Truth

Μία ωδή στην αμερόληπτη ερευνητική δημοσιογραφία. Ο Τζέιμς Βάντερμπιτ φέρνει στην μεγάλη οθόνη το μυθιστόρημα της Μέρι Μέιπς, " Truth and Duty, The Press, the President, and the Drivilege of Power ", κάνοντας την πρώτη του ταινία. Κι αν στο Spotlight είχαμε την αποθέωση της επιτυχίας του εγχειρήματος, εδώ έχουμε μία άλλη πτυχή, την πιο δύσκολη, αυτή της αποτυχίας. Έχει όμως κι αυτή την γοητεία της. Ο αγώνας του ανθρώπου, η αυταπάρνηση, το ταξίδι προς την "Ιθάκη".

Στις 9 Σεπτεμβρίου 2004, ο Νταν Ράδερ, παρουσιαστής του κεντρικού δελτίου του CBS, στην εκπομπή " 60 minutes ", αποκαλύπτει ότι ο πρόεδρος Μπους, απέφυγε την στρατιωτική του θητεία, μεταξύ 1968-1974, εν μέσω του πολέμου Βιετνάμ. Ισχυρές γνωριμίες και πολιτική δύναμη τον έφεραν στην Εθνοφρουρά του Τέξας, αλλά ούτε εκεί βρέθηκαν πρακτικά, που να επιβεβαιώνουν την παρουσία του. Η μαχητική δημοσιογραφία, δοκιμάζει τα όριά της, αγγίζει την εξουσία και δίνει αγώνα για να δει η αλήθεια το φως της δημοσιότητας. Η ρεπόρτερ Μέρι Μέιπς κι η ομάδα της παγιδεύονται. Η ηδονή του αποτελέσματος, η νίκη του καλού κι ηθική δικαίωση, δίνουν τη θέση τους στην αμφιβολία, το δριμύ κατήγορω, την αμφισβήτηση και την αποτυχία.

Ο σκηνοθέτης της ταινίας υποστηρίζει, " Αγαπώ τις ταινίες, όπου μπορείς να δεις πως γίνονται τα πράγματα στο παρασκήνιο. Μου αρέσει η ιδέα να κάνω κάτι τέτοιο με τις τηλεοπτικές ειδήσεις κι αυτή μου φάνηκε μία τέλεια ιστορία. Υπάρχουν τόσες πολλές εκδοχές για το τι συνέβει πραγματικά. Με ενθουσιάζει το να μπορώ να το πραγματοποιήσω με την Κέιτ και μέσα από τα δικά της μάτια να δω τι έγινε μέσα από τα μάτια της Μέρι Μέιπς ".

Το παιχνίδι με το τηλέφωνο στο πρώτο μέρος επιτείνει την αγωνία, στο δεύτερο τρέχει τις εξελίξεις και προάγει την πλοκή. Η Cate Blanchett είναι συγκλονιστική. Το παιχνίδι με τα μάτια της φοβερό. Βρίσκει στο πρόσωπο του Robert Redford (Νταν Ράδερ), το πατρικό είδωλο που στερήθηκε (χαρακτηριστικό το Yes dad) στα παιδικά της χρόνια. O πολύπειρος ηθοποιός αφήνει το δικό του στίγμα. Ποιότητα και μεστή ερμηνεία.

Ο Ρέντφορντ υποδύεται επίσης έναν άλλον πραγματικό δημοσιογράφο, Bob Woodward, στο φιλμ " Όλοι οι άνθρωποι του προέδρου " (1976). Συμμετέχει επίσης στο " Από κοντά προσωπικά " (1996). Εκεί, όπως και στην ταινία μας, οι πρωταγωνιστές χάνουν το κύρος τους στη δημοσιογραφία, επειδή έβγαλαν στον αέρα μία είδηση, που αργότερα θεωρήθηκε λανθασμένη. Κατά το τηλεφώνημα του Νταν στην Μέιπς, φαίνεται ξεκάθαρα στο φόντο, η αυτοβιογραφία του θρυλικού Ουάσιγκτον Ποστ του Μπεν Μπράντζι, που ονομάζεται " καλή ζωή ". Τότε ο Μπεν ανακάλυψε το σκάνδαλο Watergate. Το θέμα έπεσε στο κενό, καθώς η Jaben Cooke  είχε κατασκευάσει μία ιστορία με μία τοξικομανή. Μόλις πρυτάνευσε η αλήθεια, το Post επέστρεψε το βραβείο Πούλιτζερ, που είχε κερδίσει. Σημαντικό θεωρώ, επίσης το γεγονός, ότι τα γυρίσματα της ταινίας έγιναν στην Αυστραλία, μετά από αίτημα της Μπλάνσετ, που ήθελε να είναι κοντά στην οικογένειά της.

Παρ΄ότι το παιχνίδι ήταν στημένο, η Μέιπς βρέθηκε ενώπιον της επιτροπής. Ο μηχανισμός στήριξης του προέδρου Μπους, το σύστημα αν θέλετε, τους έθεσε στο περιθώριο. Στην Ελλάδα αυτό το είδος της αντικειμενικής ερευνητικής δημοσιογραφίας δεν υπάρχει. Δεν συμφέρει προφανώς.  Η δεοντολογία κι η αίσθηση του λειτουργήματος στο πέρασμα των χρόνων ξεθώριασαν. 

Δύο εικόνες με συγκλόνισαν. Η πρώτη με το τρομερό κοντράστ συναισθημάτων, την ώρα του τηλεφωνήματος της απόλυσης της πρωταγωνίστριας. Το παιδάκι παίζει ατάραχο, ενώ αυτή λυγίζει. Κι η δεύτερη, με τον διευθυντή της CBS να χειροκροτεί τον Νταν Ράδερ, μετά το τελευταίο του δελτίο, ενώ ουσιαστικά ο ίδιος τον έχει εξωθήσει σε παραίτηση. Ειρωνεία. Και φυσικά ο δημοσιογράφος δεν του δίνει το χέρι κι αποχωρεί προς την άλλη πλευρά. Περηφάνια, αξιοπρέπεια.

Όταν δείχνεις το δάσος κι οι άλλοι είναι κολλημένοι στο δέντρο, δυστυχώς αυτό είναι το φινάλε,

Κουράγιο ...

" Θέλω να ζήσω "

Ξυπνάς, ανοίγεις το παράθυρο,

Χαρά Θεού, λιακάδα

Φυλακισμένος στα πρέπει

Πρέπει να πνίξεις τα θέλω

Παλεύεις με τον εαυτό σου

Τη λογική, το σωστό, το ηθικό

Και μία φωνή μέσα σου

Ψιθυρίζει με διττό μήνυμα

Θέλω να ζήσω, μόνο αυτό ...

Ελλάδα, η αποικία του Δυτικού κόσμου

Γεννημένος στο εξωτερικό, είχα την τιμή να μεγαλώσω σε μια χώρα που γέννησε την Δημοκρατία, σε ένα τόπο που πέρασε από έξι διαφορετικά πολιτεύματα. Τρία απ΄αυτά, μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε θετικά: Βασιλεία, Αριστοκρατία, Δημοκρατία και τα άλλα τρία αρνητικά : Τυραννία, Ολιγαρχία και Ριζοσπαστική Δημοκρατία. Μία χώρα που βρίσκεται στο σημαντικότερο και καταλληλότερο γεωπολιτικό μέρος του κόσμου. Όλα αυτά τα ιδανικά κατάφεραν μέσα σε πενήντα χρόνια, ελάχιστα αν αναλογιστεί κανείς την συνολική ιστορία της χώρας, να τα εκφυλίσουν και σιγά σιγά να εξαφανιστούν από δύο – τρεις πολιτικές οικογένειες. Πλέον η χώρα τελεί υπό καθεστώς αποικιοκρατίας από τους εταίρους μας, από τους ‘αλληλέγγυους Ευρωπαίους’ και συνειρμικά μου έρχονται στο μυαλό μακρινά παραδείγματα αποικιοκρατίας που κατά μια έννοια ταιριάζουν με τις σημερινές καταστάσεις που όλοι μας βιώνουμε. Έτσι λοιπόν, αν αναλογιστεί κανείς τις πρώτες εξερευνήσεις από τους Πορτογάλους και μετέπειτα κυρίως από τους Ισπανούς κατακτητές, Γάλλους και Βρετανούς, βλέπουμε παρόμοια περιστατικά. Με την έλευση των Ισπανών στην πατρίδα των Ινδιάνων, ξεκίνησε ουσιαστικά ο ολοκληρωτικός αφανισμός τους. Οι κατακτητές οδήγησαν έναν αρκετά μεγάλο πληθυσμό ανθρώπων, γενοκτονία θα την χαρακτήριζα, στον θάνατο. Στέλνοντας παράλληλα αυτούς τους αθώους, άπληστους, άθεους ανθρώπους στα ορυχεία, στα χωράφια για δουλειά σε βασανιστικές και απάνθρωπες συνθήκες για ένα και μόνο σκοπό, το πιο διεφθαρμένο κατά την άποψη μου μέσο συναλλαγής, το χρήμα. Σε διαφορετικές μορφές βέβαια, όχι με την σημερινή του μορφή. Παρόμοια θα χαρακτήριζα και την σημερινή κατάσταση, στην Ελλάδα. Μία χώρα υπό τον έλεγχο κυρίως των Γερμανών και των άλλων Ευρωπαίων πολιτικών ηγετών, Ελλήνων πολιτικάντηδων που παίζουν δευτερεύοντα ρόλο, δεξιών πολιτικών που για το δικό τους συμφέρον προδίδουν την ίδια τους την χώρα, υποθηκεύουν το μέλλον μας παίρνοντας το μέρος των Ευρωπαίων. Η σημερινή πολιτική ηγεσία (κυβέρνηση ΣΥ.ΡΙΖ.Α-ΑΝ.ΕΛ) έχει δεχθεί όλα τα κακά της μοίρας μας και πάνω σε όλη την αναμενόμενη πίεση των εταίρων, με αρκετά Eurogroup, με αρκετές Συνόδους Κορυφής των πολιτικών ηγετών, οδηγήθηκε καθώς δεν υπήρχε άλλη λύση στην συνθηκολόγηση. Που ισοδυναμεί με την υπογραφή μνημονίου, που συμπεριλαμβάνει την πώληση σε εξευτελιστικές τιμές, των αεροδρομίων, αρκετών μικρών νησιών, και σιγά σιγά στην πώληση του ορυκτού της πλούτου και των άλλων αγαθών που βρίσκονται προς το παρόν υπό ελληνική κυριαρχία. Όλα αυτά εν μέσω του προσφυγικού ζητήματος, όπου και πάλι έρχονται στο μυαλό μου μέρες του παρελθόντος και κυρίως μετά το 1924, όταν το ελληνικό κράτος βρέθηκε ανήμπορο στην έλευση μεγάλου προσφυγικού πληθυσμού, καθώς ήταν αναγκασμένο να κρατήσει ένα μεγάλο ποσοστό του ρεύματος, καθώς οι ‘ αλληλέγγυοι εταίροι’ με ‘ δημοκρατική απόφαση’ έκλεισαν τα σύνορα, χωρίς κανένα εναλλακτικό σχέδιο. Σας θυμίζει κάτι; Τέλος, προσπαθούν να περάσουν νέα μέτρα, νέα μνημόνια, βλέποντας το μελλοντικό πληθυσμό της χώρας να φεύγει και να ανοίγει τους ορίζοντες του για άλλες πολιτείες. Ο κάθε νέος θέλει να ζήσει μια αξιοπρεπή ζωή, ψάχνοντας διαφυγή. Επομένως μένουν πίσω οι ηλικιωμένοι άνθρωποι, με τις συντάξεις να φθάνουν μόνο για τα βασικά αγαθά κι οι πρόσφυγες που βρίσκονται φυλακισμένοι στην Ελλάδα, έχοντας ως στόχο την κεντρική Ευρώπη, η οποία με παράνομο τρόπο έκλεισε τα σύνορα της. Ερχόμενος στο δίλημμα της διάλυσης της Ευρωπαικής ένωσης ή την συνέχεια της ‘ ενωμένης Ευρώπης’ μου έρχονται στο μυαλό τέλος, τα λόγια ενός απλού Ιρλανδού πολίτη, που ζει πάνω από 20 χρόνια στην Αγγλία. Σε συζήτηση που είχα μαζί του για το δημοψήφισμα των Άγγλων στις 23 Ιουνίου, μου αποτυπώθηκαν τα παρακάτω : ‘είτε βγει η Αγγλία από την Ευρωπαική ένωση είτε όχι για μένα είναι το ίδιο, καθώς οι τσέπες στο τέλος κάθε μήνα θα είναι άδειες’.

Αλέξης Βαρλάμης (Έλληνας κάτοικος Μπράιτον)

H ωραία κοιμωμένη!

Από μικρός διάβαζα ιστορία. Είτε για το σχολείο, είτε για τον εαυτό μου. Μ΄άρεσε το είδος. Πάντα είχα καρφωμένη στο μυαλό μου την φράση, " Όποιος ξεχνά το παρελθόν του δεν έχει μέλλον ". Έψαχνα, άκουγα, μάθαινα κι όμως η ζωή είναι κύκλος. Τα λάθη επαναλαμβάνονται, τα συμφέροντα κυριεύουν τους αδύναμους ανθρώπους και κάπου εκεί έρχεται το τέλμα, το πλήρες αδιέξοδο. Οικονομική κρίση, κραχ, ανθρώπινη εξαθλίωση και μαθηματικά οδηγούμαστε σε συγκεντρωτικά καθεστώτα, που τόσο καιρό ενυπάρχουν στην διπλανή μας πόρτα σαν φωτιά έτοιμη να αναζωπυρωθεί κι αργότερα νομοτελειακά επίσης σε έναν μεγάλο Παγκόσμιο πόλεμο, που με τα σημερινά δεδομένα θα φέρει την διάλυση του μάταιου τούτου κόσμου. Μακάβρια θα μου πείτε όλα αυτά, Κυριακή πρωί, είναι κι ο καιρός. Άλλοι θα τα προσπεράσετε. Ποια είναι όμως η ευαισθητοποίηση της Ευρώπης; Της ωραίας μας κοιμωμένης; Σήμερα είναι εκλογές στην Αυστρία, αύριο θα είναι στην Γαλλία και μεθαύριο στην Ελλάδα. Υπάρχει άραγε θέληση, αλλά κυρίως δύναμη να ανατρέψουμε αυτό που πάει να δημιουργηθεί; Ένας, ένας κι όλοι μαζί; Mπορούμε να ζήσουμε στον κόσμο των ανθρώπων κι όχι σε αυτόν τον στυγνών εκβιαστών τραπεζιτών; Η κίνηση θα πρέπει να είναι συλλογική. Δεν φτάνει ένα μπαμ στην Γαλλία, μία κρότου λάμψης στην Ελλάδα και λίγος καπνός κάπου αλλού. Δεν είναι Ευρώπη αυτό, δεν υπάρχει πια Ένωση. Δεν είναι η ιδέα που επικρότησαν κάποτε ο Μίκης Θεοδωράκης ή Μελίνα Μερκούρη. Όταν υπήρχαν αξίες, ιδανικά, ιδεώδη, ηθική κι όνειρα για κάτι αληθινά μεγάλο. Ο πολιτισμός μέρα με την μέρα θάβεται, γίνεται προνόμιο των λίγων, οι οποίοι όταν θα είναι περιττοί θα βγουν από την μέση. Κατά τα άλλα στρατοί πορωμένοι, τυφλοί, γεμάτοι μίσος κατασκευάζονται, χωρίς ουσιαστικοί ιδεολογία, παρά μονάχα με παρωπίδες. Καλλιεργούνται ζωώδη ένστικτα. Η ιστορία επαναλαμβάνεται, όπως φαίνεται τα λάθη μας δεν μας δίδαξαν στο ελάχιστο και θα ζήσουμε τα δεινά των προηγούμενων γενιών, αφού δεν δομήσαμε όπως θα έπρεπε τον κόσμο σε μία μοναδική ευκαιρία που μας δόθηκε. Καλημέρα!

Spotlight

Ο τίτλος " Όλα στο φως " μας προιδεάζει απόλυτα για το τι θα ακολουθήσει. Μία ωδή στην χαμένη τιμή της δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Ο Τομ Μακάρθι στα 50 του χρόνια δημιουργεί ένα κομψοτέχνημα, βασισμένο σε πραγματική ιστορία, που έπρεπε κατά την ταπεινή μου άποψη να διδάσκεται σε κινηματογραφικές σχολές για δομή σεναρίου. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως σάρωσε τα βραβεία, με αποκορύφωμα τα δύο Oscars (Καλύτερης ταινίας και πρωτότυπου σεναρίου). Στόχος του να καταδείξει, ένα (μεγάλο) νοσηρό κομμάτι της παντοδύναμης καθολικής εκκλησίας.

Βρισκόμαστε στην Βοστώνη, αποφασίζεται ένα παράτολμο εγχείρημα. Η εφημερία Βoston Globe αποφασίζει να ρίξει φως σε μία υπόθεση πολύ λεπτή. Όπως καταλαβαίνετε, υπάρχει προσωπικό ρίσκο και κοινωνική ευθύνη. Το κύκλωμα καθολικών ιερέων ξεσκεπάζεται. Η διαπλοκή κι η διαφθορά φτάνουν μέχρι την κορυφή της ηγεσίας. Η ανθρώπινη ηθική είναι όμως, πέρα από το πολιτικό πρόσταγμα. Πρωτοφανείς αξίες, την ώρα που εκκλησία ανά τον κόσμο χειραγωγεί το σύστημα κι οι θρησκείες χρησιμοποιούνται ως μέσο προσηλυτισμού και προώθησης συμφερόντων. Αμφίδρομη σχέση, που δυστυχώς θύματά της έχει αθώες ψυχές, που στιγματίζονται για όλη τους τη ζωή. Εξαιρέσεις ελάχιστες και μάλιστα μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα, κυρίως στην περιφέρεια.

Οι πρωταγωνιστές ταυτίστηκαν με την υπόθεση. Ο Μαρκ Ράφαλο συμμετείχε σε πορείες κατά της σεξουαλικής κακοποίησης. Ο παραγωγός Μίκαελ Σούγκαρ, τόνισε πως " Η ταινία έδωσε φωνή στους επιζώντες που ελπίζουμε να ακουστεί σαν τραγούδι ως το Βατικανό ".  Ένας από τους επιζώντες της αληθινής ιστορίας, ο δημοσιογράφος Γουόλτερ Ρόμπινσον υποστηρίζει, πως είναι σαν να παρακολουθεί τον εαυτό του στον καθρέφτη, ωστόσο δεν έχει τον έλεγχο της εικόνας του καθρέφτη, για την ερμηνεία του Μάικλ Κίτον και συνεχίζει, " Η προσωπικότητα μου έχει αντιγραφεί ιδανικά, αν ο Κίτον είχε ληστέψει μία τράπεζα, η αστυνομία θα με είχε συλλάβει με χειροπέδες" λέει χαρακτηριστικά. Πόσο παραστατικός.

Ο Μίκαελ Ρεσέντες είναι ο μοναδικός δημοσιογράφος που συμμετείχε στην επίμαχη υπόθεση κι εξακολουθεί να εργάζεται  στην ομάδα του Spotlight. Σύμφωνα δε, με τον Μ.Ράφαλο οι περισσότεροι από τους τότε ρεπόρτερ της αληθινής B.G.  που ξεσκέπασε το σκάνδαλο ήταν Ρωμαιοκαθολικοί. Φανταστείτε το σοκ και την ενδεχόμενη απομυθοποίηση της εκκλησίας στα δικά τους μάτια. Κι όλα αυτά κάτω από την μύτη τους, μέχρι τη συλλογή αποδείξεων και το τελικό αποτέλεσμα.

Οι εξελίξεις ήταν αλυσιδωτές και πυροδοτήθηκαν μερικά μόλις λεπτά από την δημοσίευση του θέματος, με πολλά θύματα να καταγγέλουν τον σωματικό, αλλά κυρίως τον ψυχολογικό βιασμό, σε μία άκρως ευαίσθητη ηλικία. Προφανώς πήρε διεθνείς διαστάσεις και δεν περιορίζεται στην καθολική εκκλησία, αλλά υπάρχει και στην ορθόδοξη, την προτεσταντική και σε κάθε θρησκεία. Η σιωπή ισοδυναμεί με επιβίωση του θεσμού.

Η δύναμη του σεναρίου ισορροπεί εξαιρετικά με τις ερμηνείες. Ειλικρινά πιστεύω, πως μπροστά στα μάτια μας διαδραματίζεται η πραγματική έρευνα, η αληθινή ιστορία. Με πάθος, ένταση, εμμονές και δεύτερες σκέψεις, μέχρι την τελική λύτρωση. Ο Μακάρθι σχεδόν εκμηδενίζει την απόσταση πραγματικότητας-σινεμά. Ουτοπικό. Mεγαλειώδες.

Κάπως έτσι η εκκλησία διώχνει τους πιστούς. Τα εγκλήματα παραγράφονται εν μία νυκτί. Κάτι ανάλογο συνέβει και στην πόλη μου την Θεσσαλονίκη. Η υπόθεση μπήκε στο αρχείο. Δεν υπάρχουν σύνορα, όρια και θρησκείες. "Άρρωστοι" υπάρχουν σε όλα τα επαγγέλματα στην κοινωνία μας. Κάπου όμως υπάρχουν κυρώσεις. Ο μηχανισμός της εκκλησίας προσπαθεί να συγκαλύψει τα πάντα με κάθε κόστος. Προβάλλοντας το ήθος και τον λόγο του Θεού. Είναι αληθινή αμαρτία ή όχι αυτό; Πόσο έχει αλλοτριωθεί ο άνθρωπος στο βωμό του κέρδους και των ηδονών;

Σε ένα διεφθαρμένο σύμπαν, δυστυχώς ούτε αυτός ο φορέας αποτελεί εξαίρεση. Ζήτημα είναι τα θύματα να εξιλεωθούν και να καταφέρουν να συνεχίσουν. Μακριά από μάστιγες, όπως η κατάθλιψη, τα ναρκωτικά, ακόμα και την αυτοκτονία. Να μην φοβούνται, να μιλήσουν ανοιχτά. Άλλωστε στατιστικά μιλάμε για το 6% του κλήρου κι όχι για μεμονωμένα παραδείγματα. Στην Αμερική το τόλμησαν, εδώ; Αντέχει η συντηρητική Ευρώπη, ακόμα ένα πλήγμα; Ένα δυνατό χαστούκι;

Τέλος, θα ήταν αμέλειά μου να μην αναφέρω πως ο σκηνοθέτης δίνει βήμα, ώστε να φανεί η " ερευνητική δημοσιογραφία ". Ένα είδος που στην Ελλάδα παραμένει άγνωστο, δεν την στηρίζει κανένα Μέσο, γιατί απλά δεν συμφέρει. Σε μία χαρακτηριστική σκηνή ο νέος διευθυντής τους ρωτά πόσο παίρνει να βρείτε ο επόμενό σας θέμα; Απαντούν τρεις μήνες και πόσο για να το ερευνήσετε και να το κάνετε άρθρο στην εφημερίδα; Περίπου τρία χρόνια, αν όλα πάνε καλά. Δεν χρειάζεται να πω τίποτα περισσότερο.

Η ταινία δεν έχει εποχή, το μήνυμά της διαχρονικό. Πρέπει άπαντες να κατανοήσουν πως καλό το φαίνεσθαι, μα η ουσία κρύβεται στο είναι. Και το ζήτημα είναι πλέον το προλαμβάνειν, παρά το θεραπεύειν.

Ο Γιος του Σαούλ

Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του 38χρονου Λάζλο Νέμες έμελλε να συνταράξει τον Κινηματογραφικό κόσμο. Επηρεασμένος από τον Αντρέι Ταρκόφσκι και σαφώς από τον Μπέλα Ταρ, βοηθός του οποίου δούλεψε για δύο χρόνια, σπουδάζοντας στην Νέα Υόρκη, δημιούργησε κάτι μοναδικό. Κι η επιτυχία έγκειται στην οπτική γωνία απόδοσης ενός πολύ λεπτού ζητήματος. Σε μία εποχή που ο φασισμός αναβιώνει στην Ευρώπη και μας περικυκλώνει, σάρωσε τα βραβεία, τόσο στις Κάννες, όσο και στα Oscar, με την κατάκτηση της καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας.

Άουσβιτς 1944. Όσο απότομα ξεκινώ, τόσο απότομα αρχίζει και το φίλμ, που κάνει τον θεατή μέρος του από το πρώτο δευτερόλεπτο. Ο Σαούλ είναι από τους λίγους επιζώντες της κόλασης του Ολοκαυτώματος. Εργάζεται για χάρη των Γερμανών. Ανήκει στους Sonderkommandos. " Eίμαστε όλοι νεκροί ", λέει στους υπόλοιπους. Κι όχι μόνο πνευματικά, αλλά κι ουσιαστικά, καθώς κι αυτοί δεν γλίτωναν από το μένος του δυνατού, για να μην μαρτυρήσουν την γενοκτονία. Πόσο δύσκολο να είναι η μοίρα σου προδιαγεγραμμένη; Την ώρα, λοιπόν, που ετοιμάζεται μία απόπειρα απόδρασης, ο πρωταγωνιστής βρίσκει την δική του διαφυγή στον εξαγνισμό της ψυχής. Πιστεύει πως ένα νέο παιδί είναι ο γιος του. Δεν προσπαθεί να το σώσει, αλλά να σωθεί. Θέλει να αποδώσει στον θάνατο την αξιοπρέπεια που του αξίζει.

" Πιστεύω ότι υπάρχει μεγάλη δόση ελπίδας, μέσα σε μία τόσο σκοτεινή ιστορία. Μέσα στην πλήρη απώλεια της ηθικότητας, των αξιών και της θρησκείας, ο άνθρωπος  ο οποίος ακούει μία φωνούλα μέσα του για να κάνει μία φαινομενικά μάταια κι άχρηστη πράξη, βρίσκει εκεί μέσα την ηθική και την επιβίωση". Επισημαίνει, ο ίδιος ο σκηνοθέτης.

Η ιδιομορφία του έργου είναι, ότι είναι γυρισμένο απόλυτα πάνω στον πρωταγωνιστή. Η κάμερα είναι κολλημένη πάνω του. Δουλεύει στο βλέμμα του, αντικατοπτρίζεται ο ψυχισμός του, εξωτερικεύονται τα δεινά που έχει κρυμμένα βαθιά μέσα του, ως επτασφράγιστα μυστικά. Τόσο άμεσο, που σε πνίγει. Δεν μας δείχνει το "Ολοκαύτωμα". Ανήκει μόνο σ΄ αυτούς που τραγικά το βίωσαν. Ψάχνω ένα γενικό πλάνο. Δεν υπάρχει χώρος και χρόνος, ούτε περιθώριο διαφυγής. Σε μία αργή αφήγηση, η ταχύτητα στα πλάνα είναι ιλλιγιώδης. Σχήμα οξύμωρο, πλην όμως η απόλυτη πραγματικότητα.

Θα ήθελα επίσης να δώσω μερικά στοιχεία, που πιθανώς θα σας κάνουν να κατανοήσετε καλύτερα το περιεχόμενο. Κατά την διάρκεια της προετοιμασίας, ο σκηνοθέτης (Λ.Νέμες), ο κινηματογραφιστής (Μ.Ερντέλι) κι ο σχεδιαστής παραγωγής (Λ.Ράικ) αποφάσισαν να μείνουν πιστοί σε ένα δόγμα. Η ταινία δεν μπορεί να φαίνεται όμορφη, ελκυστική, ούτε να γίνει τρόμου. Μένουμε στον Σαούλ, δεν υπερβαίνουμε τον δικό του τομέα, ακοή, όραση, παρουσία. Η κάμερα είναι σύντροφός του, μένει μαζί του σε όλη την κόλαση. Αξιοσημείωτο είναι επίσης, ότι ο τελευταίος εν ζωή Sonderkommando (Ντάριο Γκάμπαι), που ζει σήμερα στην Καλιφόρνια, εξήρε την ταινία κι έπλεξε το εγκώμιο του σκηνοθέτη. Τέλος, θα ήθελα να τονίσω, πως αυτό το αριστούργημα, απορρίφθηκε στο Βερολίνο, όσον αφορά το διαγωνιστικό κομμάτι. Ο Νέμες επέμεινε όμως και στις Κάννες δικαιώθηκε πανηγυρικά.

Ο Γκέλα Ρένιγκ, πρωταγωνιστής, δεν είναι ηθοποιός, είναι ποιητής. Έδωσε με την ερμηνεία του μία χροιά ευαισθησίας στον ρόλο. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε ακόμα και για ποιητική μεταφορά, υπό την συνοδεία μοναδικών ήχων. Προσεγμένη σχεδόν κάθε λεπτομέρεια. Μία βιωματική ιστορία, που αγγίζει τα όρια ενός πολυδιάστατου θρίλερ. Με όπλα τον φακό και τον κυνικό ρεαλισμό.

"Μετά το Άουσβιτς είναι βαρβαρότητα να κάνεις ποίηση", έχει πει ο Τέοντορ Αντόρνο. Κι όμως ο Νέμες τόλμησε κι όχι απλά σε σειρές, αλλά στην μεγάλη οθόνη και δικαιώθηκε. Η ταινία αποτελεί τον αγώνα ενός ανθρώπου για εξομολόγηση, παραδοχή του εγκλήματος κι άφεση αμαρτιών, ώστε να κοιμηθεί επιτέλους ήσυχος. Υπάρχει άραγε ηθική σωτηρία; Κι όλα αυτά την ώρα που στη Γαλλία είχαμε μία εκατόμβη θυμάτων. Από την κτηνωδία της οθόνης δηλαδή, σ΄αυτήν της πραγματικότητας.

Για να είναι μεγάλη μία ταινία πρέπει να σε ταξιδεύει, να συγκινεί, να σε διαγείρει, να διδάσκει και να σε τοποθετεί σε πρώτο πλάνο. Να είσαι ένας άλλος, όπως έχει γράψει ο Πεσόα. Κι αυτή είναι μία από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς, αλλά και της δεκαετίας.

Ψάχνοντας αποτέλεσμα

Από το 2009 η Ελλάδα έχει περιέλθει στην ανάγκη των άλλων. Υπογράφοντας το πρώτο μνημόνιο, μπήκε ουσιαστικά ταφόπλακα, καθώς με δανεικά κανείς δεν τα κατάφερε να ορθοποδήσει. Αν το δούμε καθαρά ρεαλιστικά, τίποτα δεν άλλαξε από τότε στην δομή του κράτους. Δεν ενισχύθηκε ο πρωτογενής τομέας. Δεν γίναμε αυτάρκεις. Ακόμα είμαστε υποχρεωμένοι να εισάγουμε και να πετάμε αυτά που παράγουμε. Η εξαθλίωση που έχει υποστεί η μεσαία τάξη είναι άνευ προηγουμένου. Έχει όμως ουσιαστικό αποτέλεσμα όλο αυτό; Μπορεί να μας πει κάποιος με ειλικρίνεια, αν σε εφτά χρόνια μνημονίου το χρέος μειώθηκε στο ελάχιστο ή τελικά αυξήθηκε; Όλες αυτές οι θυσίες αξίζουν ή τα χειρότερα δεν ήρθαν ακόμα; Παρά την αποσιώπηση της κατάστασης, βλέπετε τι γίνεται στην Γαλλία. Ατάραχοι εμείς σαν να μην συμβαίνει τίποτα. Μηδενική ευαισθητοποίηση και προετοιμασία για το αύριο. Δέσμιοι υποσχέσεων και κυβερνήσεων. Κι όσον αφορά τους νέους, "ζητείται ελπίς". Πραγματικά λυπηρό. Παιδιά ενεργά, με πτυχία, με προσόντα, με ιδέες να παρακαλούν για μία θέση σέρβις και να μεταναστεύουν στο εξωτερικό για το αυτονόητο, να εργαστούν. Αυτή είναι η Ελλάδα κι η Ευρώπη των τραπεζών και των συμφερόντων. Αδίστακτοι, απάνθρωποι, εκμεταλλευτές δίχως ενδοιασμούς. Το αισιόδοξο, το παρηγορητικό αν θέλετε, είναι ότι κάποιοι πιστεύουν ακόμα σε αξίες κι ιδανικά. Δεν είναι πολλοί, η απογοήτευση του διακατέχει, αλλά η καρδιά τους το λέει και με την πρώτη αφορμή θα βρεθούν στην πρώτη γραμμή. Για να δούμε τι μας ξημερώνει!

Πάνω απ'όλα Like

Ζούμε στην εποχή του Διαδικτύου. Το Facebook φτιάχνει, κρίνει και διαλύει τις ανθρώπινες σχέσεις σαν τραπουλόχαρτα. Αυτό που μετρά είναι η εικόνα, δεν υπάρχει χρόνος για το κείμενο, εμβάθυνση, σκέψεις, ανάπτυξη συναισθημάτων. Η ζωή τρέχει κι όμως πολλοί χάνουν το τρένο της, χωρίς καν να το καταλάβουν, μέσα σε μία ανελέητη καθημερινότητα. Κλίμακα αρεσκείας πλέον τα Likes. Ελάχιστοι περιμένουν έναν καλό λόγο, μία επιβράβευση, μία αγκαλιά, ένα φιλί. Την έλξη των σωμάτων ή των ψυχών. Αυτό που κυριαρχεί είναι το πάτημα ενός κουμπιού. Ποιοι πάτησαν; Αυτοί είναι φίλοι μου και με σκέφτονται. Οι άλλοι αδιαφορούν. Πόσα χτυπήματα είχα; Αντίστοιχα μετράω ή όχι στην κοινωνία. Όχι φίλες και φίλοι, τα πράγματα δεν είναι έτσι. 2000 χρόνια οι άνθρωποι έζησαν χωρίς ίντερνετ. Κι όμως γνωρίστηκαν, ερωτεύθηκαν, αγαπήθηκαν, ανέπτυξαν δεσμούς φιλίας. Συν τοις άλλοις υπήρχε κι ο παράγοντας έκπληξη. Να δεις στον δρόμο κάποιον, να χαρείς αληθινά. Σήμερα τα μέσα έχουν ξεπεράσει τον άνθρωπο κι αυτό είναι βασικό πρόβλημα. Είναι σαν ένα θηρίο που εκθρέφεις και τελικά σε υπερβαίνει. Χρησιμοποιώ κι εγώ τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ενδεχομένως να είμαι μέρος του συνόλου. Δεν με ενδιαφέρουν όμως τα Likes. Ό,τι κάνω, ό,τι ανεβάζω το κάνω για μένα και τους οικείους μου. Είτε ένα, είτε 1000 είναι το ίδιο. Ξέρω ποιος είμαι, πόσο δυνατός ή ευάλωτος. Έχω χτίσει με κόπο κι αγώνες μία ισχυρή προσωπικότητα. Δεν περιμένω το Facebook και το κάθε μέσο να μου δώσει παρηγοριά κι ελπίδα. Όλα αυτά είναι θεμιτά, αρκεί να ξέρεις να τα χρησιμοποιείς σωστά. Να έχεις μάθει τα όριά τους. Καλό σας απόγευμα ...

Τα αγόρια από τα Ανατολικά

Ήταν Νοέμβριος του 2013, στο 54ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ένα βροχερό απόγευμα επιλέγω να παρακολουθήσω " Τα αγόρια από τα Ανατολικά " του Robin Campillo, που το 2009 ήταν σεναριογράφος του " Ανάμεσα στους τοίχους ", που κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες. Ένα φιλμ, που σε εκείνο το χρονικό σημείο της ζωής μου, μόλις είκοσι ετών, με συγκλόνισε. Έμεινε βαθιά χαραγμένο στη μνήμη μου, διότι στις σκηνές του διέκρινα αφενός ένα διαχρονικό μήνυμα της εκμετάλλευσης των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, ανεξαρτήτου εποχής και χώρας κι αφετέρου, ότι ο έρωτας δεν έχει όρια, κανόνες και περιορισμούς. Όπως και στον πόλεμο. όλα επιτρέπονται.

Νεαρά παιδιά έρχονται από την Ρωσία, την Ουκρανία και την Μολδαβία στην Γαλλία, αναζητώντας ένα καλύτερο αύριο. Πώς θα αντέξουν τις συνθήκες μίας καινούριας ζωή, διεκδικώντας μία δεύτερη ευκαιρία; Στήνουν συμμορίες, γκετοποιούνται διότι ο φόβος της απέλασης ελλοχεύει. Ψάχνουν μεροκάματα, είναι εύκολα θύματα, η μάστιγα των ναρκωτικών τους περικυκλώνει. Την ίδια ώρα ένας μεσήλικας άντρας, ο Ντάνιελ (Olivier Rabourdin), στοχεύει σε ένα από τα παιδιά. Το παρουσιαστικό του ξεγελάει. Εγκλωβισμένος κι αυτός σε ένα αδιέξοδο, όπως κι αυτοί. Περιθωριοποιημένος από την κοινωνία. Πλησιάζει όμως, τολμάει. Ο αποδέκτης της πρότασης συμφωνεί να τον επισκεφτεί. Είναι τόσο μεγάλη η ανάγκη για χρήματα; Υπάρχει μία αμφίδρομη έλξη από την πρώτη στιγμή; Συνδυασμός των δύο παραπάνω;

Σήμερα κάποιοι άλλοι άνθρωποι, πολιτικοί πρόσφυγες από την Συρία, βιώνουν ανάλογες καταστάσεις, Για ένα κομμάτι ψωμί, οι φτωχότεροι, εκδίδονται σε λυσασμένα κτήνη, που είναι έτοιμα να τους πιουν το αίμα, για λίγα λεπτά ηδονής. Ποια είναι η αντίδραση της παγκόσμιας κοινότητας; Κλείνει τα μάτια και σιωπά. Γίνεται συνένοχος σε ένα αποτρόπαιο έγκλημα. Είναι τελικά όλοι οι άνθρωποι ίσοι ή μάλλον έχουμε πολίτες α΄και β΄διαλογής.

Η ταινία όμως, όπως είπα έχει δύο σκέλη. Το ένα είναι ξεκάθαρα αυτό που προανέφερα. Το δεύτερο αφορά τον έρωτα. Σε μία πόλη όπως το Παρίσι άλλωστε είναι μάλλον αναμενόμενο να μιλήσουμε γι΄αυτό κι ας είναι η μορφή του ιδιαίτερη. Εκεί που ο αστός Γάλλος μοιάζει να τα έχει χάσει όλα, αδειάζοντας το σπίτι του μία ομάδα νεαρών, η ζωή του γεμίζει. Μία σχέση αλληλεξάρτησης αναπτύσσεται και ξετυλίγεται μπροστά μας. Ποιος είναι ο θύτης και ποιος το θύμα; Είναι τελικά ανυπέρβλητες οι ταξικές διαφορές; Oι αντιδράσεις από τις εμπλεκόμενες πλευρές θα κάνουν τους δεσμούς πιο δυνατούς. 

Ένα κινηματογραφικό έργο που συγκέντρωσε ποικίλες κριτικές στην Ευρώπη. Κάποιοι αρνήθηκαν να το προβάλλουν. Αυτοί που τόλμησαν όμως, δικαιώθηκαν. Η δύναμή του, ξεπερνά ταμπού και προκαταλήψεις. Ευαίσθητο, ρομαντικό, αποφεύγει να γίνει χυδαίο. Δύο δράματα γίνονται ένα. Κι εν τέλει αναπτύσσονται αισθήματα και το καλό νικά, μέσα σ΄ένα Παρίσι, που ξετυλίγει κάποιες από τις ομορφότερες πτυχές του.

Μία σελίδα η αφορμή ...

Διαβάζοντας το βιβλίο του Μιχάλη Δέλτα, το Φως των Λέξεων, το μυαλό μου έχει μείνει κολλημένο στη σελίδα 20. " Τα εν οίκω μή εν δήμω ". Μέσα από αυτές τις γραμμές ο νους μου συνειρμικά ταξιδεύει στην σημερινή Ελλάδα. Σε αυτό που βιώνουμε και βιώνω κι εγώ προσωπικά μαζί με πολλά νέα παιδιά. Ζούμε σε μία κοινωνία που έχει χάσει τις αξίες της, το μόνο που μετράει είναι οι τίτλοι. Το πτυχίο, το κύρος, τα χρήματα. Ψάχνω την ηθική, μία ανθρωπιστική ιδεολογία πουθενά. Λόγια, λόγια, λόγια. Δεν κοστίζουν βλέπετε αυτά που αναζητώ, γι΄αυτό κι έχουν εκλείψει. Παλεύουμε με τα έτοιμα, μέχρι να τελειώσουν κι αυτά. Και τότε; Xάος. Διότι η γενιά μας δεν έμαθε να δίνει μάχες, δεν της έδωσαν τον χώρο να διεκδικήσει, να πληγωθεί, να κατακτήσει κι αυτή επαναπαύτηκε. Πληρώνουμε συλλογικά τις αμαρτίες των προηγουμένων και μοιρολατρικά κλαίμε. Απορώ γιατί πλέον γιορτάζουμε την Μεγάλη Παρασκευή, αφού αυτό το χρώμα δώσαμε στις ζωές μας. Φτάνει. Τα ψυχολογικά προβλήματα, τα υπαρξιακά ζητήματα, την κενότητα δεν μπορούν να την αντισταθμίσουν όλα τα υλικά πλούτη-αγαθά του κόσμου. Μιλάμε για ανθρώπους κι όχι για ρομπότ, ούτε για μηχανές. Κι υπάρχει αυτό το γ@@@@@ο θέλω, μέσα στα χιλιάδες πρέπει, που μεγαλώνοντας συνειδητοποιείς πως σε διαβρώνουν, όπως η υγρασία στη Θεσσαλονίκη Έχουμε συναισθήματα, υπάρχει το καλό, η αγάπη. Είμαι θυμωμένος πρώτα απ΄όλα με τον εαυτό μου, γιατί δεν τόλμησα, να υπερβώ τα όρια της συμβατικής καθημερινότητας. Έγινα ένα με την μάζα και δεν μπορώ να μου το συγχωρέσω. " Η κοινωνία χρειάζεται πλέον ενεργούς, ανεξάρτητους, ανοιχτόμυαλους, πνευματικά αφυπνισμένους νέους που θα μπορέσουν να επαναπροσδιορίσουν τις αξίες και τις ποιότητες του συλλογικού Νου ", γράφει ο Μιχάλης, της κοινωνίας μας θα πω εγώ. Ο φόβος των γονιών για το αύριο των τέκνων τους είναι μία φυλακή, που τα κρατάει δέσμια, εγκλωβισμένα σε αδιέξοδα, που δεν θα λυθούν ποτέ, αν δεν γίνει η μεγάλη αλλαγή. Ελάτε να τολμήσουμε. Το άρθρο δεν αφορά την πολιτική, αλλά το μέλλον μας. Το δικό μας αύριο. Αναρωτηθείτε πού θα βαδίζουμε; Βολευόμαστε με τα λίγα, μέχρι να φτάσουμε στο τίποτα και μας αξίζουν γ@@@ο πολλά. Αφυπνιστείτε. Μην δέχεστε να είστε έρμαιο ενός συστήματος αρρωστημένου, θρέφοντάς το παράλληλα. Ελάτε όλοι μαζί να διώξουμε το γκρίζο, που τείνει να μαυρίσει. Να παλέψουμε, να μοχθήσουμε κι ο ήλιος θα λάμψει μια ώρα αρχύτερα, φωτίζοντας εμάς!

Το κορίτσι από την Δανία

Το μυθιστόρημα του David Ebershoff μεταφέρεται στην μεγάλη οθόνη, με τρόπο που συγκλονίζει τον κοινό. Ο βραβευμένος με Oscar, Τομ Χούπερ ( " Ο λόγος του βασιλιά ", " Οι Άθλιοι "), στα 43 του χρόνια, σκηνοθετεί με ευαισθησία και λεπτότητα την ιστορία του πρώτου διεμφυλικού ανθρώπου, που επιχείρησε εγχείριση αλλαγής φύλλου προπολεμικά, το 1930. Πρωταγωνιστές ο Eddie Redmayne (Oι Άθλιοι), που κέρδισε πέρυσι το Oscar α΄αντρικού ρόλου, για την ερμηνεία του στην Θεωρία των Πάντων κι η Αλίσια Βικάντερ, που την είδαμε στο Κωδικό όνομα U.N.C.L.E., αλλά και στο Από μηχανής. Μόνο τυχαίο δεν είναι το γεγονός, ότι η ταινία είχε τέσσερις οσκαρικές υποψηφιότητες.

Η ιστορία ξεκινά στην Κοπεγχάγη το 1920. Ο Άιναρ Βέγκενερ, είναι ένας νεαρός σπουδαίος ζωγράφος, παντρεμένος με την Γκέρντα Βέγκενερ, εξελίξιμη ζωγράφο, που συνεχώς βρίσκεται στη σκιά του. Η μετάλλαξη γίνεται σταδιακά. Μία αφορμή είναι ικανή, να ξετυλίξει τον μίτο της Αριάδνης. Όλα αυτά ενορχηστρωμένα με μαεστρία, ώστε να μοιάζει φυσιολογική η εξέλιξη των πραγμάτων. Μία επώδυνη διαδικασία τόσο για τον Άιναρ, που βιώνει μία συνεχή εσωτερική πάλη, μεταξύ του εαυτού του και της αναδυόμενης Λίλι Έλμπε, όσο και για την σύζυγό, που μένει πιστή συμπαραστάτρια στο δράμα του άντρα της. Καθημερινά τον χάνει, αλλά είναι εκεί. Τα μάτια της το μαρτυρούν. Η καρδιά της το έχει αποφασίσει όμως.

Από το ημερολόγιο του Άιναρ, κατάφερα να συλλέξω τα παρακάτω στοιχεία. Μην αντέχοντας άλλο αυτό το ψυχικό μαρτύριο, είχε αποφασίσει να αυτοκτονήσει την 1η Μαίου του 1930. Τελικά τον Φλεβάρη της ίδιας χρονιάς βρέθηκε κάποιος γιατρός, που ρίσκαρε να πραγματοποιήσει το όνειρό του και να απελευθερώσει το σώμα του. Βρίσκει το κουράγιο να μείνει στη ζωή. Η Λίλυ έζησε για 14 μήνες. Έφυγε τον Σεπτέμβρη του 1931. Αλλά αποχώρησε από τον μάταιο αυτόν κόσμο γεμάτη. Η λύτρωση επήλθε. Ο αγώνας του ανθρώπου να ζήσει όπως θέλει. " Θέλω πλέον να΄μαι δημιουργική με την καρδιά και το αίμα μου ", γράφει σε ένα της από τα τελευταία σημειώματα. 

Όλα τα παραπάνω δίνονται με μία συγκαταβατική κινηματογραφική ψυχρότητα, που σοκάρει τον θεατή. Άλλωστε εκ προοιμίου πρόκειται για ένα τολμηρό θέαμα, όταν μιλάμε για την συντηρητική Ευρώπη του 2016, πόσο μάλλον γι΄αυτήν του 1930. Οι συναισθηματικές συγκρούσεις πολλές, τόσο στην οθόνη, όσο και στα καθίσματα. Οι σκοτεινές πλευρές μίας επίπονης αλλαγής, ντυμένες με δύο λαμπρές ερμηνείες. Για μένα προσωπικά, ο Ρεντμέιν, άξιζε και φέτος το Oscar, ακόμα πιο ώριμος, πιο φυσικός.

Είναι η δεύτερη ταινία, που παρακολουθώ με ανάλογο περιεχόμενο φέτος. Προηγήθηκε το " From This Day Forward " στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Αίσθησή μου η ίδια. Η αποδοχή της διαφορετικότητας ισοδυναμεί με αγάπη, κατανόηση κι αλληλεγγύη. Ο άνθρωπος ανάγεται σε πρώτο πλάνο κι ακόμα κι αν πάψουν οι ερωτικές επαφές, η σχέση έχει φτάσει σε ένα εξιδανικευμένο επίπεδο κι οι δεσμοί γίνονται πιο δυνατοί.

Θα μπορούσα, ως ρομαντικός του χώρου, να χαρακτηρίσω την απόδοση της ταινίας, κινηματογραφική ποίηση. Αγγίζει την ψυχή, ταράσσει το σώμα, συγκινεί. Η αυτοσυγκράτηση του πρωταγωνιστή, κερδίζει τους πάντες, που έχουν ένα υπόβαθρο, ώστε να μην κρίνουν επιπόλαια το προσωπικό δράμα. Αυτό είναι το " Κορίτσι από την Δανία ". Όπως σημείωνα όμως και στην ταινία που ανέφερα παραπάνω. Οι πρωταγωνιστές είναι δύο. Ο κύριος κι η κυρία Βέγκενερ ή η Λίλυ κι η Γκέρντα. Επομένως ο δικός μου τίτλος είναι " Τα κορίτσια από τη Δανία ", που μαζί βίωσαν σκληρές καταστάσεις. Αντέχετε να το δείτε και να κατανοήσετε;

Λαός που απαιτεί και φοβάται

Οι Έλληνες του παρελθόντος ήσαν γενναίοι στην ψυχή και διορατικοί στο πνεύμα. Οι αντίστοιχοι σημερινοί έχουν μεγάλη γλώσσα, χωρίς να την βουτάνε στο μυαλό και φοβούνται, ενδεχομένως όσο δεν φοβήθηκε ποτέ, λαός στα χρονικά. Βολεμένοι με πράγματα και καταστάσεις εφήμερες. Κι όλο αυτό προέρχεται από την άγνοιά και την κενότητά τους. Μετά από εναλλαγή στην εξουσία Νέας Δημοκρατίας και ΠΑΣΟΚ, στην διακυβέρνηση της πατρίδας μας ήρθε ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. Ένα πολιτικό μόρφωμα, που έκρυβε μέσα του αρκετές αριστερές συνιστώσες. Δεν κατάφεραν να μείνουν συμπαγείς κι έκαναν αρκετά λάθη αυτόν τον ενάμισι χρόνο που είναι στην εξουσία, δεν αντιλέγω. Αλλά οι πολίτες αυτού του κράτους πού είναι; Διότι στους δρόμους έχουν μείνει ελάχιστοι, που τείνουν να χαρακτηριστούν γραφικοί, την ώρα που στη Γαλλία έχει ξεσπάσει Επανάσταση, με μπροστάρηδες νέα παιδιά και χθες στην Πολωνία διαδήλωσαν 250.000 ανθρώπων. Δυστυχώς ο Έλληνας ζητάει, απαιτεί, λες κι οι κυβερνώντες είναι μάγοι κι ο ίδιος μένει σπίτι, περιμένοντας μοιρολατρικά το τέλος. Κοιμάται. Ίσως τελικά να είναι άξιοι της μοίρας τους. Επιπροσθέτως, φοβούνται και δεν μεριμνούν ούτε κατά διάνοια για το μέλλον. Μην βγείτε σε καμία περίπτωση από το Euro, αλλά σκίστε τα μνημόνια. Κι όταν νομοτελειακά οδηγηθούμε στην καταστροφή κι η χώρα γίνει ζούγκλα, θα μας πούνε, δείτε που φτάσατε την Ελλάδα, ενώ στο μεσοδιάστημα δεν υπάρχει καμία υποδομή για την αποφυγή του μοιραίου όταν έρθουν τα δύσκολα. Υπάρχει περίπτωση ποτέ η Ελλάδα να είναι αυτάρκης; Πώς να μείνει ο νέος εδώ; Με τι ελπίδα; Με τι όραμα; Σε ποια ιδανικά να στηριχθεί; Όλα τα παραπάνω τα βλέπω δίπλα μου, γύρω μου κάθε μέρα. Άνθρωποι εξαθλιωμένοι ή αδιάφοροι. Μα το χειρότερο, κοιτάζοντας τον καθρέφτη δεν ξέρω αν είμαι τόσο δυνατός για να παλέψω!

Nebraska

Μία ταινία, που δεν μπορεί παρά να σε αγγίξει, να σε ταράξει και να ξυπνήσει τα πιο ανθρώπινα ένστικτα. Παρακολουθώντας τo Νebraska, με καθήλωσε και κατάφερε, βγαίνοντας από την αίθουσα, για πολλές ημέρες να σκεφτώ πόσο μεγαλειώδες ήταν το απλό μήνυμά της. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο, πως έφτασε στην πόρτα των Oscars, με έξι υποψηφιότητες, ευαισθητοποιώντας την παγκόσμια κοινή γνώμη.

Ένας ηλικιωμένος κύριος πιστεύει, πως έχει κερδίσει ένα εκατομμύρια δολάρια κι είναι αποφασισμένος να πάει από την Μοντάνα στην Νεμπράσκα, ώστε να τα παραλάβει. Ο αποξενωμένος γιος του, μετατρέπεται σε πιστό συνοδοιπόρο κι αποφασίζει να κάνει το ταξίδι πλάι του, για να γνωρίσει καλύτερα τον πατέρα του και να ξαναχτίσουν τη σχέση τους, σχεδόν από την αρχή, παρά να τον πείσει για το μάταιο του εγχειρήματος του.

Σε ένα ρομαντικό road trip μέσα σε ασπρόμαυρο φόντο, βλέπουμε πατέρα και γιο να λειτουργούν ως ομάδα. Να μαθαίνουν ο ένας στοιχεία για τη ζωή του άλλου και να καλύπτουν τον χρόνο, που ήταν χώρια. Μέσα σ΄αυτό το βαθύτατα συγκινητικό ταξίδι , θα δούμε απωθημένα να πραγματοποιούνται, μυστήρια του παρελθόντος να αποκαλύπτονται, μα πάνω απ΄όλα την αγνή αγάπη μεταξύ πατέρα και γιου. Όλα αυτά εν μέσω αποχρωματισμένης φύσης, σαν όλα να συνηγορούν, ώστε η προσοχή να δοθεί στους πρωταγωνιστές. Στο οικογενειακό δράμα ...

Ήταν το πρώτο έργο του σκηνοθέτη που προσπάθησε να κάνει στροφή σε άσπρο-μαύρο φόντο. Στην αρχή υπήρξαν αντιδράσεις, αλλά το εγχείρημα πέτυχε κι έτυχε αποδοχής. Είναι η τέταρτη ταινία που γυρνά στην μητέρα-πατρίδα του, τη Νεμπράσκα, μετά τα, "Citizen Ruth" (1996), "Σκάνδαλα στα θρανία (1999) και "Σχετικά με τον Σμιντ" (2002). Αξιοσημείωτο είναι επίσης, πως στη σκηνή με το νεκροταφείο υπάρχει μία ταφόπλακα με το όνομα Payne. Προφανώς ο σκηνοθέτης θέλει να δείξει, πως για το έργο του αυτό θέλει, προσδοκά να κερδίσει την υστεροφημία του, με έμμεσο τρόπο. Τέλος, o αλκοολικός πρωταγωνιστής ήταν στην πραγματικότητα μαραθωνοδρόμος μέχρι τα τέλη του 1970.

Ακόμα ένα σημείο που θα ήθελα να τονίσω είναι, ότι τόσο ο Πέιν, όσο κι ο φωτογράφος (Φαίδωνας Παπαμιχαήλ) του έχουν ελληνική  καταγωγή. Eίναι καλό στην εποχής της απόλυτης παγκοσμιοποίησης, να βλέπουμε δύο ανθρώπους που "γέννησε" αυτή η χώρα να φτάνουν ψηλά και ν΄ανγνωρίζονται.

Μέσα στο φιλμ θίγονται επίσης, δευτερεύοντα προβλήματα, όπως ο μικροαστισμός, η μιζέρια των επαρχιών των ΗΠΑ, ηκενότητα των ανθρώπων κι η φθορά μεταξύ των σχέσεων. Όλα με τρόπο μαεστρικό, μέσα από παραδείγματα της καθημερινής ζωής.

Ένα φιλμ που ακροβατεί μεταξύ του κωμικού και του τραγικού. Η Νεμπράσκα είναι για το Πέιν, ότι η Ιθάκη για τον Καβάφη. Μεγαλύτερη αξία έχει το ταξίδι κι όχι τόσο ο τελικός προορισμός. Τα κέρδη, οι εμπειρίες, οι ανθρώπινες σχέσεις χτίζονται με κόπο και πολλές φορές κάτω από δύσκολες συνθήκες. Αυτό που μου μένει προσωπικά είναι μία τρυφερότητα, μέσα από τον σκληρό ρεαλισμό και την ερμηνεία του διδύμου, Μπρους Ντερν (Βραβείο Ανδρικής ερμηνείας Φεστιβάλ Καννών) και Γουίλ Φορτ. Η νίκη του καλού.

Tέλος, υγεία να έχουμε, θα προσπαθήσω να το ξαναδώ στα 30, στα 50 ή και μεγαλύτερος, για να καταλάβω, αν η ηλικία του θεατή διαδραματίζει ρόλο στην εξαγωγή των συμπερασμάτων για την απόδοση της ταινίας. Θα΄ναι άραγε ίδια αυτά, που θα γράψω τότε;

Πάμε Επανάσταση

Μία πρωτότυπη κωμωδία του Zαν Μαρί Πουάρ, με πρωταγωνιστές τους Κριστιάν Κλαβιέ και Ζαν Ρενό. Ο πρώτος, σ'έναν ρόλο διαφορετικό απ'αυτόν, που τον γνωρίσαμε στο " Θέε μου τι σου κάναμε ". Πιο επιτηδευμένο, πιο ιδιαίτερο. Ουσιαστικά συνέχεια του δημοφιλούς γαλλικού franchise της δεκαετίας του 90΄. Μία ταινία με αξία διαχρονική στο πέρασμα του χρόνου, είτε μιλάμε για την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης, του Β'Παγκοσμίου πολέμου ή το σήμερα. Αυτό ακριβώς θεωρώ πως κέρδισε το γαλλικό κοινό κι η απήχηση του έργου είναι τεράστια, με πάνω από δύο εκατομμύρια θεατές να την έχουν παρακολουθήσει ήδη.

Μπαίνουμε σε μία μηχανή του χρόνου. Σε ένα ταξίδι στο άγνωστο. Το δίδυμο των πρωταγωνιστών συμπλέκεται κι αλληλεπιδρά υποδειγματικά. Συμβολίζει δύο κόσμους. Οι γνώσεις της ιστορίας με βοήθησαν να σταθώ μέσα στο έργο και να κατανοήσω, με ποια αφορμή κινηματογραφείται. Δεν έχει σχέση με άλλα σκληρά έργα, που προσπαθούν να μας δώσουν το στίγμα της εποχής. Δίνονται όμως στοιχεία που παραπέμπουν ξεκάθαρα εκεί. Οι περούκες, οι βρώμικοι Γάλλοι, τα αρώματα, η Επανάσταση και δη η περίοδος της Τρομοκρατίας.

Ο σκηνοθέτης ανακατεύει επιδέξια τις εποχές, σαν ένας ζαβολιάρης Όμηρος, βάζοντας στοιχεία του 20ου αιώνα στο 1793. Το μήνυμά που θέλει να περάσει όμως ουσιαστικά, είναι πως στο διάβα του χρόνου, η οικογενειοκρατία διαδραματίσει τον σημαντικότερο ρόλο, στο παιχνίδι της εξουσίας και κατ'επέκταση αυτή είναι που κινεί τα νήματα στον κόσμο. Γιατί τα συμφέροντα είναι πάντα υπόθεση των  λίγων κι όχι της πλατιάς μάζας.

Ο Κλαβιέ, και πάλι στον ρόλο του αφελή υπηρέτη, κερδίζει θετικά σχόλια. Όταν δε αποκαλύπτεται ο διττός του ρόλος, το ενδιαφέρον γίνεται ακόμα μεγαλύτερο. Ένας ακόμα αναχρονισμός είναι η παρουσία της Τζαζ μουσικής, που αν κρίνω από το " Μην ενοχλείται παρακαλώ ", είναι το είδος που έχει συγκινήσει τον πρωταγωνιστή-συγγραφέα. Η γέννηση της Τζαζ έγινε άλλωστε γύρω στα 1900 στη Νέα Ορλεάνη. Πολύ μεταγενέστερα δηλαδή κι αρκετά μακριά από τη Γαλλία.

Όλα αυτά την ώρα που στη Γαλλία γίνεται μία σύγχρονη Επανάσταση των νέων απέναντι στην αδυσώπητη Ευρώπη, με στόχο να προασπίσουν το μέλλον τους. Τίποτα παραπάνω. Δεν είναι ένας κατακτητικός πόλεμος, ούτε ένα κίνημα ιδεολόγων. Είναι μία γενιά ανθρώπων, που βλέπει το μέλλον της να κατακρημνίζεται, την ελπίδα να χάνεται, τα όνειρά τους να μαυρίζουν. Κι αντιδρά. Απαιτεί ισότητα, ελευθερία, ευκαιρίες.

Με έντονο το ανθρωπιστικό στοιχείο, βαθιά αντιρατσιστικό, θίγοντας έμμεσα στερεότυπα ετών και προκαταλήψεις αιώνων, ενώ παράλληλα τονίζει την ματαιοδοξία ηγετών και πληβείων στη θέα του πλούτου, της δύναμης, του λαικού ερίσματος αν θέλετε.

Μέσα από μία κωμική διάσταση της Γαλλικής Επανάστασης κατανοούμε, πως οι αξίες και τα ιδανικά, πολλές φορές αποτελούν το βασικό φόντο και πίσω τους συμβαίνει ένα παιχνίδι ρόλων και σκοπών, με στόχο οι πολιτικές δυναστείες να επιβιώνουν στο πέρασμα των χρόνων αναλοίωτες. Το γεγονός

Το φιλμ δεν έχει εποχή, ούτε όρια. Τότε κάποιοι επαναστάτησαν; Σήμερα; Εμείς; Σιωπή ..

.

Προβάλλεται από το Ολύμπιον, στην αίθουσα Παύλος Ζάννας

Στην εποχή του " Αγάπη μόνο "

Εδώ και περίπου δύο εβδομάδες το πανελλήνιο ασχολείται με ένα νεαρό παιδί, που αποτελεί πρότυπο για πολλά άλλα σε μία κοινωνία πλήρους εκφυλισμού αξιών, αισθητικής κι ηθικής. Πηγαίνει από εκπομπή σε εκπομπή, γελοιοποιείται δημοσίως κι έχει κάνει καραμέλα την έκφραση " Αγάπη μόνο ". Μετά δε από κάποιες επιτυχείς τηλεοπτικές του εμφανίσεις, του προτάθηκαν συνεργασίες με μάνατζερ. Μπήκε στο τρυπάκι. Κι από εκείνη την ημέρα συνεχίζει τον κατήφορο, με video στο Internet, ακόμα και με δημόσιες εμφανίσεις, σε δρόμους, Κτελ. Δεν έχει οικογένεια αυτό το παιδί; Δεν έχει έναν αδερφό, κάποιον να τον συμμαζέψει, να τον χαλιναγωγήσει; Να του πει, ξευτιλίζεσαι. Φτάνει, πιάσαμε πάτο. Κι όμως αυτό πουλάει σε μία κοινωνία ηλιθίων. Όταν για τα νεαρά αγόρια το μόνο ενδιαφέρον τους είναι, να σηκώνουν βάρη, να φτιάχνουν μπράτσα, να οδηγούν γρήγορα αυτοκίνητα για να ρίξουν την τοπ κοπέλα, αυτή είναι η τιμωρία που μας χρειάζεται. Νους υγιής εν σώματι, υγιεί, έλεγαν οι αρχαίοι, μαζί με πολλά άλλα σοφά. Κι αν με το σώμα έχουν βρει τα τεχνικά-τεχνητά μέσα, το πνεύμα κοιμάται, έχει πέσει σε λήθαργο κι όταν ξυπνήσει θα ναι αργά, σίγουρα για τους ίδιους, αλλά και για την χώρα. Καλημέρα και καλή τύχη ...

Mανταρίνια

Ένας τίτλος μπορεί να είναι τόσο ξένος ως προς το περιεχόμενο μίας ταινίας, που πραγματικά θεωρώ πως είναι μαεστρικά δοσμένος για να εξερευνήσουμε το μυστήριο. Ο Γεωργιανός Ζάζα Ουρουσάτζε στα 55 του χρόνια καταθέτει ένα αντιπολεμικό δράμα, που κατάφερε να φτάσει ως τις υποψηφιότητες των Oscars, αλλά και της Χρυσής Σφαίρας, σαν καλύτερη ξενόγλωσση ταινία από την πλευρά της Εσθονίας.

Μαίνεται ο πόλεμος στην περιοχή της Αμπχαζίας το 1992, μεταξύ αυτόχθονων κατοίκων και Γεωργιανών. Μία χώρα στον Καύκασο, που αποτελεί πλέον ανεξάρτητη Δημοκρατία, με πρωτεύουσα το Σοχούμι. Ένας Εσθονός αρνείται να αφήσει το σπίτι του και να εγκαταλείψει τον αγώνα μιας ολόκληρης ζωής. Μου θυμίζει τον πρωταγωνιστή του Λεβιάθαν. Γενναιόδωρος από τη φύση του, περιθάλπει δύο πληγωμένους άντρες, που τυχαίνει να βρίσκονται στο αντίπαλο στρατόπεδο. Μέσα στον παραλογισμό του πολέμου, οι άνθρωποι γίνονται κτήνη κι εξαθλιώνονται πνευματικά και συναισθηματικά. Έτσι τους παραλαμβάνει ο Ίβο.

Μέσα σε λίγες ημέρες οι διαφορές έχουν αμβλυνθεί, το χάσμα, η απόσταση έχουν μικρύνει. Η εξαγορά μία σοδειάς μανταρινιών είναι ο κινητήριος μόχλος για προχωρήσει η πλοκή της υπόθεσης. Έμμεσα δίνεται ένα παναθρώπινο μήνυμα. Οι αντάρτες δεν καταλαβαίνουν τον Γεωργιανό αρχικά, ενώ σε άλλη επίσκεψή τους, νομίζουν πως αντίπαλός τους είναι ο Τσετσένος, που είναι είναι μαζί τους. Τρομερές καταστάσεις στη δίνη της καθημερινότητας, γλαφυρές εικόνες. Η ανθρώπινη αλληλεγγύη ωστόσο, νικά μέσα στην παράνοια του πολέμου.

Αξιοσημείωτα είναι τα παρακάτω. Ο ηθοποιός που υποδύεται τον Τσετσένο είναι στην πραγματικότητα Γεωργιανός. Η ταινία είναι αφιερωμένη στον Λεβάν Αμπαζίτσε. Γνωστό ηθοποιό, που έπεσε στο πεδίο της μάχης εκείνη την εποχή. Το σενάριο γράφτηκε σε μόλις δύο εβδομάδες και συνειδητά δεν υπάρχει γυναίκα, παρά μόνο η φωτογραφία της εγγονής του Ίβο (Λέμπιτ Ούλφσακ στον τοίχο.

Προσωπικά, βλέποντας τις σκηνές, μου ήρθε συνειρμικά στο μυαλό το "Ποτάμι" του Aντώνη Σαμαράκη. Ένα κείμενο, βαθιά αντιπολεμικό, που κάποτε διάβασα στο σχολείο και μ΄άγγιξε. Κι εδώ, όπως κι εκεί το μήνυμα είναι καθολικό, δεν έχει σύνορα. " "Έχει διαφορά με ποιον θα τον θάψω (για τον γιο του); Κι εσύ να ήσουν, εδώ θα σε έθαβα. " Όλοι είμαστε άνθρωποι. Ο πόλεμος εξυπηρετεί τα συμφέροντα ελάχιστων κι αθώες ψυχές πέφτουν στα πεδία των μαχών.

Ένα προσωπικό δράμα, που παίρνει διαστάσεις υπερεθνικές, με την λεπτή μουσική να διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο και το τραγούδι του επιλόγου να με συγκλονίζει. Υποδειγματική αφηγηματική οικονομία κι αριστουργηματικές ερμηνείες. Η ελπίδα κι ο αγώνας για την σωτηρία ενός τόπου, δύο ζωών στο φιλμ, ενός κόσμου, των δικών μας ζωών στην τελική με μία αλληγορία αποστομωτίκη. Αυτόν του καλού μέσα στη δίνη του πολέμου. Για όλο αυτό που σήμερα βιώνουμε με την αλληλεγγύη μοναδική ασπίδα των ανθρωπίνων αξιών μας και παρηγοριά.

                                                                          Soundtrack

Πρωτομαγιά

Καλημέρα, σήμερα γιορτάζουμε την εργατική πρωτομαγιά. Δεν είναι η συνέχεια του φαγοποτιού του τριημέρου, αλλά μία ημέρα μνήμης για κάποιες ψυχές που έχασαν τη ζωή τους, προκειμένου να καθιερωθούν τα εργασιακά μας δικαιώματα. Στη Γαλλία τα θέατρα έχουν καταληφθεί, στους δρόμους γίνονται συμπλοκές, πάνω από 1.000.000 νέων ανθρώπων, παιδιών διαδηλώνουν, θέλοντας να προασπίσουν τα συμφέροντα και το μέλλον τους, πριν είναι αργά. Στην Ελλάδα ο καιρός μουντός, βροχερός, όπως και το όλο σκηνικό. Χλυαρές πορείες, μηδενικές διαμαρτυρίες, παθητική στάση. Οι περισσότεροι, πιθανόν σκέφτονται το ουζάκι που θα ακολουθήσει της τυπικής πορείας. Πάρ'τε τουλάχιστον κανένα λουλούδι στις κύριες σας, διότι τα λουλούδια πάνε στα λουλούδια. Ας είμαστε άνθρωποι, αυτό μας απέμεινε.

Ο καιρός στο κλίμα της εποχής

Συνήθως τον βροχερό καιρό της Μεγάλης Εβδομάδας, διαδέχεται Λιακάδα κι Ηλιοφάνεια συνώνυμα της ευφορίας. Φέτος σ'ολόκληρη την Ελλάδα το σκηνικό δεν άλλαξε, παρέμεινε το ίδιο. Όλο αυτό μπορεί να σημαίνει πολλά, μπορεί και τίποτα. Το τυπικό της Ανάστασης έλαβε χώρα τα μεσάνυχτα του Σαββάτου. Ουσιαστικά όμως τίποτα δεν φαίνεται να αλλάζει στην καθημερινότητα μας. Πιο πολύ η περιρρέουσα ατμόσφαιρα μαυρίζει. Συνεχίζει να βρέχει, σαν κάποιος να λυπάται για την κατάσταση. Καταθλιπτικές ημέρες, ειδικά αν λείπουν δικοί σου άνθρωποι. Πλέον, περιμένω την ενεργοποίηση της καθημερινότητας. Οι μέρες που παγώνουν όλα μοιάζουν τόσο ανιαρές, τόσο βαρετές. Περιμένω να ξαναδώ τον ήλιο, να επιστρέψει η αισιοδοξία και να δώσουμε τη μάχη μας. Ζήτημα ψυχολογίας, θέμα χρόνου. Θα αντέξουμε!

Φωτογραφικό αφιέρωμα Jazz in Jazz (Τάσος Τσιφτσής)

Eικόνες βγαλμένες από μια άλλη εποχή. Ένας "κουλοχέρης", που ταξίδεψε από κάπου πολύ μακριά στην Ελλάδα. Ένα πικάπ, που το μόνο που το λείπει είναι ο δίσκος βινιλίου για να δώσει ζωή στον χώρο ...

                               Μία μοναδική δισκοθήκη. Σε ένα χρόνο τα ακούμε όλα ...

                             Κάπου πολύ μακριά κι όμως τόσο κοντά ακούγοντας την μουσική

                                                       Άφθονα ποτά για κάθε γούστα

                                              The music is your best friend until the end

                                                         O ιδιοκτήτης κύριος Κώστας

                                                Jazz in Jazz το μέλλον του παρελθόντος ....