμή της ένωσης θα αργήσει. Πρώτα θα συνέλθει η ψυχή, το πνεύμα και μετά το "χαμένο" σώμα. Οι συνθήκες θέλουν τον χρόνο τους να ωριμάσουν.

Ακόμα μία αξιόλογη στάση στο Netflix. Φυσικά ο λόγος για ένα αnimation που αποδέκτες έχει ενήλικες με βαθείς συμβολισμούς κι ευαίσθητο νόημα. Μου θύμισε κάτι από το "Εγώ, ο Κολοκυθάκης". Μία στιγμή ικανή να υποθηκεύσει μία ζωή. Ένα λάθος ανεξίτηλο στην ιστορία της οικογένειας. Θέλει καθαρή σκέψη, υπομονή, ψυχραιμία και τύχη. Το μόνο εύκολο είναι να χαθείς στους δρόμους της Πόλης του Φωτός. Ο Ναουφέλ έχει βρει όμως τη δική του πυξίδα να τον οδηγήσει με επιτυχία μέχρι το τέλος.

Ποια νομίζεις ότι είμαι

Τον Σαφί Νεμπού τον λάτρεψα στα "Δάση της Σιβηρίας". Δεν μπορούσα να μην παρακολουθήσω τη νέα του ταινία. Εδώ έρχεται να ακουμπήσει στο βιβλίο της Καμίγ Λοράνς "Celle que vous croyez" και να διαμορφώσει ακόμα ένα εξαιρετικό πορτραίτο του σύγχρονου κόσμου. Στον κεντρικό ρόλο τώρα έχουμε μία γυναίκα κοντά στα πενήντα. Παλεύει να συμβιβαστεί με τον χωρισμό και τη νέα της ζωή. Η Κλερ έχει δύο παιδιά που πρέπει να σπουδάσουν και να δημιουργήσουν μία ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στο χρέος της ως μάνα και στον πληγωμένο της εγωϊσμό που ζητάει λύτρωση.

Μέσα σε ταχείς ρυθμούς και θυελλώδεις καταστάσεις, "χαμένη" στο αστικό περιβάλλον αναζητεί τον τρόπο, το μέσο ίσως που θα την αναζωογονήσει. Οι πόρτες ερμητικά κλειστές. Καταφεύγει στο προσωπικό της υπολογιστή και γίνεται μέλος σε γνωστή σελίδας κοινωνικής δικτύωσης με ένα fake profile. Από την μία θέλει να παρακολουθήσει, από την άλλη αναζητεί μία νέα αρχή. Όταν πια βρει την άκρη του κουβαριού στήνει ένα πλασματικό σκηνικό Εν τελεί εγκλωβίζεται στα διαδοχικά ψέματά της και αναζητεί διέξοδο. Η ανασφάλειά της δεν την αφήνει όμως να εκδηλωθεί και να φτάσει στα άκρα.

Το φιλμ ακροβατεί ανάμεσα στο υπαρξιακό δράμα και το θρίλερ. Ένας ύμνος για τη σύγχρονη μοναξιά κι απομόνωση που ξεκίνησε τη διαδρομή του από το Βερολίνο. Θέλει τόσο πολύ μα δεν μπορεί. Διαμορφώνεται μίας μορφής ψύχωση. Ξεχνά το χρέος της, αμελεί πως είναι μητέρα για μεγάλο διάστημα. Η κρίση της μέσης ηλικίας την οδηγεί σε αποφάσεις εν βρασμώ και σπασμωδικές κινήσεις. Το κινητό τηλέφωνο γίνεται προέκταση του χεριού της. Ανταλλάσσει συνεχώς μηνύματα. Κρύβεται πίσω από την ασφάλεια της οθόνης. Διστάζει όμως να παρουσιαστεί και να πει επιτέλους την αλήθεια.

Αναπτύσσεται ένα φλερτ με ηδονιστικές νότες. Κάπου κάπου χανόμαστε ανάμεσα στην πραγματικότητα και το ονειρικό στοιχείο. Η Ζιλιέτ Μπινός είναι καθηλωτική. Σε μαγνητίζει, σε μαγεύει και σε καλεί σαν άλλη σειρήνα να ακολουθήσεις το τραγούδι της. Kι αυτός ο δρόμος ενδεχομένως να μην έχει γυρισμό και για τους δύο. Ίσως σε βγάλει στον γκρεμό. H αυταπάτη της αιώνιας νιότης γίνεται ο χειρότερος σύμμαχος. Πώς θα απεγκλωβιστείς; Πού θα βρεις τη δύναμη να συνεχίσεις τον αέναο αγώνα;

Διαδοχικές συζητήσεις κι αναζητήσεις στο χρονοντούλαπο των αναμνήσεων. Μέσα από την καρέκλα της ψυχανάλυσης ακτινογραφούνται οι πιο λεπτές πτυχές της προσωπικότητας του πρωταγωνιστικού χαρακτήρα. Κατασκεύασε έναν κόσμο για να επιβιώσει με το μικρότερο δυνατό κόστος. Έτσι όπως τον φαντάστηκε, ώστε να αναζητήσει την ελπίδα, να αποτινάξει τον φόβο του γήρατος. Ένας αληθινός κεραυνός που σκάει κι είναι ικανός να σε διαλύσει. Προσπαθεί να αλλάξει ζωή, να ενσαρκώσει κάποια άλλη. Αυτή που τη "σκότωσε". Θα τα καταφέρει; Πότε θα είναι έτοιμη να αποκαλύψει το μυστικό της;

Μέσα από διαρκείς ανατροπές και δαιδαλώδη μονοπάτια οδηγούμαστε στο φινάλε. Η λογική έχει πρυτανεύσει. Η ώρα της κάθαρσης έχει φτάσει. Ακριβώς τώρα. Μπορεί πλέον να βγει στο νερό της βροχής και να απολαύσει την καταιγίδα. Είναι ένας άλλος άνθρωπος. Έχει κερδίσει το στοίχημα με τον εαυτό της. Μία περιπέτεια με αίσιο τέλος, όπως και στα Δάση της Σιβηρίας. Επιστρέφει πιο δυνατή, πιο ώριμη, έχει κάνει την αυτοκριτική της. Δε χρειάστηκε να απομακρυνθεί, παρά μόνο να βρει τον σωστό άνθρωπο να τη βοηθήσει να απεγκλωβιστεί. Αυτό είναι το σημαντικότερο στην εποχή μας.

Eυτυχία

Η πολυαναμενόμενη ταινία του Άγγελου Φραντζή (Ακίνητο Ποτάμι) έφτασε στη Θεσσαλονίκη και τον θρυλικό κινηματογράφο Φαργκάνη, που δε χάνουμε ευκαιρία να επισκεφτούμε. Mας δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσουμε τη σπουδαία Ελληνίδα στιχουργό, Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου που το έργο της μελοποίσαν και τραγούδησαν οι Τσιτσάνης, Χιώτης, Καλδάρας, Χατζιδάκης. Ο άνθρωπος κι η καλλιτέχνης συμπλέκονται και αλληλεπιδρούν κάθε στιγμή, σε κάθε σκηνή. Πάντα με ένα δανεικό μολύβι στο πόδι, φτιάχνει στίχο σε μία στιγμή με αφορμή κάτι που θα ακούσει, θα δει, θα σκεφτεί. Ένα μοναδικό χάρισμα, ένα ταλέντο που θα ζήλευε ο καθένας.

"Δε θέλω να θυμάμαι". H μεγάλη ώρα της βράβευσης έχει φτάσει, πώς έφτασε όμως η Ευτυχία μέχρι εδώ; Βίωσε την Μικρασιατική καταστροφή του 1922. Ήρθε στην Αθήνα βασανισμένη με την μάνα και τα δύο της παιδιά. Αντίκρισε τον Χάρο με τα μάτια της, είδε την κόλαση κι όμως απέδρασε. Αφού σώθηκε αποφάσισε να αλλάξει την μοίρα της κόντρα στις κοινωνικές επιταγές της εποχής. Δε συμβιβάστηκε καμία στιγμή. Ζήτησε διαζύγιο, απαρνήθηκε το πτυχίο δασκάλας κι αποφάσισε να ζήσει τη ζωή της με μεγάλη ένταση. Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος που μανιωδώς καπνίζει. Άγχος, έλλειψη ηρεμίας και νηφαλιότητας. Νιώθεις πως δεν κοιμάται, δε ξεκουράζεται ποτέ αυτός ο άνθρωπος.

Η ζωή της θα μπορούσε να είχε αλλάξει όταν γνώρισε τον Γιώργο. Παντρεύτηκαν. Δεν άλλαξε όμως τίποτα ουσιαστικό. Οπλισμένος με την αρετή της υπομονής και με πολύ πολύ αγάπη τη δέχτηκε όπως ήταν. Δυναμική, δημιουργική, οξυδερκής, αλλά δυστυχώς εθισμένη στον τζόγο. Κι εδώ ανοίγει ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο. Οι τράπουλες, τα ζάρια, τα στοίχηματα, τα καζίνο έχουν ξεκληρίσει οικογένειες κι έχουν κλείσει σπίτια. Είναι ένα μείζον πρόβλημα που φτάνει μέχρι το σήμερα και δίνει επίκαιρο τόνο στο φιλμ. Θα βιώσει την απόλυτη επιτυχία, παράλληλα όμως την απώλεια (μάνα, άντρα, κόρη, υλικά αγαθά). Παρ΄όλα αυτά θα μείνει όρθια στα πόδια της μέχρι την τελευταία της παράσταση, έχοντας πλάι της έναν αληθινό φίλο, τον Λουκά.

Το σενάριο της Κατερίνας Μπέη εξαιρετικό. Ο σκηνοθέτης πατάει πάνω του και "ζωγραφίζει". Κάτια Γκουλιώνη (Πολυξένη) και Καρυοφυλλιά Καραμπέτη δίνουν δύο μοναδικές ερμηνείες άξιες του διαμετρήματός τους. Υποστηρικτικά κινούνται Πυγμαλίων Δαδακαρίδης και Θάνος Τοκάκης. Οι στίχοι που ακούγονται συγκινούν, αγγίζουν τις πιο ευαίσθητες χορδές μας. Κάπου εδώ όμως οφείλω να βάλω μία άνω τελεία και να εκφράσω έναν προβληματισμό μου, κατά πόσο αυτό το βιογραφικό στόρυ μπορεί να αγγίξει τους νέους της εποχής μας που μεγαλώνουν με διάφορους καλλιτέχνες του δρόμου. Άτομα που επιχειρούν να κάνουν καριέρα μέσω του youtube και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με "φθηνό" περιεχόμενο. Τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Πρέπει να νιώσεις το συναίσθημα, να σε διαγείρει η πενιά για να κυλήσεις μέχρι τον βυθό και να κολυμπήσεις παρέα με την Ευτυχία. Σε διαφορετική περίπτωση πνίγεσαι, χάνεσαι.

Έρχεται αυτό το οξύμωρο, "εγώ τη ζωή μου την περπάτησα όπως ήθελα" και σου μένει καθώς περπατάς στον δρόμο μετά την προβολή για ώρα. Μοιάζει σαν μία τραγική ειρωνεία. Ένας άνθρωπος που πέρασε τόσα πολλά, αλλά παρέμεινε μέχρι την τελευταία στιγμή ζωντανός, ακμαίος, αντισυμβατικός. Δεν αλλοτριώθηκε στιγμή. Μία γυναίκα που τη σέβονταν, που την έτρεμαν οι άντρες και μιλούσαν μονάχα πίσω από την πλάτη της. Θα μπορούσε να απολαύσει τους καρπούς της δουλειάς της μέχρι τα βαθιά γεράματα, αλλά το "μικρόβιο" την έκανε να πεθάνει στη ψάθα. Δεν έχει τέλος ο φαύλος κύκλος. Παίζεις, δανείζεσαι, προσπαθείς να ρεφάρεις και πάλι από την αρχή. Χάνεις, χάνεις, χάνεις. Χρήματα, φαιά ουσία, την καθημερινότητα.

Ένα όμορφο δίωρο με μία σκληρή ταινία. Η Ευτυχία από την πρώτη στιγμή που πάτησε το πόδι της στην Αθήνα αντιλήφθηκε το μεγαλείο της ελευθερίας, του πολιτισμού, των τεχνών, της μουσικής. Εκεί στράφηκε, εκεί έστρεψε τις κόρες της, ενώ ένας πολύ αξιολόγος και μελετηρός άνθρωπος ήταν κι ο σύζυγός της. Μία επαναστάση γένους θηλυκού κοντά στο 1930 κι ένας "μαύρος Μάρτης" που την κατέτρεχε καθ΄όλη τη διάρκεια της ζωής της. "Εγώ δεν τρώω φαϊ, λεφτά τρώω". Αυτή ήταν η σπουδαία Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου. 'Ενας μύθος που αδίκησε τον εαυτό της.

Μια εικόνα... χίλια πίξελς

Άλλη μια χρονιά πλησιάζει στο τέλος της και μαζί η δεύτερη δεκαετία του νέου αιώνα. Η Θεσσαλονίκη φόρεσε και φέτος τα γιορτινά της. Μετά από χρόνια είχαμε ξανά στην πλατεία Αριστοτέλους τη φωταγώγηση του χριστουγεννιάτικου δέντρου με τη συνοδεία μιας σύντομης συναυλίας με υψηλή προσκεκλημένη την Άλκηστη Πρωτοψάλτη. Ωστόσο αυτές τις γιορτινές μέρες ο νους όλων πρέπει να είναι σε αυτούς που δεν μπορούν να γιορτάσουν. Να μην τους θαμπώνουν τα στολίδια και τα λαμπάκια. Τα φώτα πρέπει να στρέφονται στον συνάνθρωπο και όχι στο εμπορικό κομμάτι των εορτών. Ας προσπαθήσουμε να γιορτάσουμε όλοι μαζί, και όχι μόνο όσοι μπορούν. 

Κατ' εξαίρεση φωτογραφία τραβηγμένη με το κινητό.

20/12/2019

Τάσος Τσιφτσής

Το μαύρο και τα πυροτεχνήματα

Στο μπαλκόνι εκκωφαντική σιωπή. Κοιτάζω τον ουρανό για ώρα ... μαύρο, πίσσα. Δε φαίνεται το φεγγάρι, δεν υπάρχουν αστέρια, ούτε καν σύννεφα. Μία δύσκολη νύχτα μας περιμένει κι αργεί να ξημερώσει. Ξαφνικά κάπου στο βάθος πυροτεχνήματα. Δεκάδες, εκατοντάδες. Χρωματίζουν, δίνουν λάμψη, φέρνουν μία αυθόρμητη αισιοδοξία ... για λίγο. Σύντομα το show ολοκληρώνεται. Ξανά σκοτάδι, σκιαχτικό, τρομακτικό, προκαλεί φόβο και δέος στους περισσότερους. Δε σταματώ να το αντικρίζω, το βλέμμα μου μένει καρφωμένο εκεί, μαζί κι η σκέψη. Θα αναρωτηθεί κανείς γιατί τα γράφω όλα αυτά.

Αυτή η μικρή παραβολή αποτελεί την εικόνα της κοινωνίας μας στα δικά μου μάτια. Μετά από μία δεκαετία μνημονίων, εναλλαγής κυβερνήσεων και τρομερών δυσκολιών αποτύχαμε παταγωδώς στο σύνολό μας να γίνουμε "καλύτεροι" ή αν θέλετε περισσότερο άνθρωποι. Αυτό θα πρέπει να μας πληγώνει, να μας προβληματίσει, να μας ανησυχεί. Το μαύρο απλώνεται από τους δρόμους, τις πλατείες, μέχρι τις ταράτσες. Τρομάζω, κάθε πρωί που ξυπνώ, αγχώνομαι πριν διαβάσω τις ειδήσεις. Τι βαπτίζεται άραγε επικαιρότητα και τι "κανονικότητα"; Πόσο εύκολα αποπροσανατολίζεται η κοινή γνώμη; Νιώθω δίχως υπερβολή ξένος σε όλο αυτό το θέατρο του παραλόγου.

Επιμένω πως δεν είναι λύση η βία. Κι εδώ μιλάμε για αποτυχία. Με σπασμωδικές κινήσεις ίσα ίσα ενισχύεις το αφήγημά τους, μία τρύπα στο νερό. Δεν είναι αντίδραση όμως σκεπτόμενου ανθρώπου  η σιωπηλή αποδοχή μίας τέτοιας κατάστασης, όπως αυτή που διαμόρφωνεται. Ναι να υπάρχει ασφάλεια, να υπάρχει ευταξία, ναι, ναι, ναι, αλλά με συγχωρείτε αυτά που βιώνουμε ξεπερνούν τα όρια. Ψάχνω μία σανίδα να κρατηθώ. "Η Χρυσή Αυγή δεν είναι εγκληματική οργάνωση", "τα Αρχαία της Βενιζέλου αποσπώνται". Τι κι αν η Ευρώπη μιλάει για μία νέα Πομπηία, οι εξελίξεις έχουν δρομολογηθεί στα ανώτερα κλιμάκια. Και μετά λύπης μου είδα ελάχιστους Θεσσαλονικείς να ευαισθητοποιούνται. Δεν μπορώ να πανηγυρίζω ούτε για ένα ψήφισμα 20.000 και πλέον ατόμων στο Internet, ούτε για τα λίγα άτομα που βρέθηκαν στη Βενιζέλου την τρίτη το απόγευμα.

Μία απλή αναφορά στα εθνικά ζητήματα και το προσφυγικό είναι αρκετή στην παρούσα φάση, όπως επίσης σε χιλιάδες οικογένειες που έχασαν τα κοινωνικά επιδόματα και δε θα κάνουν φέτος Χριστούγεννα. Μιλάμε όμως για τη γέννηση του Θεανθρώπου, πού είναι η αγάπη κι όσα πρεσβεύει στην ουσία; Χάθηκαν κι αυτά το πέρασμα των χρόνων. Έμεινε μία τυπολατρία κι ένας ξενόφερτος υλιστικός στολισμός. Ψηλά δέντρα, λαμπάκια, στολίδια και μία απέλπιδα προσπάθεια να γεμίσουμε το κενό με πράγματα. Φυσικά όλο αυτό το σαθρό οικοδόμημα θα καταρρεύσει. Το χειρότερο είναι πως κάποιοι εύχονται να μη συμβεί αυτό κι απολαμβάνουν τα πρόσκαιρα προνόμια που τους έφεραν οι συγκυρίες, αδιαφορώντας για τον διπλανό.

Εμείς ωστόσο θα μπορούμε να γιορτάσουμε πραγματικά κι όχι εικονικά όταν δε θα υπάρχουν τόσοι, τόσοι, τόσοι άστεγοι, όταν κάθε οικογένεια θα μπορεί να έχει ένα σεμνό κι αξιοπρεπές τραπέζι, όταν οι άνθρωποι θα γεννούν και δε θα αυτοκτονούν. Σε έναν κόσμο που οι κοινωνικές ανισότητες συνεχώς μεγαλώνουν πώς να γιορτάσεις; Και να είστε σίγουροι ο Θεός δεν μας ξέχασε, εμείς ξεχάσαμε τον Δημιουργό, την Ανώτερη Δύναμη που δημιούργησε αυτόν τον κόσμο. Θα υποστούμε την τιμωρία του άπληστου Μίδα. Γι΄αυτό πρέπει να γνωρίζεις Ιστορία, για να αποφεύγεις τα λάθη του παρελθόντος, αλλά ποιος κάνει τον κόπο σήμερα; "Δεν υπάρχει χρόνος" ...

Την ώρα που η πολιτιστική μας κληρονομιά ξεριζώνεται και πιθανότατα χάνεται, την ώρα που ο Πολιτισμός θέλουν να μας πείσουν πως είναι προνόμιο λίγων, την ώρα που βραδιάζει, έρχονται τα πυροτεχνήματα σε καλά οργανωμένη αποστολή στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και κάτι δρόμοι στολισμένοι να δίνουν μία έσχατη νότα Χριστουγέννων. Αυτό έμεινε. Αυτό δέχονται απαίδευτα δίχως καμία αισθητική παρέμβαση. Εύχομαι καλές γιορτές σε όλους με υγεία, με το καλό να μας βρει ο νέος χρόνος και μακάρι να μην έχουμε άλλες δυσάρεστες εκπλήξεις μέχρι να μας αποχαιρετήσει το 2019.

Oι Τρεις Αδελφές

O Eμίν Αλπέρ ήρθε στη Θεσσαλονίκη και το 60ό επετειακό Φεστιβάλ Κινηματογράφου με τη νέα του ταινία "A Tale of Τhree Sisters". Η πρώτη μας γνωριμία είχε πραγματοποιηθεί με το "Frenzy", ενώ είχε προηγηθεί το "Πέρα από τον Λόφο", το οποίο έλαβε πλήθος διακρίσεων. Aπό το Βερολίνο, στη Θεσσαλονίκη κι από σήμερα στις σκοτεινές αίθουσες. Συμπαραγωγή Ελλάδας και Τουρκίας με τη συμμετοχή της Horsefly Production του Γιώργου Τσούργιαννη. Μία ανάγλυφη απεικόνιση της επαρχίας της Τουρκίας με έμφαση στη λεπτομέρεια και τη λεπτή υψή των χαρακτήρων που παλεύουν μάταια να ξεφύγουν από την μοίρα τους.

Κάπου στα βάθη της Ανατολίας. Μία καθ΄όλα ανδροκρατούμενη κοινωνία που αποφασίζει για την τύχη των γυναικών ανεξαρτήτου ηλικίας. Οι πρωταγωνίστριες ακροβατούν ανάμεσα στη μιζέρια του πατρικού σπιτιού και την κατοικία του γιατρού κ.Νετζάτι, στον οποίο εργάζονται φροντίζοντας τα παιδιά του. Κάτι διαφορετικό μοιάζει όνειρο απατηλό. "Κόλλησα στο χωριό και παντρεύτηκα εσένα". Οι αποφάσεις έχουν παρθεί. Ένας κινούμενος βούρκος που απλά εγκλωβίζει μέσα του ζωές και τις καταδικάζει. Κι αν θέλεις το παιδί σου να μορφωθεί; Να γλιτώσει από αυτόν τον φαύλο κύκλο; Μηδενικές πιθανότητες, εκτός κι αν ο "γιατρός" σε συμπαθήσει και σου δώσει μία ευκαιρία.

Οι εικόνες γλαφυρές. Η χιονισμένη οροσειρά καλύπτει τα πάντα. Οι επαναλήψεις επιτείνουν την αγωνία. Όποιος προσπαθεί να επαναστατήσει είναι καταδικασμένος. Σκύβουν το κεφάλι να ξημερώσει μία ακόμα ημέρα. Φτώχεια, κακουχίες, πόνος. "Τα ξύλα κοστίζουν, δεν είμαστε καμία έπαυλη εδώ". Αυτή είναι η σημερινή Τουρκία, που δε φαίνεται πουθένα, που δεν πουλάει στα δελτία των ειδήσεων, που ανακήρυξε από φόβο κι άγνοια σουλτάνο με απόλυτη εξουσία τον Ερντογάν. Υφαίνεται αριστοτεχνικά ο κοινωνικός ιστός. Δεν υπάρχει ελπίδα. Είναι τραγικό. Μου έρχονται στο μυαλό το "Μustang" της Deniz Gamze Erguven και το "Sibel" των Guillaume Giovanetti και Gagla Zencirci.

Kόντρα σε όλο αυτό το ρεύμα έρχονται οι σκηνές των τριών αδελφών. Συνομιλούν, συζητούν, μονοιάζουν, μαλώνουν και ξανά από την αρχή. Ένοχα μυστικά αποκαλύπτονται. Θα ειπωθούν σκληρές κουβέντες που θα πληγώσουν σαν μαχαίρια. "Ύπουλο φίδι". Υπάρχει όμως μία βαθιά κατανόηση, μία αλληλεγγύη μεταξύ τους. Βιώνουν το ίδιο δράμα σε διαφορετικά επεισόδια κι επίπεδα. Όλη αυτή η αδικία είναι ικανή να προκαλέσει έκρηξη, να φέρει τους ανθρώπους σε υστερία. Και μετά την έκρηξη, ο φακός και πάλι στη Φύση. Όλα μετρημένα, όλα τη σημασία τους. Γιώργος και Νίκος Παπαϊωάννου προσθέτουν τις νότες, που δένουν αρμονικά.

Σχηματίζεται ένα ιδιαίτερο τρίγωνο, που σε αρκετές στιγμές μας θυμίζει τις "Τρεις Αδελφές" του Αντόν Τσέχωφ. Εδώ όμως δεν πάμε για την Μόσχα, μένουμε ακίνητοι κυριολεκτικά και μεταφορικά. Η πολιτική ηγεσία είναι αμείλικτη. Η ανθρώπινη ζωή μετράει ελάχιστα. Ο θεατής παλεύει μέσα του να δεχτεί όσα βλέπει. Προσπαθεί να κατανοήσει το μέγεθος της πλύσης εγκεφάλου που έχουν υποστεί. Φεύγει με την καρδιά σφιγμένη. Εκτιμάει αυτά που έχει, την ελευθερία, την πρόσβαση σε βασικά αγαθά, την μόρφωση, τον Πολιτισμό. Εκεί δυστυχώς δεν υπάρχει η ευκαιρία για τίποτα απ΄όλα αυτά. Θεωρούνται κάποια πολυτέλεια κι άλλα άγνωστα, αχαρτογράφητα μονοπάτια.

Το αυτοκίνητο φεύγει ... Τα πάντα έχουν δρομολογηθεί. Η χιονισμένη οροσειρά καλύπτει τα πάντα. Αυτοί οι άνθρωποι αφήνονται-μένουν εκτεθειμένοι μέσα στον χειμώνα σε ένα χωριό δίχως στοιχειώδεις υποδομές. Αργό κι επώδυνο τέλος τους περιμένει. Ακόμα και τα βουνά μπορούν να λυγίσουν αρκεί να υπάρχει ανθρώπινη ενσυναίσθηση. Ρεαλιστικός κινηματογράφος που φωνάζει, κραυγάζει να ρίξουμε μία ματιά και σε αυτούς τους ανθρώπους. Στους απόκληρους που έρχονται αντιμέτωποι με την πιο σκληρή μορφή ηγεσίας. "Οι πολιτικοί είναι ξεδιάντροποι ψεύτες" ...

Οι Δύο Πάπες

O Bραζιλιάνος Φερνάντο Μεϊρέγες κι ο πολύπειρος οσκαρικός σεναριογράφος, Άντονι ΜακΚάρτεν ("Θεωρία των Πάντων", "Σκοτεινή Ώρα", "Βοhemian Rapsody") συνεργαζόνται σε μία από τις μεγάλες επιτυχίες της φετινής κινηματογραφικής χρονιάς στη δύση του 2019. "Τhe two Popes". Πολιτικό σινεμά υψηλής ποιότητας και σημασίας μέσα από μία αλληγορία με βαθείς συμβολισμούς για έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει κι εμείς πρέπει να αγωνιστούμε για την πρόοδο ενάντια στη συντήρηση και τον σκοταδισμό που αναβιώνει. Μοναδική διέξοδος η επικοινωνία κι η συνεργασία μεταξύ των ανθρώπων.

Ο Πάπας Βενέδικτος XVI έχει διαδεχθεί τον Ιωάννη Παύλο ΙΙ. Γερμανός στην καταγωγή, σκληρός άνθρωπος, κατηγορείται πως έχει υπάρξει ναζί στο παρελθόν και μπλέκει σε υπόθεση συγκάλυψης παιδεραστίας. H ιδεοληπτική καθολική εκκλησία απομονώνεται κι απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από τους πιστούς. Ο Χόρχε Μπεργκόλιο από την Αργεντινή αποφασίζει να παραιτηθεί από το αξίωμά του και ενημερώνει σχετικά τον προκαθήμενο. Ταξιδεύει για το Βατικανό. Θα συναντήσει μία έκπληξη που σίγουρα δεν περιμένει. Η ταινιά μοιάζει να παίρνει τη σκυτάλη από το "Spotlight" του Toμ ΜακΚάρθι και συνεχίζει διεισδύοντας στα άδυτα ενός κόσμου ερμητικά κλειστού.

Σκάνδαλα αποσιωπούνται, αμαρτίες ξεχνιούνται και μία άφεση είναι ικανή να καθαρίσει μυαλό και καρδιά. Τι γίνεται όμως με τα θύματα του παρελθόντος; Ο μανδίας της εκκλησίας είναι ικανός να καλύψει πολλά και το έκανε για χρόνια, εν έτει 2020 όμως οι μάσκες πρέπει να πέσουν κι οι ένοχοι να βρεθούν στο εδώλιο του κατηγορουμένου. "Οι ναοί μας είναι όμορφοι, αλλά άδειοι". Αυτή ακριβώς η περιγραφή αρμόζει στη σημερινή ορθοδοξία. Η έννοια του Θείου έχει χαθεί. Αρκούμαστε στην τυπολατρεία και τις λαμπρές τελετές εντυπωσιασμού στο πνεύμα της εποχής και του καπιταλισμού.

Κι έρχεται στην Καπέλα Σιξτίνα ο Αργεντίνος που οι τράπεζες έχουν καταστρέψει τη χώρα και τον λάο του να πει στο γερμανικό "ροτβάιλερ" πράγματα που κλονίζουν τον κόσμο του και ρίχνουν στο έδαφος τις παρωπίδες του. Δύο κόσμοι συγκρούονται μέσα από στιχομυθίες με ιδιαίτερη ένταση. "Ο Ιησούς υψώνει τείχη; Ο Ιησούς ειναι η προσωποποίηση του ελέους". Οι ανισότητες συνεχώς εξαπλώνονται. Η παρομοίωση με τον καρκίνο ραγίζει κόκκαλα, σε κάνει να παγώσεις. Η αγάπη είναι το νόημα πίσω από το κήρυγμα, τις λέξεις, κι είναι αυτή που έχει χιλιάδες μορφές να εκδηλωθεί. Το λησμονήσαμε. Κι έρχεται να μας το θυμίσει αυτό το σπουδαίο φιλμ.

Το ένοχο παρελθόν τους ενώνει. "Από την τυραννία της καταστολής και της καταπίεσης, στην τυρρανία του οικονομικού στραγγαλισμού" και της αξιοπρέπειας. Η κοινωνία εξιδανικεύει μονάχα το χρήμα. Έχουν χαθεί αξίες, ιδέες, ιδανικά, συναισθήματα στη διαδρομή. Εδώ ακριβώς έρχεται ένας άνθρωπος να φωνάξει: "Σε κάθε νίκη υπέρ των φτωχών έβρισκα μία εξιλέωση". Ένα γκολ, ένα τάνγκο πηγή αληθινής χαράς, όπως οι κοινοί θνητοί από την μία κι ένα αίσθημα ατέρμονης μοναξιάς από την άλλη. Τζόναθαν Πράις σε μία εξαιρετική ερμηνεία έρχεται να προστεθεί σε Ντε Νίρο, Ντράιβερ, Φοίνιξ στην κούρσα για το Oscar α΄ανδρικού ρόλου, ενώ ο Άντονι Χόπκινς είναι ο ιδανικός συμπαραστάτης του. Μεστός, λιτός, στιβαρός, σαν το παλιό καλό κρασί.

Από το Dancing Queen των ΑΒΒΑ στο Βella Ciao. Mία επαναστατική ταινία, ικανή να ταράξει τον σκεπτόμενο κόσμο. Aκόμα κι οι πιο σκληροί άνθρωποι πρέπει να γνωρίζουν πότε είναι η σωστή στιγμή να παραδώσουν την εξουσία με γνώμονα το κοινό καλό. Τιμάει έναν μεγάλο άνδρα να έχει την αυτογνωσία της ήττας. Κι όπως στην περίπτωσή μας μία παραίτηση έρχεται να δώσει τη σκυτάλη στην πρόοδο, έτσι και το σημερινό σύστημα ήρθε η ώρα να εξελιχθεί, να μετατραπεί σε κάτι που θα έχει ως κέντρο τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Ειδάλλως η καταδίκη μας μοιάζει απλά θέμα λίγων ετών.

Μια εικόνα... χίλια πίξελς

Κάθομαι μπροστά στην τηλεόραση, έτοιμος, πριν φύγω από το σπίτι να συναντήσω κάτι φίλους. Ξαφνικά χτυπάει το κινητό, "Έτοιμο το κείμενο;". Δευτερόλεπτα μετά μπροστά στον υπολογιστή και ακούω από την ανοιχτή TV τη φράση: "Η σεξουαλικότητα δεν έχει φύλο". 

Έτοιμο το κείμενο, σκέφτηκα. 

Πριν περίπου δυο μήνες, κάνοντας βόλτα στην καρδιά των Βρυξελλών συνάντησα τυχαία τα παραπάνω γκραφίτι. Εντυπωσιάστηκα από την αμεσότητα του μηνύματος. Μεγάλες εικόνες, στο κέντρο της πόλης για να καταλάβεις καλά ότι ο καθένας είναι ελεύθερος να κάνει τις επιλογές του χωρίς να κρίνεται. Είναι ελεύθερος να θέλει όποιον επιθυμεί, να αγαπάει όποιον θέλει. 

13/12/2019

Τάσος Τσιφτσής

Δικαίωση του Netflix

O αυθεντικός σινεφίλ είναι δύσκολο να βάλει στη ζωή του το Netflix και να μεταφερθεί από την ιεροτελεστία της σκοτεινής αίθουσας που προκαλεί δέος σε μία οθόνη υπολογιστή, πόσο μάλλον τάμπλετ ή κινητού. Τον εγκλωβίζεις, νιώθει φυλακισμένος. Παρακολούθησα ας πούμε το "Roma" του Αλφόνσο Κουαρόν τόσο στο Ολύμπιον, όσο και στην πλατφόρμα. Χαώδης η διαφορά στην αίσθηση και στο πολύ ευαίσθητο κομμάτι του ήχου. Βεβαίως όπως όλοι γνωρίζουμε το Νetflix βασίζει τη δυναμική του στις σειρές που προβάλει κι έχουν κερδίσει θαυμαστές από άκρη σε άκρη στον κόσμο. Δε το αφήνει αδιάφορο όμως το Σινεμά.

Έτσι μετά το έργο ζωής του Μεξικανού σκηνοθέτη, που κέρδισε το Oscar Ξενόγλωσσης ταινίας πέρυσι και δεκάδες διακρίσεις παγκοσμίως, φέτος ραντεβού με τις Χρυσές Σφαίρες και τα Χρυσά Αγαλματίδια δίνουν το "Ιrishman" του Μάρτιν Σκορσέζε και το "Μarriage Story" του Νόα Μπόμπακ. Δύο εξαιρετικές ταινίες, μεγάλες σε διάρκεια με εξαιρετικές ερμηνείες. Και το οξύμωρο είναι ότι το νέο κάνει στροφή στο παλιό. Με φιλμ άνω των δύο ωρών και κορυφαίες παραγωγές. Από που να ξεκινήσει κανείς; Από τους σκηνοθέτες, από τον Άνταμ Ντράιβερ, τον Ρόμπερ Ντε Νίρο, τον Αλ Πατσίνο, τη Σκάρλετ Γιόχασον, το ασπρόμαυρο φόντο στο έργο του Κουαρόν;

Κι από τη στιγμή που τα οικονομικά κεφάλαια συνεχώς μειώνονται στη βιομηχανία του σινεμά και μου δίνεται η ευκαιρία να τις παρακολουθήσω έστω για λίγες ημέρες στον κινηματογράφο προσωπικά  δεν είμαι εντελώς αρνητικός. Είναι ένας τρόπος επιβίωσης. Τι θα συμβεί όμως τώρα που στο παιχνίδι μπαίνει η apple κι η disney; Ενδεχομένως να δημιουργηθεί χάος. Θα περιμένουμε και θα το ζήσουμε κι αυτό, γεροί να είμαστε. Προς ώρας προσπαθούμε να μείνουμε σε επαφή με το πάθος μας με κάθε κόστος. Κι όταν τα αποτελέσματα είναι σαν του Ιρλανδού, κακά τα ψέματα δεν έχουμε να πούμε και πολλά. Αρκεί να παραμείνει έτσι ...

Την ίδια ώρα δεν παύουμε να είμαστε λάτρεις του ανεξάρτητου κινηματογράφου. Βρισκόμαστε στα Φεστιβάλ, γνωρίζουμε νέους σκηνοθέτες και το έργο τους και στη συνέχεια παρακολουθούμε τη διαδρομή τους. Ανταλλάσουμε κουλτούρα και πολιτιστικά στοιχεία και μέσα από αυτήν την παίδευση το μόνο σίγουρο είναι πως γινόμαστε καλύτεροι. Ισορροπία, το ένα δεν αντικαθιστά, δεν υποκαθιστά, αλλά συμπληρώνει το άλλο. Αναρωτιέμαι κάποιες φορές αν έχει αξία να τα γράφω όλα αυτά, αλλά με το που καθίσω στο πληκτρολόγιο νιώθω πως είναι ιερό μου χρέος προς τον πολιτισμό, την τέχνη και τον εαυτό μου. Ένα ελάχιστο λιθαράκι, ώστε το βράδυ να κοιμηθώ ήρεμος.

Με τα πολλά το Νetflix δικαιώνεται. Και δεν είναι μόνο οι ταινίες σταθμοί που προανέφερα, αλλά και μικρά μικρά διαμαντάκια, ειδικά στην ενότητα των ντοκιμαντέρ, αλλά και στις ταινίες ("Οn my skin", "το αγόρι που δάμασε τον άνεμο"). Προσπαθώ να είμαι σε επαφή. Έχω γράψει για αρκετά απ΄αυτά στη στήλη μας και ειλικρινά ελπίζω στο μέλλον να έχουμε ακόμα περισσότερες αφορμές για συζήτηση πάνω στο κομμάτι της έβδομης τέχνης. Μας κάνει να ξεφύγουμε, να μάθουμε, να παλέψουμε, να σκεφτούμε κι επιτέλους να βρούμε τη δύναμη να δράσουμε. Γιατί οι πράξεις είναι αυτές που μένουν στο τέλος.

O Mπονιουέλ στον λαβύρινθο με τις χελώνες

Ο Σαλβαδόρ Σιμό αποφάσισε να μας ταξιδέψει στον λαβύρινθο του κόσμου του Λουίς Μπονιουέλ με βάση του το oμότιτλο graphic novel του Φερμίν Σολίς. Μία διαδρομή γνωριμίας με τον άνθρωπο και τον σκηνοθέτη πριν πέσει το "μαύρο" και χρειαστεί να μεταναστεύσει στην Αμερική. Τι μας διδάσκει αυτή η ιστορία; Μετά από μία περίοδο βαθιάς κρίσης στην ανθρωπότητα έρχονται ως σωτήρες αυτοί που σκορπούν τον θάνατο και το μίσος στο βωμό μίας δήθεν Αρίας φύλης. Ένα animation για ενήλικες, άκρως επίκαιρο, που κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Μάλιστα πριν λίγες ημέρες κέρδισε το Βραβείο από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου, ως η καλύτερη ταινία κινουμένων σχεδίων της χρονιάς.

Το έργο αποτελεί μίας πρώτης τάξης ευκαιρία να ανατρέξουμε στο έργο του Ισπανού δημιουργού. Γόνος εύπορης οικογένειας ανατράφηκε αυστηρά κι αυτό τον κυνηγούσε πάντα στη ζωή του. Οι επαφές του με τον ζωγράφο Σαλβαδόρ Νταλί και τον ποιητή Φεδερίκο Λόρκα Γκαρσία τον οδήγησαν στο Παρίσι. Σκηνοθετικό ντερμπούτο με τον "Ανδαλουσιάνικο σκύλο" και συνέχεια με τη "Χρυσή Εποχή". Δε δίστασε να τα βάλει με το κράτος και την εκκλησία κι ως αντίποινα βίωσε τον οικονομικό στραγγαλισμό. Βρέθηκε σε αδιέξοδο, όμως για καλή του τύχη ο φίλος του Ραμόν Ασίν αποτέλεσε αρωγό για το μεγάλο εγχείρημα του ντοκιμαντέρ, "Γη χωρίς ψωμί". Επιστροφή στην πατρίδα και στην απομακρυσμένη περιοχή της Εξτρεμαδούρα.

Αρχές δεκαετίας του 30΄. Ο συντηρητικός κόσμος έχει βγει από τον Α΄Παγκόσμιο πόλεμο και προσπαθεί να ορθοποδήσει σωματικά, αλλά και ψυχολογικά. Δυσκολεύεται να δεχτεί το προοδευτικό σινεμά. Ο Μπονιουέλ μένει πιστός στις αρχές του. Σουρεαλισμός και υπερρεαλισμός τον χαρακτηρίζουν. Αυτή είναι η ταυτότητά του ως δημιουργός. Έτσι θα αγωνιστεί με αυτές τις αξίες κι ιδανικά. Ένα παράτολμο εγχείρημα που πρέπει να φέρει εις πέρας. Να ενεργοποιήσει την κυβέρνηση και τις τοπικές αρχές να δουν κι αυτούς τους ανθρώπους στην επαρχία. Συγκινητική πρωτοβουλία. Εκεί που λες δε θα τα καταφέρει και θα λυγίσει, έχει την τελευταία λέξη, σαν το πιο σπάνιο όπλο στη φαρέτρα του.

Μία σκιαγράφηση του καλλιτέχνη με τις ιδιομορφίες του και παράλληλα μία ακτινογραφία του ατόμου με τα πλεονεκτήματά και τα μειονεκτήματά του. Μαεστρικά σχεδιασμένο πορτραίτο. Η τρέλα του δημιουργού που είναι ικανή να εκτροχιάσει όποιον δεν έχει καταφέρει να διεισδύσει στον κόσμο του. Ακροβατεί ανάμεσα στο όνειρο, τη φιλοδοξία, τις παραισθήσεις, τους εφιάλτες του και φυσικά την αδυσώπητη πραγματικότητα. "Δεν αλλάζεις τον κόσμο με πνευματικό αυνανισμό". Πρέπει να βγεις στην πρώτη γραμμή, να παλέψεις, να αφυπνίσεις συνειδήσεις, να διεκδικήσεις ό,τι θεωρείς πως σου ανήκει.

Δένουν τόσο όμορφα οι νότες του Αρθούρο Καρδελούς, το αριστοτεχνικό μοντάζ, η εναλλαγή των εικόνων που σε ταξιδεύουν στην εποχή και σε έναν άλλον κόσμο φανταστικό. Κι εκεί που πας να χαθείς, έρχονται οι κυνικές σκηνές του ντοκιμαντέρ και σε επαναφέρουν. Με έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα είναι σαν μαθαίνουμε τι συνέβη στα παρασκήνια εκείνων των γυρισμάτων. Σαν να γυρίζουμε τις σελίδες ενός ημερολογίου. Αυτή είναι η δύναμη της Τέχνης. Παρά τις διαφορετικές απόψεις κι εκτιμήσεις. Ο Πολιτισμός είναι ικανός να αλλάξει τον κόσμο και σήμερα είναι χρέος του να (υπεν)θυμίζει, μήπως κι αποφύγουμε τα χειρότερα.

Υποψήφιο για 4 Βραβεία Goya (κινουμένων σχεδίων, σκηνοθεσίας, διασκευασμένου σεναρίου, μουσικής) ήρθε στη Θεσσαλονίκη μετά τις "Νύχτες Πρεμιέρας" και γέμισε την αίθουσα Παύλος Ζάννας. Γιατί ο κορυφαίος σκηνοθέτης επέλεξε εκείνη την περιοχή; Πόσο ανάγκη είχαν μία ζεστή αγκαλία; "O θάνατος κρύβεται σε κάθε γωνιά και δε θα βγει αν δεν τον αναγκάσουμε". Μία δραματική αλληγορία που αγγίζει το σήμερα. Ένα εργό ζωής, μία ουτοπία που ήρθε να διαλύσει με τον χειρότερο τρόπο η δικτατορία του Φράνκο.