23o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (Προτάσεις β΄μέρος)

To πρώτο μισό του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης ολοκληρώθηκε. Μέσα σε συνθήκες ακραίου καύσωνα οι Θεσσαλονικείς αγκάλιασαν την προσπάθεια τόσο στις εννέα θερινές αίθουσες, όσο και στην online πλατφόρμα. Εμείς περνάμε στο δεύτερο μέρος των προτάσεών μας αρχής γενομένης από σήμερα ...

Τετάρτη 30 Ιουνίου

Από το πρόγραμμα των διαδικτυακών προβολών πρότασή μας η "Φούσκα" της Βάλερι Μπλάνκενμπιλ. Φλόριντα. Μία κοινότητα συνταξιούχων σε ένα μάθημα ζωής. Ένας βαθύς στοχασμός για το αμερικανικό όνειρο, τον τρόπο ζωής, το γήρας και τον θάνατο. Στις αίθουσες ξεκινώ με το Ναταλί (21:15). Χρυσή Αυγή-Υπόθεση όλων μας της Ανζελίκ Κουρούνης. Παίρνει μέρος στο Διεθνές Διαγωνιστικό. Η συνέχεια του πρώτου ντοκιμαντέρ που είδαμε το 2015. Εναλλακτική LUX του Ματέο Ιμπάρα στον Τζον Κασσαβέτη (21:15). Γενεύη 2019. Το Παγκόσμιο Απελευθερωτικό μέτωπο, η αστυνομία κι ο στρατός ...

Πέμπτη 1 Ιουλίου

Ιντερνετικά επέλεξα το "Ενθύμιον" του Νίκου Ζιώγα. Ένα λυρικό ντοκιμαντέρ, μία ελεγεία στην Ήπειρο που χάνεται. Δύο επιλογές μας από τις προβολές στις αίθουσες των Θερινών. Στις 21:15 η Μαριάννα Κακαουνάκη έρχεται στη Θεσσαλονίκη με τους "Αόρατούς" της στην αίθουσα Τζον Κασσαβέτης στο Λιμάνι, ενώ εναλλακτικά μπορούμε να πάμε στο Άλεξ για τους "Χρήστες" της Νατάλια Αλμάδα. Ένα ταξίδι εμβύθισης στην καρδιά της μεταβαλλόμενης σχέσης στην καρδιά της μεταβαλλόμενης σχέσης μας με τον κόσμο.

Παρασκευή 2 Ιουλίου

Από την πρώτη κατηγορία η "Φωλιά" των Φελίπε Σιγάλα και Γιοσεφίνα Πέρες-Γκαρσία από τη Χιλή. Μία διαρκής προσπάθειας προσαρμοστικότητας στα νέα δεδομένα της εποχής. Ένα μεθυστικό οικολογικό δράμα που κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε. Kι από εκεί στο "Latin Noir" του Ανδρέα Αποστολίδη (21:30 Τορνές). Αυταρχικές κυβερνήσεις και αστυνομικό μυθιστόρημα στη Λατινική Αμερική. Μία επιλογή που δε θα σας απογοητεύσει.

Σάββατο 3 Ιουλίου

Μαγκαλούφ-Μία πόλη φάντασμα του Μιγκέλ Άγχελ Μπλάνκα στην πλατφόρμα. Μία κοινότητα που καλείται να επιβιώσει σε ένα "τουριστικοποιημένο" περιβάλλον. Τι σημαίνει να είσαι τουρίστας στην Ευρώπη. Βράδυ 21:15 ραντεβού στο Άλεξ για να γουστάρουμε τους "Μπιτλς στην Ινδία" των Ατζόι Μπόσε και Πίτερ Κόμπτον. Ένα ταξίδι, ένα ανεπανάληπτο δημιουργικό ξέσπασμα. Να κλείσει με πάθος κι ένταση ο μαραθώνιος.

Κυριακή 4 Ιουνίου

Ξεκίνημα με "Τέκνα της Μαφίας" της Σοφία Λουβαρά. Ένας θαρραλέος δικαστής μάχεται ενάντια στην μαφία στην Καλαμβρία της Ιταλίας. Κλείσιμο στον θερινό Τζένη Καρέζη του Δήμου Παύλου Μελά. Στο κυνήγι της παιδικής ηλικίας των Μάνγκαρετ Μάνζερ Λουμπ και Ίντερ Γουάρμφελντ. Καλή συνέχεια του καλοκαιρινού υβριδικού Φεστιβάλ και καλή συνέχεια καλοκαιριού σε όλους. Εμείς συνεχίζουμε να τα λέμε με τις καθημερινές ανταποκρίσεις μας.

Wuhan Wuhan

 

Βουτιά στο Διεθνές Διαγωνιστικό του 23ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης. Επιλογή μας το "Γουχάν Γουχάν" του Γιουνγκ Τσανγκ (This is not a movie, 2019) από την Κίνα. Μία απεικόνιση της πόλης (11.000.000 κατοίκων) της ευρύτερης περιοχής της Χιουμπέι που βίωσε πρώτη τον εφιάλτη του COVID-19 τον Δεκέμβρη του 2019. Ένας πειθαρχημένος λαός που αντιμετώπισε με ψυχραιμία το σοκ του αναγκαστικού εγκλεισμού, αλλά και των χιλιάδων κρουσμάτων για διάστημα τριών μηνών. Ένα σκηνικό έκτακτης ανάγκης που απαιτούσε λεπτούς χειρισμούς και συνεργασία. "Όλοι μαζί πολεμάμε".

Στο κέντρο της αφήγησης τοποθετούνται νοσοκομεία, συνεδριακοί χώροι που έχουν μετατραπεί σε μονάδες πρωτογενούς περίθαλψης κι ένας οδηγός ταξί. Όπως έκανε ο Παναχί στο δικό του "Taxi Τehran", έτσι κι εδώ μέσα από τις διαδρομές αφουγκραζόμαστε τον παλμό των πρωταγωνιστών και την κατάσταση που επικρατεί. Βλέπουμε ανθρώπους ως νούμερα (νο46), γινόμαστε μάρτυρες του τιτάνιου αγώνα των επιστημόνων υγείας που με αυταπάρνηση τιμούν τον χαρακτήρα του λειτουργήματος του επαγγέλματός τους, νιώθουμε το συναίσθημα της αβεβαιότητας αφού τελειώσει η βάρδια και πρέπει να επιστρέψουμε σπίτι.

Ο καθένας έχεις τους φόβους, τις αμφιβολίες και τα βιώματά του. Στην προσπάθεια καλούνται να συμβάλουν ψυχολόγοι, αλλά κι απλοί εθελοντές. Μία αλυσίδα που ο κάθε κρίκος της συμπληρώνει τους υπόλοιπους. Όπως αναφέραμε και στην εισαγωγή μας οι συνθήκες ήταν πολεμικές. Αναστάτωση, αγωνία, αγανάκτηση, αναμονή. Απώλεια, πόνος και ξανά από την αρχή. Μία πρωτοφανής συγκυρία που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν καθημερινοί άνθρωποι δίχως προηγούμενη εμπειρία και με ελλιπή εξοπλισμό τουλάχιστον στο ξεκίνημά της.

Μεγάλο πλεονέκτημα αυτής της ταινίας τεκμηρίωσης η κάμερα ή αν θέλετε η φωτογραφία. Διεισδύει στα άδυτα των μονάδων εντατικής θεραπείας. Αντιμετωπίζει τον κίνδυνο με γενναιότητα. Ένα έργο που χρόνια μετά θα διηγείται την κόλαση του 2020 στον τόπο γέννησής της. Κάτι παρόμοιο με τους "Παρόντες" του Γιώργου Αυγερόπουλου. Διαρκής αγώνας να μείνουν η ελπίδα κι η μνήμη ζωντανές. H οπτική που υιοθετεί ο σκηνοθέτης μας οδηγεί στο μήνυμα της νίκης της ζωής απέναντι στον θάνατο. Κάτω από 3000 συνολικά οι νεκροί, πάνω 16.500 οι γεννήσεις στο ίδιο διάστημα. Λειτούργησε το ένστικτο της επιβίωσης και της συνέχειας του είδους.

Μέσα σε διάστημα τριών μηνών η Γουχάν βγήκε νικήτρια στην μεγάλη μάχη απέναντι στον αόρατο εχθρό. Δε σταμάτησε όμως λεπτό. Επένδυσε στην πρόληψη και την έρευνα. Συνεχή test, επαναλαμβανόμενοι έλεγχοι, διαρκής επαγρύπνηση. Η ζωή επέστρεψε στους ρυθμούς που είχαν συνηθίσει οι κάτοικοί της. Κέρδισαν την μάχη. Ακριβώς σε αυτή την κατεύθυνση πρέπει να κινηθεί κι η Ευρώπη που τότε ολιγώρησε και σήμερα ακολουθεί μοιραία τις εξελίξεις. Γιατί δεν είναι μόνο ο συγκεκριμένος κορονοϊός. Με την κλιματική αλλαγή και τις καταστροφικές συνέπειές της αναμένονται νέες πανδημίες που πιθανώς θα είναι σοβαρότερες.

Η τρομακτική απαγόρευση της κυκλοφορίας και η συρρίκνωση των δικαιωμάτων (περισσότερο στη δική μας Ήπειρο) μένει να φανεί αν ήρθαν για να μείνουν. Οι άνθρωποι έδειξαν πως μπορούν να κάνουν θαύματα. Τώρα είναι η σειρά των ηγεσιών να πάρουν σπουδαίες αποφάσεις για το παρόν και το μέλλον συνολικά. Το "Wuhan Wuhan" δείχνει μία αληθινή ιστορία, δείχνει όμως και τον δρόμο, καθώς και τον κύκλο της ζωής που πάντα θα συνεχίζεται. Φαβορί για τον Χρυσό Αλέξανδρο; Πολύ πιθανό!

Oι Αόρατοι

 

Στη Θεσσαλονίκη και το 23ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ κάνουν πανελλήνια πρεμιέρα οι "Αόρατοι" της Μαριάννας Κακαουνάκη μετά την επίσκεψή τους στην Κοπεγχάγη. O Eμπουμπεκίρ κι η Γκόνζα, ο Αχμέτ κι οι ανείπωτες ιστορίες ανθρώπων που καλούνται να βρουν τη δύναμη να μιλήσουν για το δικό τους ταξίδι προς την ελευθερία. Ενεπλάκησαν δίχως τη θέλησή τους σε μία διαδικασία ξεκαθαρίσματος με τις "ευλογίες" του Ταγίπ Ερντογάν. Κατηγορήθηκαν μάλιστα ως τρομοκράτες δίχως απτές αποδείξεις και καμία εμπλοκή σε ανάλογη δραστηριότητα. Τώρα είναι υποχρεωμένοι να ζητήσουν πολιτικό άσυλο και να ξεκινήσουν τις ζωές τους από μηδενική βάση.

Ένας διευθυντής σχολείου κι ένας γιατρός με ειδικότητα εντατικολόγου. Βιώσαν την κόλαση της μετάβασης στο έλεος των διακινητών κι έμειναν ζωντανοί από τύχη. Δύο άνθρωποι μορφωμένοι με αξίες κι ήθος σε αντίθεση με την εικόνα που καλλιεργείται για τον λαό της Τουρκίας από τα Μέσα Ενημέρωσης. Το ίδιο ισχύει και στην αντίπερα όχθη. "Πριν έρθεις στην Ελλάδα έχεις μία προκατάληψη εξαιτίας όσων έχουμε μάθει στην ιστορία". Φανατισμός, μισαλλοδοξία, προκαταλήψεις. Ο κόσμος μπορεί να διψάει για αίμα (αυτό του έμαθαν), η Τέχνη όμως είναι εδώ για να ενώνει και χαράζει νέους δρόμους αλληλεγγύης και συνεργασίας.

Όσον αφορά την κατάσταση στην Τουρκία μπορούμε να συμβουλευτούμε το εξαιρετικό δοκίμιο της Ece Temelkuran, "Πώς χάνεται μία πατρίδα" (Εκδόσεις Διόπτρα, 2020).  Η ζωή δεν είναι απλή υπόθεση αν δεν ανήκεις στο σκληρό πυρήνα - σύστημα του "Σουλτάνου". "Ο Ερντογάν έδιωξε όλους όσους δεν τον υποστηρίζουν". Η απόδραση με κάθε κόστος φαντάζει μονόδρομος. Σε διαφορετική περίπτωση περιμένει η φυλακή και τα ακραία βασανιστήρια. Μέσα από έναν μαραθώνιο οι επιζώντες οδηγούνται στην Ύπατη Αρμοστεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Γραφειοκρατία, αναμονή κι ένας νέος Γολγοθάς. Επιτρέπεται να πέσεις, επιβάλλεται όμως να σηκωθείς.

Η πατρίδα μας από τα αρχαία χρόνια ήταν φιλόξενη χώρα. Η γεωπολιτική της θέση έμμεσα της το επέβαλε. Αν ανατρέξουμε σε ανάλογα εγχειρίδια θα δούμε πως υπήρχε τιμωρία σε όποιον έδιωχνε ξένο - κατατρεγμένο που είχε ανάγκη. Από την άλλη μεριά κι οι πρωταγωνιστές (περίπου 1000 οικογένειες) σέβονται τον τόπο που τους φιλοξενεί. Αναδεικνύονται κοινά στοιχεία πολιτισμού και κουλτούρας, όπως η αξία του βιβλίου. Οι όποιες διαφορές αμβλύνονται μέσω της συζήτησης και της ανταλλαγής απόψεων. Στόχος η αφομοίωση και το επόμενο βήμα αν αυτό είναι δυνατόν. Πριν όμως αυτό προέχει το "αντίο" σε ένα κομμάτι του εαυτού, της ψυχή τους που θυσιάστηκε ...

Μαεστρικά ξετυλίγεται η πλοκή με επίμονη ματιά κι άρτιο σενάριο. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο διευθυντής φωτογραφίας Απόστολος Νικολαϊδης κι η Μυρτώ Λεκατσά στο λεπτομερές μοντάζ. Ένα δράμα δίχως τέλος. Μία κρίση ανάμεσα στην Τουρκία και την Ευρωπαϊκή Ένωση με χιλιάδες άδικα θύματα στα νερά του Αιγαίου. Ειδικά η τακτική των βίαιων επαναπροωθήσεων (pushbacks) θεωρώ ότι αποτελεί τη χαριστική βολή σε ένα διαχρονικό έγκλημα που λαμβάνει χώρα δίπλα μας και δυστυχώς θα συνεχίσει. Οι ηγέτες των κρατών αδυνατούν να αντιληφθούν τα πραγματικά αίτια, εθελοτυφλώντας.

Ένα ντοκιμαντέρ που μας φέρνει αντιμέτωπους πρώτα απ΄όλα με εμάς τους ίδιους. Μέσω μίας εσωτερικής διαδικασίας αξιολογούμε που βρισκόμαστε, που ανήκουμε, αν υφίσταται η λέξη ενσυναίσθηση. Αν τα αισθητήριά μας είναι ακόμα ζωντανά. Είναι αδιανόητο να θεωρούμε κάποιον εχθρό μας επειδή έτυχε να γεννηθεί στην Τουρκία, τη Γερμανία, την Αλβανία. Ειδικά οι Έλληνες που γνωρίσαμε τι θα πει προσφυγιά και μετανάστευση για οικονομικούς λόγους. Κόντρα στο ρεύμα της εποχής, έρχεται αυτή η ταινία τεκμηρίωσης με την υποστήριξη του iMEdD (incubator for Media Education and Development) να μας αφυπνίσει.

Eισαγωγή στις Ψηφιακές Σπουδές

 Μέσα στο προηγούμενο καλοκαίρι είχα την ευκαιρία να διαβάσω το απόλυτα επίκαιρο και διαφωτιστικό βιβλίο της Σοσάνα Ζούμποφ, "Η εποχή του Κατασκοπευτικού Καπιταλισμού". Στη διάρκεια της φετινής πολύμηνης καραντίνας ανακάλυψα ένα εξίσου πολύτιμο εγχειρίδιο για την μετάβαση που διανύουμε ως ανθρωπότητα. Ο λόγος για την "Εισαγωγή στις Ψηφιακές Σπουδές" που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Ροπή (2020) σε επιμέλεια του Μανώλη Πατηνιώτη. Τη Zuboff έρχονται να συναντήσουν σπουδαίες προσωπικότητες, όπως οι Lev Manovich, Αntonio Negri, Dani Cavallari, Norbert Wiener, Warren Weaver κι άλλοι. Kαθεμιά βάζει το λιθαράκι της με τις απαραίτητες γνώσεις για τη νέα εποχή που ανατέλλει και τους κινδύνους που κρύβει.

Η πανδημία έδωσε το έναυσμα για το πέρασμα σε μία "σύγχρονη γη της Επαγγελίας", τη ψηφιοποίηση. Το παραγωγικό μοντέλο μετασχηματίζεται, η γραφειοκρατία μειώνεται, η τηλεργασία καθιερώνεται κι η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται σε κυρίαρχο παράγοντα. Μοιάζει με μία τέταρτη, μετα-βιομηχανική επανάσταση. Είναι όμως έτσι τα πράγματα όπως φαίνονται επιφανειακά; Όπως όλα τα τεχνολογικά επιτεύγματα πρέπει να γνωρίζουμε τον ορθό τρόπο αξιοποίησης, καθώς και τα όρια τους. Ειδικά στην εποχή μας δεν υπάρχει το άσπρο-μαύρο. Μετρούμε συνεχώς πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα και πως αυτά αλληλεπιδρούν. 2.0 Web λοιπόν. Από εκεί ακριβώς εμπνεύστηκε κι η σημερινή κυβέρνηση το πρόγραμμα - σχέδιο "Ελλάδα 2.0" που αφορά την αξιοποίηση των πόρων του ταμείου Ανάκαμψης.

Δημιουργείται όπως γίνεται σαφές από τα παραπάνω ένας πολύ ενδιαφέρον κλάδος με τον οποίο μπορούν να ασχοληθούν οι νέοι που φέρουν το αίσθημα της συλλογικής ευθύνης σε παγκόσμια κλίμακα. Δίχως υπερβολή ένα ευρύ διεπιστημονικό πεδίο ανοίγεται μπροστά μας. Σύνθετο, σε πλήρη εξέλιξη με ταχύτητα φωτός. Καθημερινά προκύπτουν νέα δεδομένα, αλλά και προβλήματα που απαιτούν έρευνα και λύσεις. Ο άνθρωπος κάνει μικρά μικρά βήματα και κατακτά συνεχώς νέους στόχους. Πρέπει όμως να παραμείνει ταπεινός. Να μην πιστέψει στιγμή πως τείνει προς το εξιδανικευμένο, δηλαδή να γίνει Θεός (Homo Deus, Ηarari). Αυτόν ακριβώς τον ρόλο επιτελούν οι επιστήμονες που συνεργάζονται αρμονικά σε αυτό το βιβλίο.

Σε αυτόν τον διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο αντιλαμβάνομαι ο ίδιος ως μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας πως "προβάδισμα" αποκτούν όσοι τελειώνουν ένα πρώτο πτυχίο με αντικείμενο την Πληροφορική ή τα Μαθηματικά. Η στατιστική, τα υπολογιστικά μοντέλα, τα προγράμματα έχουν περάσει για τα καλά στην πρώτη γραμμή και κυριαρχούν. Για να ακολουθήσεις το ρεύμα της εποχής και της εξελίξεις πρέπει κι εμείς να τρέξουμε. Τι είμαστε όμως διατεθειμένοι να θυσιάσουμε στον βωμό αυτού του δυναμικού ψηφιακού χαρακτήρα; Εδώ έρχονται η Φιλοσοφία, η (βιο)Ηθική, το Δίκαιο να συνδράμουν. Η μία επιστήμη συναντά την άλλη. Είμαστε "υποχρεωμένοι" να διαβάζουμε, να ενημερωνόμαστε συνεχώς. Δεν μπορούμε να επαναπαυτούμε όπως ενδεχομένως οι προηγούμενες γενιές.

Όπως εύστοχα έχει σημειώσει ο Γάλλος καθηγητής οικονομικών Ζαν Πωλ Φιτουσί (Τι μας κρύβουν οι λέξεις- 2021) περνάμε στην εποχή της νεο-γλώσσας. Η ρήση αυτή έχει ποικιλόμορφη ερμηνεία. Όλα φαντάζουν διαφορετικά. Ειδικά όταν μιλάμε για την Generation Z. Σε κάποιο σημείο θα υπάρξει σύγκρουση, εσωτερική ή μη. Ειδικά οι μεγαλύτεροι σε ηλικία σοκάρονται από τους ρυθμούς. Νομίζουν ότι μιλάμε για αποσπάσματα μίας ταινίας ή ενός μυθιστορήματος επιστημονικής φαντασίας. Κι όμως η υγειονομική κρίση ήρθε να εξοικειώσει σε μεγάλο βαθμό κι αυτούς με τα εργαλεία της τεχνολογίας. Ο άνθρωπος είναι ένας είδος του ζωϊκού βασιλείου. Έχει το πλεονέκτημα της λογικής, αλλά δεν παύει να είναι ων που μαθαίνει - συνηθίζει.

Έχοντας διαβάσει αρκετά πάνω στη συγκεκριμένη θεματική βρήκα το βιβλίο εξαιρετικό. Του αφιέρωσα τον χρόνο που έπρεπε και καλώ να κάνετε το ίδιο σε κάποιο διάλειμμά σας το καλοκαίρι. Προσπαθώ να "κρύψω" αρκετά από αυτά που πρόσθεσα στο προσωπικό μου οπλοστάσιο γνώσης, για να τα ανακαλύψετε μόνοι σας. Μία ολοκληρωμένη μελέτη θα σας δώσει τη δυνατότητα να κατανοήσετε πως συνδέονται οι επιστήμες στο ανώτατο πεδίο. Κρατώ όμως πάντα ένα αρχαίο ρητό με το οποίο πορεύομαι σε ολόκληρη τη ζωή μου: "μέτρον άριστον, παν μέτρον άριστον". Ναι στον αλγόριθμο, ωστόσο μέχρι εκεί που βοηθάει τον άνθρωπο και δεν τον χειραγωγεί προς όφελος τρίτων.

Μια μέρα στη ζωή μιας Αλγερινής διαδηλώτριας

 Στο πρώτο κομμάτι του 23ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε το "Κεντρικό Αεροδρόμιο ΤΗF" του Βραζιλιάνου Καρίμ Αϊνούζ το οποίο τιμήθηκε με το Βραβείο Διεθνούς Αμνηστίας (2018). Στο δεύτερο μέρος του υβριδικού Φεστιβάλ συναντάμε ένα ακόμα έργο του, έχοντας κερδίσει μάλιστα και πάλι το αντίστοιχο Βραβείο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα με την ταινία του "Nardjes A." σε συμπαραγωγή Γαλλίας, Αλγερίας, Κατάρ, Βραζιλίας και Γερμανίας. Από το τμήμα Πανόραμα στο Βερολίνο στην online πλατφόρμα.

Το μυαλό πολλών πηγαίνει από την εισαγωγή στην Αραβική Άνοιξη. Τα γεγονότα όμως είναι πολύ πιο πρόσφατα. Αλγέρι, Φεβρουάριος του 2019. Η ανακοίνωση της υποψηφιότητας του Προέδρου Μπουτεφλίκα για πέμπτη φορά πυροδοτεί κοινωνική έκρηξη. "Είναι η χώρα μας, είναι το καθήκον μας". Με ένα smartphone ο σκηνοθέτης μας απεικονίζει σε 82΄μία ημέρα από τη ζωή μία γενναίας - νέας διαδηλώτριας που αψηφά τον φόβο και τους κινδύνους και ρίχνεται στην μάχη με όπλο την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. 8 Μαρτίου, Παγκόσμια ημέρα της Γυναίκας. Τίποτα δεν αφήνεται στην τύχη. 

Ο απελευθερωτής του 1994 καταλήγει σήμερα να είναι καταπιεστής. Η αδυναμία του να διαχειριστεί κρίσιμες καταστάσεις μετά το πρόβλημα υγείας που τον ταλαιπώρησε το 2013 τον έχει κάνει έρμαιο μίας ελίτ που συγκέντρωσε σταδιακά στα χέρια της τον πλούτο και βρίσκεται απέναντι από τον λαό. Πρωτοστατεί η νεολαία, αλλά συναντάμε ανθρώπους κάθε ηλικίας. Έχουμε την ευκαιρία να πληροφορηθούμε στοιχεία της ιστορίας της Αλγερίας μέσα από μαρτυρίες απλών ανθρώπων ("Πάντα μας κρατάει κάτι πίσω"). Για 130 χρόνια, μέχρι και το 1962 η χώρα αποτελούσε αποικία των Γάλλων. Ένας αιματηρός πόλεμος οδήγησε στη λύτρωση και τώρα ...

Συνειρμικά ήρθε στο νου μου το Φεστιβάλ Κινηματογράφου (μυθοπλασίας) του 2019. Εκεί είχαμε γνωρίζει άλλη μία ιστορία μία δυναμικής έφηβης από τη χώρα της Αφρικής. Το "Papicha" της Μούνια Μεντούρ αναφερόταν σε μία άλλη εποχή, αλλά αν σκεφτεί κανείς έχει αρκετά κοινά με την ταινία τεκμηρίωσης που μας απασχολεί. Οι νέοι διψούν για Τέχνη, Συναντήσεις, Επικοινωνία. Μία πανηγυρική ατμόσφαιρα που θυμίζει ποδοσφαιρικό αγώνα. Η διαφθορά οδηγεί σε μαζικά κινήματα αντίδρασης. Οι ηγεσίες παρουσιάζονται συνήθως αδιάφορες. Καταστολή και στη συνέχεια με την αποκατάσταση της ισορροπίας "διαίρει και βασίλευε".

Επιλέγεται ένα σαγηνευτικό πορτρέτο. Μία απαράμιλλη ομορφιά φωτίζει τον αγώνα. Όσο ο χρόνος περνά οδηγούμαστε σε μία εξομολόγηση. Το μένω-φεύγω, η συνεχής ακροβασία ανάμεσα στο όνειρο και την απογοήτευση, το ηθικό χρέος προς τους προγόνους, η μουσική ως ένας δρόμος εκτόνωσης τις νύχτες κι οι σχέσεις εμπιστοσύνης που χτίζονται βήμα βήμα. "Χαμογελάμε και σας σκοτώνουμε ειρηνικά". Οι προσδοκίες ανατροπής μεγάλες. Έχει φτάσει η στιγμή για μία αλλαγή. Πώς τελειώνει άραγε όμως αυτή η ιστορία;

Μέσα απ΄αυτές τις ταινίες απ΄όλον τον κόσμο αντιλαμβάνεσαι ότι δεν είσαι μόνος. Ένα ταξίδι με κοινωνικό πρόσημο. Ένα μάθημα χειραφέτησης κι αυτοδιάθεσης. Η κάμερα σιγά σιγά απομακρύνεται. Η πόλη μοιάζει πια μικρή. Δε διακρίνουμε τι συμβαίνει στους δρόμους. Το γαλάζιο της θάλασσας απλώνεται, κυκλώνει τη χώρα της Βόρειας Αφρικής. Τα πουλιά πετούν και συμβολίζουν την αιώνια προσπάθεια για ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ. Αυτό είναι το επιμύθιο!

Το καλοκαιρινό και υβριδικό 23ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης ξεκίνησε με την εκρηκτική Τίνα

Με μια προβολή κάτω από τα αστέρια, στον αυτοσχέδιο θερινό κινηματογράφο John Cassavetes Open Air, που έχει στηθεί στην Προβλήτα Α΄ στο Λιμάνι Θεσσαλονίκης, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης επέστρεψε μετά από δεκαέξι μήνες πανδημίας στον φυσικό του χώρο: μπροστά στη μεγάλη οθόνη. Η έναρξη του καλοκαιρινού και υβριδικού 23oυ Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 24 Ιουνίου, με το εκρηκτικό μουσικό ντοκιμαντέρ Τίνα των Νταν Λίντσεϊ και Τι Τζέι Μάρτιν για τη μυθική σταρ Τίνα Τέρνερ. Στην τελετή παρευρέθηκαν και απηύθυναν χαιρετισμό η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη, ο Υφυπουργός Εσωτερικών αρμόδιος για θέματα Μακεδονίας-Θράκης, Σταύρος Καλαφάτης, και ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Ζέρβας.

 

Το κοινό καλωσόρισε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ, Ορέστης Ανδρεαδάκης. «Ήταν δύσκολοι οι τελευταίοι δεκαέξι μήνες. Μήνες δοκιμασίας. Για πρώτη φορά στην εξηντάχρονη ιστορία του, το Φεστιβάλ αναγκάστηκε να μείνει μακριά από τους φυσικούς του χώρους αλλά δεν το έβαλε κάτω. Τώρα, το Φεστιβάλ είναι και πάλι εδώ. Στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, στα θερινά της πόλης και στο σαλόνι του σπιτιού μας online σε όλη την Ελλάδα. Είναι, όπως λέει και το φετινό μας σλόγκαν... και του λιμανιού και του σαλονιού».

Τον λόγο πήρε η γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ, Ελίζ Ζαλαντό. «Είμαστε πολύ χαρούμενοι γιατί επιτέλους θα δούμε όλοι μαζί ταινίες ύστερα από δεκαέξι δύσκολους μήνες. Σας καλωσορίζουμε και πάλι στον φυσικό χώρο του Φεστιβάλ στη Θεσσαλονίκη, την πόλη του σινεμά. Σας καλωσορίζουμε εδώ, στο υπέροχο λιμάνι, κάτω από αυτό το απίστευτο φεγγάρι. Ευχόμαστε να περάσετε δέκα μοναδικές ημέρες γεμάτες από τα ντοκιμαντέρ που αλλάζουν τη ζωή μας», ανέφερε.

 

Όπως εξήγησε ο κ. Ανδρεαδάκης, «το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης είχε πάντα τρεις πιστούς φίλους, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού που το υποστηρίζει, το ενισχύει και το εμπνέει. Την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας που, μέσα από το πρόγραμμα ΕΣΠΑ, του παρέχει πολύτιμη και γενναιόδωρη βοήθεια και βέβαια τον Δήμο Θεσσαλονίκης, ο οποίος συνδιοικεί το Φεστιβάλ και στέκεται πάντα δίπλα του. Κυρίως στα δύσκολα».

 

Παίρνοντας τον λόγο, ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Ζέρβας, ανέφερε ότι «και στα δύσκολα τα καταφέρνουμε και στα εύκολα που θα έρθουν μπροστά μας ελπίζω πως θα τα πάμε ακόμα καλύτερα. Είμαι εξαιρετικά χαρούμενος που κάθομαι μπροστά σε μεγάλη οθόνη. Είμαι ευτυχής που το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ θα υποδεχτεί το κοινό του σε δύο αυτοσχέδιους χώρους και σε επτά θερινούς κινηματογράφους. Κάπως έτσι άλλωστε μου έλεγε η μητέρα μου πως ήταν η πλατεία Αριστοτέλους. Δεξιά και αριστερά υπήρχαν θερινά σινεμά και ο κόσμος κατέβαινε στο κέντρο της πόλης και έβλεπε κινηματογράφο. Αυτό ακριβώς θα ζήσουμε και εμείς εδώ στη Θεσσαλονίκη, μια πόλη που αγαπάει τον κινηματογράφο, αγαπάει το Φεστιβάλ Κινηματογράφου και το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ. Οι δεκαέξι αυτοί δύσκολοι μήνες είναι πλέον πίσω μας. Βέβαια τώρα που το σκέφτομαι, θα μπορούσε να είναι ο τίτλος και το θέμα ενός εξαιρετικού ντοκιμαντέρ, καθώς το πρώτο κρούσμα στην Ελλάδα ήταν στη Θεσσαλονίκη, ήταν στο δημαρχείο, ήταν στο γραφείο μου. Οπότε θα μπορούσα να πρωταγωνιστήσω σε ένα τέτοιο ντοκιμαντέρ. Θέλω να συγχαρώ όλους όσοι δούλεψαν σκληρά όλο αυτό το διάστημα. Είναι εξαιρετικά σημαντικό διότι ο κόσμος βρίσκεται έστω και διαδικτυακά κοντά μας, αλλά η συνήθεια να ερχόμαστε σε αίθουσες εύχομαι να μην αλλάξει ποτέ. Καλές προβολές, πάντα επιτυχίες, ό,τι κακό να είναι πίσω μας και ό,τι καλύτερο μπροστά μας».

 

Ο Υφυπουργός Εσωτερικών αρμόδιος για θέματα Μακεδονίας-Θράκης, Σταύρος Καλαφάτης, πήρε τη σκυτάλη: «Χαίρομαι πάρα πολύ που είμαστε πάλι όλοι μαζί, μια συντροφιά, μια παρέα μετά από δεκαέξι πολύ δύσκολους μήνες. Με σβηστές μηχανές, με κλειστές αίθουσες, μια καταχνιά στην καρδιά μας. Νομίζω ότι πλέον βαδίζουμε τα τελευταία βήματα προς την ελευθερία και είμαστε πάρα πολύ χαρούμενοι. Το σινεμά άντεξε. Το Φεστιβάλ άντεξε. Και είναι σημαντικό πως μέσα και από την τεχνολογία και μέσα από την υβριδική μορφή, μπόρεσε και διατήρησε τον σφυγμό και τον παλμό του. Και τώρα αξιοποιεί το ελληνικό καλοκαίρι για να μπορέσει να προσφέρει μια σειρά από εξαιρετικά ντοκιμαντέρ. Είμαστε όλοι δίπλα στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, στεκόμαστε στο πλευρό του. Είναι υποχρέωσή μας, καθήκον μας, ανάγκη μας. Είμαστε θεσμός της πόλης, αλλά και της Μακεδονίας και της Θράκης, και πιστεύω ότι μέσα από τη δοκιμασία που περάσαμε αυτός ο εξαιρετικός θεσμός βγήκε ακόμη πιο δυνατός. Το Φεστιβάλ είχε πάντα ανάγκη τους σινεφίλ. Και οι σινεφίλ το Φεστιβάλ. Καλές προβολές και ας κοιτάξουμε μπροστά».

 

Τον λόγο πήρε ο Ορέστης Ανδρεαδάκης, λέγοντας πως «κλειστήκαμε στα σπίτια μας και ζούσαμε σε ένα περίπου αληθινό κόσμο με περίπου αληθινές καταστάσεις, με περίπου αλήθειες. Περίπου αλήθειες για τον ιό, περίπου αλήθειες για τα εμβόλια, περίπου αλήθειες για τις σχέσεις μας, τις κοινωνικές, τις πολιτικές, τις επαγγελματικές, τις ερωτικές. Και ξαφνικά πέσαμε στην παγίδα να νομίζουμε ότι αυτός ο περίπου αληθινός κόσμος είναι πιο εύκολος από τον κανονικό κόσμο, διότι μας βοηθάει να φτιάχνουμε εύκολους εχθρούς και να τους σταυρώνουμε. Να γινόμαστε οπαδοί και ανθρωποφάγοι. Να θέλουμε να συντρίψουμε τον άλλον, μόνο και μόνο επειδή διαφωνούμε μαζί του. Όμως οι διαφωνίες είναι η ουσία της Δημοκρατίας. Υπάρχει τίποτα συναρπαστικότερο από τις διαφωνίες; Με τις διαφωνίες προχωρά η ανθρώπινη σκέψη, οι επιστήμες, η τέχνη, η τεχνολογία, ακόμη και ο έρωτας μια διαφωνία είναι. Εκρηκτική και αναγεννητική. Τα ζευγάρια που καταφέρνουν να ζουν πολλά χρόνια μαζί το γνωρίζουν πολύ καλά αυτό. Για εμάς πάντως υπήρξαν και κάποιες αληθινές αλήθειες. Και η πρώτη από αυτές ήταν η σχέση μας με τη γυναίκα που θα καλέσω τώρα εδώ. Μας υποστήριξε, μας ενέπνευσε, μας έδωσε ιδέες και κουράγιο και είχε πάντα ανοιχτό το τηλέφωνό της για να μας ακούσει».

 

Στη συνέχεια, η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη κήρυξε την έναρξη του Φεστιβάλ, σημειώνοντας: «Με πολύ χαρά είμαι σήμερα εδώ, γιατί έχουμε τη δυνατότητα πια να είμαστε μαζί έστω και με τις αποστάσεις και τις μάσκες μας. Ο πολιτισμός με απομόνωση δεν έχει την ουσία και την ομορφιά που έχει ο πολιτισμός που είναι από δύο και πάνω. Άλλωστε, η ίδια η λέξη πολιτισμός παραπέμπει στην πόλη, στους πολίτες, στους ανθρώπους. Επί 23 χρόνια το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ έχει μία προσωπική, συγκεκριμένη, ποιοτική σχέση με την πόλη, με τους Θεσσαλονικείς, με όλη την Ελλάδα, με ανθρώπους που έρχονται από το εξωτερικό για να είναι μαζί μας, για να ζήσουν τις μέρες του Φεστιβάλ Κινηματογράφου και του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ. Ελπίζω ότι είναι η τελευταία χρονιά που θα πραγματοποιηθεί το Φεστιβάλ σε υβριδική μορφή κατ' ανάγκη. Μπορεί στο μέλλον να γίνεται υβριδικά, αλλά από επιλογή. Δεν μπορώ παρά να ευχηθώ καλή συνέχεια, καλή επιτυχία, καλές προβολές και πάντα μαζί».

 

Όσο για την ταινία έναρξης, η επιλογή της δεν ήταν τυχαία. Όπως εξήγησε ο κ. Ανδρεαδάκης, «η Τίνα Τέρνερ ήταν μια από τις πρώτες γυναίκες που μίλησαν ανοιχτά για την έμφυλη βία. Για την κακοποίηση των γυναικών, για την πατριαρχική κοινωνία και την τοξικότητα, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε ανείπωτες τραγωδίες. Όπως έγραψε και ο επικεφαλής προγράμματος Γιώργος Κρασσακόπουλος, η Τίνα Τέρνερ μάς ξεσηκώνει με την μουσική της και μας μαθαίνει ότι το να κοιτάμε μόνο μπροστά είναι η καλύτερη εκδίκηση για όσα αφήνουμε πίσω».

 

Συνολικά, μέχρι την Κυριακή 4 Ιουλίου, 92 ταινίες προβάλλονται στους δύο προσωρινούς θερινούς κινηματογράφους στην Προβλήτα Α΄, στο Λιμάνι Θεσσαλονίκης, και σε επτά ακόμα θερινούς κινηματογράφους της πόλης: Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, Άλεξ, Απόλλων, Ελληνίς, Ναταλί, Σινέ Άλσος του Δήμου Νεάπολης - Συκεών, Σινέ Τζένη Καρέζη του Δήμου Παύλου Μελά. Παράλληλα, οι θεατές μπορούν να παρακολουθήσουν 142 ταινίες από το σπίτι τους, σε όλη την Ελλάδα, μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας του Φεστιβάλ online.filmfestival.gr.

filmfestival

Μια βραδιά για τον Σταύρο Καπλανίδη

 

Σε μία συγκινητική κινηματογραφική βραδιά μεταξύ ουρανού και θάλασσας, στην οροφή του κτηρίου Μ2 του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης, το 23^ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης απέτισε φόρο τιμής στον αγαπημένο σκηνοθέτη Σταύρο Καπλανίδη. Στο πλαίσιο αφιερώματος στον σκηνοθέτη, ο οποίος έφυγε το 2019 από τη ζωή, προβλήθηκε η τελευταία του ταινία, Ο Τέος και ο Σταύρος. Για τον σκηνοθέτη και τις ταινίες του μίλησαν αγαπημένοι φίλοι του: η σύμβουλος διοίκησης και διαχείρισης στον οπτικοακουστικό τομέα Λένα Ράμμου, ο δημοσιογράφος Ηλίας Κανέλλης και ο μοντέρ Χρόνης Θεοχάρης.

«Γνώρισα τον Σταύρο το 1995 μαζί με τον Ηλία και παραμείναμε φίλοι μέχρι το τέλος της ζωής του. Ήταν ένας απείθαρχος, ελεύθερος και αντισυμβατικός άνθρωπος, που υπηρέτησε πιστά την τέχνη επειδή το πίστευε και όχι επειδή άρμοζε σε κάποιους κανόνες», ανέφερε η Λένα Ράμμου.

Τον λόγο πήρε στην συνέχεια ο Ηλίας Κανέλλης. «Όλοι του συμπαρασταθήκαμε γιατί του το χρωστούσαμε. Το 2010, αποφάσισα να βγάλω ένα περιοδικό για το βιβλίο. Όπως ξέρετε τέτοιου είδους περιοδικά δεν τα αγοράζει ο κόσμος. Δεν είχαμε λεφτά. Το μόνο που είχαμε ήταν τεχνογνωσία και όρεξη. Λέω του Καπλανίδη: “-Είσαι; -Και φυσικά!”, απάντησε και ανέλαβε τα logistics. Είχε τεράστια εμπειρία στα logistics του κινηματογράφου γιατί δούλεψε για πάρα πολλά χρόνια και στο αμερικάνικο σινεμά και σε ευρωπαϊκές ταινίες. Ο Σταύρος είχε την αίσθηση του ζηλωτή. Πίστευε ότι έπρεπε να κάνουμε το περιοδικό γιατί το είχε ανάγκη η κοινωνία – έστω και αν μιλούσαμε για δέκα άτομα. Θεωρούσε πως έτσι παράγεται γνώση και φτιάχνονται νησίδες φιλίας», εξήγησε.

Ο κ. Κανέλλης συνέχισε συγκινημένος: «Ήταν ένας άνθρωπος που εργάστηκε γύρω από σταθερές ομάδες που υπηρέτησαν τις ίδιες αξίες. Η ταινία αυτή αφορά μια τέτοια φιλία. Είναι ένα buddy movie. Είναι, επίσης, μια ταινία για το πέρασμα του χρόνου. Ο Τέος Ρόμβος είναι ένας συγγραφέας που έχει μια μεγάλη πορεία. Γεννήθηκαν το ίδιο διάστημα στο Κουκάκι και ο Σταύρος ήταν υπερήφανος γιατί έλεγε ότι είναι ομογάλακτοι. Ο Ρόμβος έζησε τα πρώτα του χρόνια με το γάλα της μητέρας του Σταύρου. Έκτοτε είχαν κοινή πορεία. Ξαναβρέθηκαν την περίοδο της δικτατορίας στο Παρίσι και έζησαν διεκδικώντας την προσωπική τους ελευθερία και τη γνώση, τις οποίες και κέρδισαν. Επέστρεψαν τελικά στην Αθήνα. Ο Σταύρος δούλευε στο σινεμά και ο Ρόμβος άνοιξε βιβλιοπωλείο. Ο Καπλανίδης είχε χόμπι τα περιοδικά και τις εκδόσεις. Είχε χέρι. Έφτιαχνε πολύ ιδιότυπα σχέδια. Συνέχισε, ωστόσο, να εργάζεται στο σινεμά. Ο Τέος ζει στη Σύρο πλέον ως συγγραφέας και δυστυχώς δεν μπόρεσε να έρθει. Ο Σταύρος εργάστηκε με αγαπημένα του πρόσωπα, τα έργα των οποίων αποτέλεσαν σημείο αναφοράς. Το πρώτο ντοκιμαντέρ του, το οποίο βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ, ήταν για τον Σταύρο Τορνέ. Πάνω σε σενάριο του Σταύρου Τσιώλη έκανε την Καντίνα, μια πολύ ευγενική, αφηγηματική κωμωδία. Έκανε μια ταινία για τη μοντέρ Άννα Βιχ με την οποία σχετίστηκε για πάρα πολλά χρόνια της ζωής του. Του σημάδεψε τη ζωή, ευγενικά και χαρούμενα. Όλος ο ελληνικός κινηματογράφος είχε περάσει από τα χέρια και το κοπίδι της. Η ταινία ήταν ένα υποδειγματικό μελόδραμα με τη φόρμα του ντοκιμαντέρ. Ο Τέος και ο Σταύρος είναι μια ταινία που έγινε για τον Τέο Ρόμβο. Ο Σταύρος μπήκε σε αυτή την ταινία και νομίζω το έκανε για να προετοιμάσει τον θάνατό του».

Ο Χρόνης Θεοχάρης αναφέρθηκε στην σχέση του με τον σκηνοθέτη. «Είμαι ο μοντέρ της ταινίας και συνεργάτης του Σταύρου πάρα πολλά χρόνια. Η συγκίνηση είναι μεγάλη. Μας λείπει. Είχε μια συγκεκριμένη αντίληψη για το κόσμο. Έμαθα πολλά πράγματα από τον Σταύρο μέσα από την διαδικασία του μοντάζ. Ένας μοντέρ είναι ο εξομολογητής του σκηνοθέτη. Μοιραζόμαστε πάρα πολλά. Τον ξέρω από το '84. Εκείνο που κατάλαβα από πολύ νωρίς είναι πως ήταν και παρέμεινε ένας καλλιτέχνης βαθύτατα συγκινησιακός και κάθε ταινία του είναι κομμάτι της ζωής του και των ενδιαφερόντων του. Της αγωνίας του για το σινεμά, την τέχνη, τους ανθρώπους. Είναι μια πρόσκληση και πρόκληση το σινεμά του Σταύρου».

Το αφιέρωμα του Φεστιβάλ για τον Σταύρο Καπλανίδη περιλαμβάνει τις ταινίες:

Σταύρος Τορνές, ο φτωχός κυνηγός του νότου, 1994

Σταύρος Τορνές: Ένας μυθικός κινηματογραφιστής ή ένας κινηματογραφιστής-μύθος; Ίσως τίποτα απ' όλα αυτά, ίσως κάτι πολύ περισσότερο. Η ταινία επιχειρεί να προσεγγίσει τη ζωή και το έργο του Σταύρου Τορνέ: ψηλαφεί εικόνες του, αφουγκράζεται ψιθύρους του, εισχωρεί στις μνήμες φίλων του, ακολουθεί ίχνη του, για ν' αποτυπώσει το βιογραφικό πορτρέτο ενός κινηματογραφιστή που στάθηκε μέχρι το τέλος συνεπής σ' αυτά που είδε, έζησε και πίστεψε.

Play it again, Χρήστο, 2007

Η ταινία συστήνει τον Xρήστο Bακαλόπουλο και κάνει ευρύτερα γνωστή την πολυσχιδή του δραστηριότητα και πνευματική πορεία στην τόσο σύντομη ζωή του (1956-1993). Κριτικός κινηματογράφου, παραγωγός ραδιοφωνικών εκπομπών, αρθρογράφος, συγγραφέας, σεναριογράφος και σκηνοθέτης κινηματογραφικών ταινιών, μα, πάνω απ’ όλα, ένα ευαίσθητο και μαχητικό πνεύμα, ο Χρήστος Βακαλόπουλος σημάδεψε με τον λόγο και τα σχόλιά του τη σκέψη στη χώρα μας, για σχεδόν είκοσι χρόνια (1974-1993). Το ντοκιμαντέρ απέσπασε το βραβείο κοινού στο 9ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης το 2007.

Anna Wich: Φωτογράφος, 2013

Η γερμανίδα φωτογράφος Άννα Βιχ επέλεξε να ζήσει και να εργαστεί στην Αθήνα. Μακριά από την καρτποσταλική γραφικότητα, επέλεξε να φωτίσει περιφρονημένες όψεις της χώρας: την καθημερινότητα στην πόλη, τους τόπους και τους ανθρώπους της, τον παλαιό ελαιώνα που έχει μετατραπεί σε υποβαθμισμένη γειτονιά, αδέσποτες γάτες... Αλλά και την πραγματική σχέση της νέας Ελλάδας με την αρχαιότητα, καθώς επίσης και τη μαγεία της θάλασσας.

Ο Τέος και ο Σταύρος, 2019

Το τελευταίο κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ του Σταύρου Καπλανίδη αφορά τα Εξάρχεια της μεταπολίτευσης και τον Τέο Ρόμβο, ένα από τα πρόσωπα της εναλλακτικής κουλτούρας με το οποίο συμπορεύτηκε στη ζωή του. Η ταινία ολοκληρώθηκε με τις οδηγίες του Σταύρου Καπλανίδη από τον Χρόνη Θεοχάρη.

Και οι τέσσερις ταινίες είναι διαθέσιμες στην ψηφιακή πλατφόρμα του Φεστιβάλ online.filmfestival.gr.

filmfestival.gr

The New Corporation: The Unfortunately Necessary Sequel

 Ήταν η πρώτη μεγάλη - ευχάριστη έκπληξη στο 23ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης. "H νέα εταιρεία: Μία δυστυχώς απαραίτητη συνέχεια". Η Τζένιφερ Άμποτ ("Η εταιρεία") συναντά τον Τζόελ Μπάκαν και μαζί αποφασίζουν να μας ταξιδέψουν στον κόσμο του σήμερα. Πυξίδα τους το βιβλίο του δεύτερου (Τhe New Corporation: How "Good" Corporations Are Bad For Democracy"). Πρεμιέρα στο Τορόντο κι από εκεί στην πόλη μας. Bραβείο καλύτερου καναδικού ντοκιμαντέρ (Vancouver 2021) για μία παραγωγή που αξίζει να σημειωθεί πως χρηματοδοτήθηκε από την μεγαλύτερη εταιρεία Μέσων της χώρας.

Τα πάντα τείνουν να γίνουν εμπορεύσιμα αγαθά. Οι κοινωνικές ανισότητες, η κλιματική αλλαγή κι εσχάτως η πανδημία έδωσαν χρόνο στον κόσμο να σκεφτεί που πηγαίνουμε. "Η Σίλικον Βάλεϊ αποτελεί τη Ρώμη της εποχής μας". Κινεί τα νήματα παγκόσμια. Η ετήσια συνάντηση της παγκόσμιας ελίτ στο Νταβός της Ελβετίας σηματοδοτεί την πορεία που θα ακολουθήσουν οι μηχανισμοί χειραγώγησης της κοινής γνώμης. Σήμερα το μεγάλο τους όπλο είναι η τεχνολογία (τεχνητή νοημοσύνη, αλγόριθμοι). Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης κυριαρχούν και μέσω αυτών (κυρίως) καλλιεργείται το lifestyle (ναρκισσισμός) και συλλέγονται πλήθος δεδομένων ικανά στο μέλλον να αποτελέσουν βέλη στη φαρέτρα των ισχυρών.

Απέναντι σε αυτή την ανερχόμενη δυναμική υπάρχει η πληγωμένη Δημοκρατία. Προσπαθεί να αναπνεύσει. Μία προσπάθεια "κατάλυσής" της έγινε με την εκλογή του Τραμπ. Εκεί οι παγκόσμιοι κολοσσοί επέβαλλαν τους όρους και λειτούργησαν ως οντότητες που κυβερνούν τις ζωές μας. Από την οικονομία της αγοράς μας όμως περάσαμε στην αγοραστική κοινωνία. Τα πάντα τίθενται προς πώληση κι όλο αυτό οδηγεί στην πλήρη απορρύθμιση. Το αντιλήφθηκαν εγκαίρως. Ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ δίχως υπερβολή θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένας σύγχρονος Χίτλερ. Πήρε την εξουσία μέσω της εκλογικής διαδικασίας. Εξυπηρέτηση την ελίτ (μείωση φορολογίας, ανοχή στους φορολογικούς παραδείσους) στην οποία ανήκει και ταυτόχρονα καλλιέργησε συνθήκες φανατισμού, μίσους, διάσπασης, διχασμού για την επόμενη ημέρα.

Όπως εύστοχα διαπιστώνουν καθηγητές πανεπιστημίων αυτή η ηθικά επαίσχυντη κατάσταση δεν τελείωσε με την εκλογή του Μπάιντεν. Ο Τραμπ ηττήθηκε, ο "τραμπισμός" έμεινε όμως ζωντανός, ενισχύθηκε κι απλώθηκε στην Ευρώπη (με τον σπόρο του Μπάνον). Οι παλαιότεροι τονίζουν πως οι σύγχρονοι καιροί θυμίζουν τις δεκαετίες του 1920 και του 1930. Τα φασιστικά κινήματα, τα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Απέναντί τους υψώνεται ένα παγκόσμιο δίκτυο αγώνων που απαιτεί επικοινωνία κι άρτια οργάνωση για να πετύχει την πολυπόθητη αλλαγή. Από το Σαν Φρανσίσκο, στη Βαρκελώνη, από τους αυτόχθονες της Λατινικής Αμερικής μέχρι την Αυστραλία. Οι άνθρωποι διεκδικούν τις ζωές τους. Η οικονομία της απληστίας τους σκοτώνει.

Ένα ηχηρό χαστούκι στον νεοφιλελευθερισμό αποτελεί η ταινία της Κλόε Ζάο, "Νomadland" που σάρωσε στα OSCARs. Η πρωταγωνίστρια Φράνσις ΜακΝτόρμαντ επαναστατεί με τον δικό της ιδιότυπο τρόπο. Η ψευδαίσθηση πως η κατανάλωση μας βοηθάει να ξεπεράσουμε την αποξένωσή μας σβήνει. Η κακοδιαχείριση μας έχει φέρει αντιμέτωπους με υπαρξιακά ερωτήματα. Αποδείχθηκε περίτρανα πως οι ιδιωτικοποιήσεις δεν είναι μονόδρομος. Υγεία και Παιδεία (Paul Mason) έχουν την ανάγκη του κράτους ως καταλύτη. Δικαιοσύνη, Ισότητα, Σεβασμός στα ανθρώπινα Δικαιώματα, αντιφασιστικό κίνημα. Αξίες αδιαπραγμάτευτες.

Παρ΄όλα αυτά οι "δυνάστες" εξακολουθούν να έχουν το θράσος να παρουσιάζονται ως σωτήρες. Όπως εύστοχα έγραψε πριν λίγες ημέρες ο Άρης Χατζηστεφάνου, το ταξίδι του Τζεφ Μπέζος στο διάστημα είναι ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο κι ένα τεράστιο για τον καπιταλισμό. Τα κέρδη των μετόχων των πολυεθνικών συνεχίζουν να έχουν μεγαλύτερη σημασία από μία κοινωνικά υπεύθυνα πολιτική. Τίποτα δεν πρόκειται να χαριστεί. Ήρθε η ώρα να φωνάξουμε ως εδώ, "enough is enough". Corona is Virus, Capitalism is Pandemic (ή καλύτερα ο νεοφιλελευθερισμός που μας κάνει να ξεχάσουμε πως είμαστε άνθρωποι).

Διαχρονικό "ξέπλυμα" που ξεπερνάει τη λογική

 

Η τηλεόραση πλην ελαχίστων εξαιρέσεων έχει υποκύψει δίχως όρους στους νόμους της αγοράς. Άγεται και φέρεται από ανώτερα συμφέροντα. Τέσσερις-πέντε οικογένειες "καρχαριών" κυριαρχούν όσον αφορά το ιδιωτικό της κομμάτι. Μία ελίτ που έχει θέσει τους δικούς της όρους και στα υπόλοιπα Μέσα Ενημέρωσης εκμεταλλευόμενη σε απόλυτο βαθμό την πολύπλευρη κρίση που χτύπησε την πατρίδα μας από το 2009. Το Διαδίκτυο με τις δικές του παγίδες βέβαια φαντάζει μονόδρομος ενημέρωσης κι αποκάλυψης γεγονότων που θα έμεναν υπό άλλες συνθήκες για πάντα κρυφά.

Το αρνητικό είναι ότι η κοινή γνώμη όχι μόνο δεν απαιτεί ποιότητα, αλλά διψάει για αίμα και "δολοφονίες" χαρακτήρων. Η μνήμη κουρασμένη, αδύναμη πια. Ο όγκος της πληροφορίας τεράστιος, τα καθημερινά προβλήματα βουνό. Δεν αφήνουν χώρο για καθαρή και κριτική σκέψη. Τις τελευταίες ημέρες μονοπωλεί το ενδιαφέρον το απεχθές έγκλημα στα Γλυκά νερά (τραγική ειρωνεία η ονομασία). Δε θα περάσω στην ουσία της υπόθεσης, θα σημειώσω όμως πως η βαθιά συντηρητική-πατριαρχική ελληνική κοινωνία αρνείται να αποδεχθεί τον όρο "γυναικοκτονία" και ξεπλένει τον δράστη. "Ο δολοφόνος της Καρολάιν είναι απίστευτα γοητευτικός. Είναι μία γοητευτική προσωπικότητα που κι εσείς θα κάνετε follow στο Instagram. Τάδε έφη σήμερα η κ.Τένια Μακρή.

Αυτό το γεγονός συνειρμικά στο μυαλό μου έφερε τους άλλοτε βουλευτές της Χρυσής Αυγής. Ο συστημικός τύπος τους αποθέωνε για τα καλογυμνασμένα τους κορμιά. Εξήρε το ήθος και τις σχέσεις τους με την εκκλησία. Ρυθμιστικοί μηχανισμοί γνώριζαν καλά πως λειτουργεί ως αντίβαρο στο τότε ρεύμα της εποχής. Παρά την καταδίκη της εγκληματικής οργάνωσης (Οκτώβριος 2020), ένα κομμάτι της κοινωνίας δεν κατανόησε το μέγεθος της πλάνης των προηγούμενων ετών. Ελάχιστοι συγκινούνται που ο (υπ)αρχηγός Χρήστος Παππάς παραμένει εκτός φυλακής, αλλά δίνει συνεντεύξεις όπως αυτή στον Στέφανο Χίο (Μάιος 2021).

Θεωρώ ότι η πατρίδα μας, η Ελλάδα έχει υψηλό επίπεδο μόρφωσης. Οι δύο γενιές (20-40, 40-60) θα έπρεπε να αντιλαμβάνονται το φαιδρό (κομψά) της κατάστασης. Αρκετοί απαξιούν να ασχοληθούν στο ελάχιστο, αφήνοντας άθελά τους χώρο στους επιτήδειους καλοθελητές να παίξουν το παιχνίδι τους. Αρκούνται σε χαλαρές εκπομπές "ψυχαγωγίας" τα βράδια εξαντλημένοι από τις εργατοώρες απασχόλησης. Για καλή μας τύχη ήρθε ο Λευτέρης Χαρίτος και οι "Άγριες Μέλισσές" του να δώσουν ένα χρώμα, ένα νόημα απέναντι στα "φθηνά" realities που έσπαγαν τα νούμερα της τηλεθέασης μέχρι πρότινος.

Επιστρέφω όμως στο κομμάτι των ειδήσεων. Η νέα γλώσσα δεν μπορεί να σβήσει την παλιά. Ο δολοφόνος είναι δολοφόνος, ο βιαστής ... βιαστής, ο παιδεραστής ... παιδεραστής κι αυτός που εκβιάζει εκβιαστής. Οι όροι πρέπει να χρησιμοποιούνται με ακρίβεια και να τονίζουν τη σημασία κάθε λέξης. Η ελληνική είναι ιδιαιτέρως πλούσια. Μόνο έτσι αποδίδεται ο στοιχειώδης σεβασμός στα θύματα. Κι αναρωτιέμαι γράφοντας τις παραπάνω σειρές μήπως μέσα στο 2021 αυξήθηκαν υπερβολικά τα κρούσματα απειθαρχίας και έλλειψης σωφρονισμού στη χώρα του νόμου και της τάξης;

Ανταγωνισμός, διαφημίσεις, προπαγάνδα, κροκοδείλια δάκρυα συνθέτουν το παζλ της ενημέρωσης. Η "χαμένη τιμής της δημοσιογραφίας" όπως γράφει ο Γιάννης Παντελάκης (Εκδόσεις Θεμέλιο, 2018). Ελάχιστοι θα αντιληφθούν τα σκοτεινά κίνητρα που οδηγούν σε μία διαρκώς φθίνουσα πορεία. Υπήρχαν δείγματα ακόμα και την εποχή της ευημερίας της κοινωνίας, της ευμάρειας των ιδιωτικών σταθμών. Σήμερα έχει χαθεί κάθε έννοια του μέτρου. Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί μοιάζουν παγωμένοι κι ο χρόνος απλά κυλάει μέχρι την επόμενη δολοφονία, κυριολεκτική ή μεταφορική. Τόσο απλά, τόσο κυνικά ...

πρώτη δημοσίευση parallaxi

* photo unsplash

23o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (Προτάσεις α΄μέρος)

Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης αρχίζει ξανά. Το δεύτερο μέρος του μας κρύβει μία ευχάριστη έκπληξη. Την επιστροφή μας μπροστά στην μεγάλη οθόνη κάτω από τα αστέρια. Tέσσερις ιστορικοί θερινοί κινηματογράφοι της πόλης (Άλεξ, Ελληνίς, Ναταλί, Απόλλων), η αίθουσα του Μεγάλου Μουσικής που γίνεται η δράση "Σινεμά με Θέα", δύο αυτοσχέδιες αίθουσες στο Λιμάνι (John Cassavetes, Stavros Tornes Οpen air) κι άλλοι δύο χώροι στα δυτικά της πόλης (Σινέ Άλσος του Δήμου Νεάπολης-Συκεών και Σινέ Τζένυ Καρέζη του Δήμου Παύλου Μελά) συμπληρώνουν το παζλ δράσης για τις επόμενες δέκα ημέρες. Επίσης συνεχίζονται οι διαδικτυακές προβολές με αμείωτο ρυθμό. Στις παρακάτω σειρές παραδοσιακά προτείνουμε ταινίες τεκμηρίωσης. Δύο ή τρεις επιλογές για κάθε ημέρα ...

Πέμπτη 24 Ιουνίου

Πρώτη μας επιλογή από το πρόγραμμα των online προβολών. "2 χλμ. από το σπίτι" της Τζούλιας Σπυροπούλου. Στο επίκεντρο της θεματικής η γενοκτονία των Ελλήνων της Μαύρης Θάλασσας (Πόντου). Προσπάθεια ανακάλυψης της αλήθειας, πέρα από την άρνηση. Στις 21:30 κλείνουμε θέση στην αίθουσα του μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης για τον "Πρόεδρο" της Καμίλα Νίλσεν. Η Ζιμπάμπουε βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Οι εκλογές θα αποτελέσουν την ύστατη δοκιμασία των δύο πλευρών. Μία υπενθύμιση ότι ο αγώνας για τη Δημοκρατία είναι οικουμενικής σημασίας. Εναλλακτικά στις 21:15 στο Άλεξ, "Μη σταματάς να τρέχεις" του Γκετίνγκ Σουν. Μεταφερόμαστε στην Κίνα για ένα τρυφερό ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στη ζωντάνια, την αισιοδοξία και τη θετικότητα του νεανικού πνεύματος μέσα στις καθημερινές αντιξοότητες.

Παρασκευή 25 Ιουνίου

Ο Καρίμ Αϊνούζ (παρακολουθήσαμε το Αεροδρόμιο THF στο πρώτο μέρος του Φεστιβάλ τον Μάρτιο) επιστρέφει. "Μία ημέρα στη ζωή μίας Αλγερινής Διαδηλώτριας". Βραβείο Διεθνούς Αμνηστίας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Είναι η επιλογή μας από το online πρόγραμμα. Πρώτη μας στάση και στη νεοσύστατη αίθουσα Stavros Tornes on air (21:30 Όλο φως, παντού του Τίο Άντονι). Βραβευμένο στο Sundance. Ένα καλειδοσκοπικό πορτραίτο της κοινής ιστορίας της κάμερας, των όπλων, της αστυνόμευσης και της δικαιοσύνης. Εναλλακτικά στο Ελληνίς (21:30 Η επιστροφή: Η ζωή μετά το ισλαμικό κράτος). Ένα λάθος συνοδεύει μία ομάδα γυναικών για όλη τους τη ζωή. Στιγματισμένες από τα ΜΜΕ, διηγούνται τώρα για πρώτη φορά τις ιστορίες τους.

Σάββατο 26 Ιουνίου

"Δε θα μείνω μόνος" του Γιασέρ Ταλεμπί. Μία ιστορία πόνου και μεγαλείου ψυχής από το Ιράν στο online πρόγραμμα. "Έγκλημα στον Σταθμό Βενιζέλου" της Χριστίνας Σιγανίδου. Μία ιστορία για την πόλη μας και την τεράστια πολιτιστική της κληρονομία που έχει αποφασιστεί να τεμαχιστεί. Aπό εκεί φύγαμε για Άλεξ και τον "Κόμη" (21:15) του Τζον Μπλέχεντ από τη Σουηδία. Η ιστορία ενός ανθρώπου που θεωρήθηκε τρεις φορές ύποπτος για φόνο, υπονομεύει την υποτιθέμενα ακόρεστη δίψα του κοινού για ιστορίες βίας.

Κυριακή 27 Ιουνίου 

Από το online πρόγραμμα ξεχώρισα τη "Σιωπή της Παλίρροιας". Θάλασσα Βάντεν. Η εύθραυστη σχέση ανθρώπου-φύσης. Η ζωή κι ο θάνατος, η θύελλα κι η σιωπή, το πλήθος και το άτομο. Βραβευμένη ως καλύτερη μεγάλου μήκους ταινία στην Ολλανδία (IDFA 2020). Στην μεγάλη οθόνη επιλέγουμε το τη νέα ταινία τεκμηρίωσης των Χρύσα Τζελέπη και Άκη Κερσανίδη, "Επιστροφή στη Γη" (21:30 Aπόλλων). Η ιστορία του Έκτορα. Η ψυχή και το σώμα του, ένα ταξίδι αναμνήσεων. Δεύτερη επιλογή η "Γιορτή" του Τιμ Λέιεντεκερ (21:30 Stavros Tornes on air). Η διαβόητη υπόθεση Χρόνιγκεν. Ένα ωμό, προκλητικό ντοκιμαντέρ, που διερευνά με μαεστρία ζητήματα ηθικής περί ζωής και θανάτου.

Δευτέρα 28 Ioυνίου

Εδώ θα έρθουμε αντιμέτωποι με τον κορονοϊό. Από το online πρόγραμμα, "Στην ίδια ανάσα" της Νανφού Γουάνγκ που είχε έρθει και το 2016 στο Φεστιβάλ με το "Hooligan Sparrow". Μία τρομακτική εικόνα συγκαλύψεων και παραπληροφόρησης. Κάποιοι όμως δε δίστασαν να ρισκάρουν τα πάντα για να φέρουν στο φως την αλήθεια. Κι από εκεί στο Ναταλί στις 21:15 για το "Wuhan Wuhan" του Γιουνγκ Τσανγκ που πέρυσι έφερε το εξαιρετικό του "This is not a movie" στη Θεσσαλονίκη. Μία πολύτιμη απεικόνιση μίας μεγαλούπολης που ενώνεται για να ξεπεράσει μία κρίση. Εναλλακτικά την ίδια ώρα στο Άλεξ, "Στην άλλη πλευρά" του Ιβάν Γκουαρνίσο. Κολομβία. Ένα οικείο ταξίδι στην μνήμη και στο συλλογικό-προσωπικό μας δράμα.

Τρίτη 29 Ιουνίου

Στο "Κυνήγι της παιδικής ηλικίας" των Μάργκαρετ Μάνζερ Λουμπ και Ίντεν Γουάρμφελντ από το online πρόγραμμα. Ένα ντοκιμαντέρ για τα παιδιά που καλούνται να ξεφύγουν από τα κατασκευασμένα καλούπια. Αυτοπεποίθηση κι ανεξαρτησία με φόντο τη χαρά της ηλικίας που δεν πρέπει επουδενί να χαθεί. 21:30 στην αίθουσα του Μεγάρου Μουσικής, "Η μεγάλη τρομακτική λέξη σίγμα" της Γιαέλ Μπριτζ. Η ιδεολογία στις ΗΠΑ είναι συνυφασμένη με αντιφατικούς ορισμούς. Ναόμι Κλάιν, Μπέρνι Σάντερς, Κορνέλ Γουέστ, Βίβεκ Σίμπερ, Αλεξάντρια. Στάση. Εναλλακτικά το πρώτο μας μέρος ολοκληρώνεται με το "Η μικρή Σάτσμο" (21:15 Cassavetes) του Τζον Αλεξάντερ. Ένα ταξίδι στη ζωή του εμβληματικού Λουίς Άρμστρονγκ.

Γιάλντα: H νύχτα της συγχώρεσης

 

Ιρανικό σινεμά σε θερινούς κινηματογράφους δεν είναι σύνηθες φαινόμενο. Κι όμως το τολμήσαμε. Ο Μασούντ Μπακσί δοκιμάζει να φέρει στις οθόνες μας ένα λαϊκό δικαστήριο. Μοιάζει ανορθόδοξο μία ζωή να κρίνεται μακριά από την αίθουσα, ωστόσο τα αλυσιδωτά συμφέροντα φέρνουν στο μάτι του κυκλώνα μία νεαρή που δύσκολα μπορούμε να αποφασίσουμε αν είναι θύτης, θύμα ή και τα δύο και πιο υπερτερεί. Μεγάλο Βραβείο στο Διεθνές Διαγωνιστικό στο Σάντανς και προβολή της ταινίας στο Βερολίνο. Από τον αδικοχαμένο Κιαροστάμι, στους Παναχί-Φαραντί, στον Μοχάμαντ Ρασούλοφ και σε νεότερους σύγχρονους δημιουργούς που προσπαθούν να μιλήσουν για την πατρίδα τους.

Η Μάριαμ ενεπλάκη σε ένα δυστύχημα δίχως πρόθεση και δόλο. Το ανδροκρατούμενο, θεοκρατικό καθεστώς δεν αφήνει περιθώρια για εξηγήσεις και περιστροφές, την καταδικάζει στην εσχάτη των ποινών. Η μπούργκα ως σύμβολο ανελευθερίας και υποταγής. Της δίνεται μία τελευταία ελπίδα να σώσει τη ζωή της. Καλείται να πείσει δημόσια την Μόνα να τη συγχωρέσει. Το κίνητρο της τελευταίας σκοτεινό. Σε μία εβδομάδα ετοιμάζεται να εγκαταλείψει την πατρίδα της. Φαντάζεται πως αποτελεί την μοναδική κληρονόμο, έχει λογαριάσει όμως δίχως τον "ξενοδόχο".

Απόλυτος εκμαυλισμός των Μέσων Ενημέρωσης. Η κοινωνία έχει απωλέσει προ πολλού την ηθική, αλλά και την αισθητική της. Γίνεται συμμέτοχη στο έγκλημα. "Για το ναι αποστολή 1 στο 30001, για όχι αποστολή στο 3002". Η τελική απόφαση μοιάζει προκαθορισμένη. 300.000.000 παρακολουθούν με κομμένη την ανάσα. Ένα reality με εκατομμύρια να διακυβεύονται. "Αν θες κατέστρεψε τη ζωή σου, δε θα καταστρέψεις όμως την εκπομπή μου". Και μέσα σε αυτό ένας αγώνας επιβίωσης με όπλο την αξιοπρέπεια και την ειλικρίνεια. Καμία διάθεση για συμβιβασμούς.

Μιλάμε σίγουρα για μία βαθιά πολιτική ταινία. Προκαλεί όμως ανάμεικτα συναισθήματα όλο αυτό το οξύμωρο που αγγίζει τα όρια του τραγελαφικού. Η κοινή γνώμη καλείται να παίξει ρόλο στην τελική ετυμηγορία κι η μία από τις δύο προσκεκλημένες φαντάζει ικανή να στείλει την άλλη στη λαιμητόμο. Θα επικρατήσει το μεγαλείο της συγχώρεσης ή θα έχουμε την μεγάλη ανατροπή και οι συνέπειες της πράξης της θα κυνηγούν την Μόνα για πάντα όπου κι αν καταφύγει; To χρήμα αποτελεί τον κινητήριο μοχλό. Είναι ικανό να αλλάξει τους ανθρώπους, να τους αποκτηνώσει. Διαπράττεται ύβρις απέναντι στο θύμα που είναι νεκρό πλέον.

Οι γυναίκες έχουν μάθει να κάνουν πίσω για να επιβιώσουν σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον για τις ίδιες. Τόσο η βασική πρωταγωνίστρια, όσο κι ο φύλακας άγγελός της που της φέρνει το δώρο Θεού είναι νικήτριες, καθώς τόλμησαν να αποκαλύψουν την αλήθεια δίχως φόβος. Το θάρρος συχνά οδηγεί σε σκληρή τιμωρία σε ανάλογα καθεστώτα και πληρώνεται ακριβά. Η μοίρα του ανθρώπου όμως εδώ περνά σε δεύτερο πλάνο. Οι παρουσιαστές, οι δικηγόροι, οι δικαστές διαδραματίζουν τον δικό τους ρόλο μέσω διαδοχικών παρεμβάσεων. Οι ζυμώσεις στα παρασκήνια θα μείνουν για πάντα μυστικές.

Στην Τεχεράνη έχει νυχτώσει. Ήδη βρέχει, τα αστέρια χάνονται από τον ουρανό. Ο καθένας τραβάει τον δρόμο του. Τα πραγματικά πρόσωπα έχουν αποκαλυφθεί. Οι μάσκες έχουν πέσει. Κάποιοι χαμογελούν και κάποιοι κλαίνε. Ο κόσμος κλείνει τις τηλεοράσεις. Το επεισόδιο 23 έχει μόλις ολοκληρωθεί. Δίνουν ραντεβού για την επόμενη εβδομάδα την ίδια ώρα στην ίδια συχνότητα. Ένα νέο λαϊκό δικαστήριο θα έρθει στους δέκτες τους και πάλι, θα κληθούν και πάλι να ψηφίσουν. Στο τέλος θα νιώσουν δικαιωμένοι ή απογοητευμένοι για την επιλογή τους. Ένας αέναος κύκλος ...

Mάρτιν Έντεν

 

Επιστροφή στα θερινά σινεμά με την προβολή της ταινίας "Μάρτιν Ίντεν ή καλύτερα Έντεν", δεύτερη ταινία μεγάλου μήκους του Πιέτρο Μαρτσέλο από την Ιταλία. Μία ιστορία που ξεκινάει με βάση της το ομώνυμο μυθιστόρημα του Τζακ Λόντον κι ακροβατεί στον χρόνο. Μεγάλος πρωταγωνιστής ο Λούκα Μαρινέλι που κέρδισε το Βραβείο Α΄ανδρικού ρόλου συμμετέχοντας στο Διεθνές Διαγωνιστικό στη Βενετία το 2019. Αυτός ακριβώς αποτελεί τον συνδετικό κρίκο του σινεμά των αδελφών Ταβιάνι ("Μία προσωπική ιστορία") με το έργο που έκανε πρεμιέρα στη Θεσσαλονίκη την Πέμπτη.

Μεταφερόμαστε στη Νάπολη. Ο Μάρτιν είναι ένας νεαρός άντρας με μεγάλα όνειρα. "Ζήτω η Πρωτομαγιά". Φιλότιμος, ηθικός, εργατικός. Από έντεκα ετών στη βιοπάλη, στα καράβια, στα ταξίδια. Ένα τυχαίο γεγονός θα τον φέρει στην αυλή μίας αριστοκρατικής οικογένειας. Εκεί θα γνωρίσει τον αληθινό έρωτα και θα αντιληφθεί την αξία της μόρφωσης. "Οι σπουδές εξαφανίζουν τη φτώχεια". Έχει χάσει όμως ένα κρίσιμο διάστημα. Παλεύει να αναπληρώσει τις χαμένες ώρες. Είναι αποφασισμένος να κερδίσει ένα σπουδαίο στοίχημα, μία υπόθεση ζωής. Ελάχιστοι μπορούν να κατανοήσουν το εγχείρημα. Αποτέλεσμα προστριβές και συγκρούσεις.

Η προσπάθειά του επίμονη, αγωνιώδης. Οι απογοητεύσεις κι οι πίκρες διαδοχικές. Η κλεψύδρα αδειάζει. Όταν όλα φαίνεται πως έχουν χαθεί ξεκινά η αντίστροφη μέτρηση. Το πρώτο μέρος είναι συναρπαστικό. Η αγάπη γίνεται πυξίδα κι όχημα για τη δημιουργία. Ο καπιταλισμός, ο σοσιαλισμός, ο ατομικισμός. Λεπτές ισορροπίες. Η κοινωνία βράζει, ωστόσο δυσκολεύεται να διεκδικήσει και να εκφραστεί. Της λείπει το μεγαλύτερο εφόδιο: Η καλή γνώση της ιστορίας και της τρέχουσας πραγματικότητας. "Αγωνίζονται μόνο για να αποκτούν νέα αφεντικά". Αντίθετα ο πρωταγωνιστής συλλαμβάνει την ουσία, τις ιδέες, τον νόμο της εξέλιξης και τη παντοδυναμία της φύσης έναντι της ηθικής.

Διαδρομή γεμάτη ματαιώσεις, εκπλήξεις κι ανατροπές. "Καλύτερα ζωντανός άστεγος, παρά πεθαμένος σκλάβος". Δε ξεχνά από που ξεκίνησε κι ειδικά την αδελφή του, αλλά νιώθει αδύναμος να ηγηθεί του αγώνα για ένα καλύτερο αύριο. Μία έμμεση βοήθεια κρατάει την ελπίδα ζωντανή. Η ταξική πάλη συνεχίζεται και θα συνεχιστεί, καθώς οι κοινωνικές ανισότητες εντείνονται. Ο ίδιος όμως είναι πλέον εγκλωβισμένος στις επιλογές και τα απωθημένα του. Ένα βαθύ υπαρξιακό φιλμ που δίνει την εντύπωση πως δε θα έχει happy end. Η αγωνία παραμένει στο κόκκινο μέχρι το λυτρωτικό φινάλε. 

Ένας νέος πασχίζει να αλλάξει την μοίρα του με κάθε πιθανό - αλλά κι ανορθόδοξο - τρόπο. Ευαισθητοποιεί και συγκινεί. Ο θεατής γίνεται υποστηρικτής του από το ναδίρ στο ζενίθ. Αυτή είναι όμως μονάχα η μία πλευρά του νομίσματος. Στην άλλη υπάρχουν κτήνη ικανά να κάψουν τον πλούτο των βιβλίων στον βωμό μίας αρρωστημένης ιδεολογίας. Η μουσική διαδραματίζει ρόλο επιταχυντή των εξελίξεων. Δεδομένα χανόμαστε σε μία άλλη εποχή, αλλά δεν είναι ξεκάθαρο ποια είναι αυτή. Ο σκηνοθέτης θολώνει τα νερά και πετυχαίνει να μας κρατά σε εγρήγορση. 

Το να φτάσεις στην κορυφή είναι ομολογουμένως δύσκολο. Ειδικά όταν δεν έχεις εξασφαλισμένα τα στοιχειώδη εχέγγυα. Το να διατηρηθείς όμως σε αυτήν είναι ένας πραγματικός άθλος. Απαιτεί συνέπεια και αφοσίωση. Οι πειρασμοί πολλοί κι ένα μόνο λάθος αρκεί για να διαλύσει σαν χάρτινο πύργο τους αγώνες μίας ολόκληρης ζωής. Η πίεση λυγίζει τον Μάρτιν. Εσχάτως κάνει τη σωστή επιλογή που τον οδηγεί στην ελευθερία. Τώρα έχοντας κλείσει όλους του τους λογαριασμούς είναι έτοιμος να χαθεί στο στοιχείο που τον γέννησε. Μη τη χάσετε ...

Το οχυρό-Quentin Lafay

 

O Kαντέν Λαφαί γεννημένος το 1989 στη Λυών της Γαλλίας αποτελεί ένα φαινόμενο που αξίζει να εξετάσουμε διεξοδικά. Το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο "Οχυρό" κυκλοφορεί στα ελληνικά σε μετάφραση Κίττυ Ξενάκη από τις Εκδόσεις Πόλις και παρ΄ότι ο ίδιος υποστηρίζει πως δεν πρέπει να το συσχετίσουμε με την πραγματικότητα, έχει βαθιά αυτοβιογραφικά στοιχεία, σαφείς υπαινιγμούς για την εξουσία κι αδιαμφισβήτητα επίκαιρο και καθολικό χαρακτήρα. Η συνεργασία του με τον Εμμάνουελ Μακρόν (λογογράφος του Προέδρου) τον ωρίμασε και του έδωσε τη δυνατότητα να κατανοήσει πως ρομαντισμός και πολιτική έχουν χαράξει δρόμους παράλληλους ανεπιστρεπτί.

Αν είσαι νέος, ευαισθητοποιημένος, φιλόδοξος, το αίμα σου καίει και σκέφτεσαι να ασχοληθείς με τα κοινά επιβάλλεται να μελετήσεις αυτό το βιβλίο. Αφηγείται μία ιστορία μόλις έξι ημερών. Ο Μπερανζέ Τερίς αποτελεί αυθεντία στον τομέα των οικονομικών επιστημών. Ένας τεχνοκράτης που καλείται να προσφέρει τις υπηρεσίες του σε μία ιδιαιτέρως κρίσιμη συγκυρία. Γνωρίζει καλά τι τον περιμένει, ωστόσο νιώθει αδύναμος να αρνηθεί. Με αυτόν τον τρόπο αντιλαμβάνεται το χρέος του προς την πατρίδα. Ουσιαστικά με το καλημέρα βρίσκεται εγκλωβισμένος στην επιλογή του και προ τετελεσμένων γεγονότων. Καλείται να συγκρουστεί με την ηθική, τη συνείδηση και τα πιστεύω του. "Έπειτα από τις παλινορθώσεις, τις εξεγέρσεις και τις επαναστάσεις, τα παλάτια της μοναρχίας και της αυτοκρατορίας υποδέχτηκαν, δίχως ντροπή, τα υπουργεία της Δημοκρατίας".

Σε ολόκληρη τη διαδρομή του στηλίτευε την πολιτική τάξη για την ανικανότητά της να πει την αλήθεια. Τώρα κατέχει ο ίδιος θέση ευθύνης και κρίνεται αυστηρά. Αντιλαμβάνεται πως κάθε στιγμή κάποιος έχει τη δυνατότητα να τον απαξιώσει. Είναι μία οδυνηρή διαπίστωση για έναν επιστήμονα με το δικό του κύρος. Θέλει να κοιτάξει κατάματα τους εξαγριωμένους διαδηλωτές που έχουν κατακλύσει την πλατεία Βαστίλης και να τους γαλουχήσει. Είναι όμως ήδη αργά. Ο κόσμος δεν ακούει, δεν έχει τη διάθεση να το κάνει. Γεμάτος μίσος κι οργή διψάει για αίμα. Αδυνατεί να αναζητήσει την ουσία και μένει στην επικοινωνία. Αυτός ο συγκεντρωμένος όχλος μπορεί να είναι μία εικόνα από το μέλλον, μπορεί να είναι μία έμμεση αναφορά στο ετερόκλητο κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων και δεδομένα αγγίζει τους "Άθλιους" του Λατζ Λι που έσπασε τα ταμεία στη Γαλλία.

Η πολυδιάσπαση της Ευρώπης είναι ένα υπαρκτό - εφιαλτικό - σενάριο. Είναι ένας κίνδυνος ορατός. Η αναλγησία του κυνικού Βορρά να βρει μία ισορροπία με τον ταλαιπωρημένο Νότο μας οδηγεί σε οριακές καταστάσεις. Το Brexit αποτέλεσε ένα μεγάλο σοκ. Ένα ενδεχόμενο Frexit τι θα μπορούσε να σημαίνει για την ίδια την "Μέκκα της Δημοκρατίας" και το σύνολο των κρατών-μελών; Ο πρωταγωνιστής μας είναι φανατικός υποστηρικτής της κοινής πορείας κι ας έχουν ξεθωριάσει οι αξίες και τα ιδανικά πάνω στα οποία δομήθηκε το οικοδόμημα. Δεν πέφτει στην παγίδα της πλάνης πως βρίσκεται σε απόλυτη σύμπνοια ιδεών και σκέψεων με τους συνδετικούς κρίκους με τον Πρόεδρο. Αποδίδει φόρο τιμής στον Πιερ Ροζανβαλόν και ψάχνει απεγνωσμένα έναν τρόπο να ακουστεί. 

Επιλεγεί μία έμμεση επιτηδευμένη εξωτερίκευση των όσων βιώνει. Τον στοιχειώνει ένας έρωτας, μία αγάπη που άφησε στην μέση και τον βυθίζει στο χάος των σκέψεων του. Επιστρέφει ή τουλάχιστον επιχειρεί να επιστρέψει στην αγαπημένη του Σοφί με διάθεση αυτοκριτικής και παραδοχής των λαθών του. "Υποταγμένος στη δικτατορία του κατεπείγοντος" έχει πουλήσει τη ψυχή του στον διάολο. Κατανοεί πως πολλές φορές τα πλούσια βιογραφικά αποτελούν μία απάτη. Η μοναξιά, το stress, το άγχος, η κατάθλιψη. Καταστάσεις που οξύνθηκαν στο διάστημα της πανδημίας κι αρκετοί συνάνθρωποί μας βρέθηκαν σε αδιέξοδο. Οι εσωτερικές διεργασίες τον ταλανίζουν. Οι ώρες περνούν ταυτόχρονα γρήγορα κι αργά. Σίγουρα πάντως βασανιστικά. 

"Κάποιοι νιώθουν πάντα καλά, εφόσον προσελκύουν τα βλέμματα", τους αρκεί. Ο Τερίς, ίσως κι ο ίδιος ο Λαφαί δεν ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία. Δεν μπόρεσε ποτέ να μπει σε αυτό το άκαμπτο καλούπι. Μπορεί ο εγωισμός ("ικανοποίηση του υπερμέγεθες εγώ") κι η φιλοδοξία να έφεραν την αποδοχή της πρόταση, όμως ο χαρακτήρας κι ένας τυχαίο γεγονός δεν άφησαν περιθώρια για δεύτερη σκέψη προ ενός ιστορικού διλήμματος. "Αυτό το εξαντλητικό αξίωμα έχει αμβλύνει την οξυδέρκειά μου και με ακυρώσει, με έχει εξαλείψει από άνθρωπο". Όλα τα παραπάνω και πολλά ακόμα ενδιαφέροντα τα γράφει για εμάς, αλλά μήπως και για τον ίδιο; Σαν μία προσπάθεια τελικού εξαγνισμού των "αμαρτιών"; Ο αναγνώστης καλείται να φιλτράρει και να αποφασίσει ...

πρώτη δημοσίευση parallaxi

ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΕΝΑΡΞΗΣ (23ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης)

Η ταινία Τίνα των Νταν Λίντσεϊ και Τι Τζέι Μάρτιν αποτελεί την απόλυτη ωδή σε μια παγκοσμίου φήμης σταρ, και ταυτόχρονα το τρυφερό πορτρέτο μιας γυναίκας που ξεπέρασε ακραίες δυσκολίες προκειμένου να διαμορφώσει την καριέρα, την ταυτότητα και την κληρονομιά της με τους δικούς της όρους. Το ντοκιμαντέρ θα προβληθεί την Πέμπτη 24 Ιουνίου στους κινηματογράφους John Cassavetes Open Air (είσοδος μόνο με προσκλήσεις) και Stavros Tornes Open Air (με εισιτήρια για το κοινό), στο Λιμάνι της Θεσσαλονίκης ....

H Ζωή κι οι Ταινίες του Κεν Λόουτς

 

Ο Κεν Λόουτς κλείνει σήμερα τα 85 του χρόνια. Ο σπουδαίος Βρετανός σκηνοθέτης έχει μάθει να μη συμβιβάζεται και να τοποθετεί στο κέντρο του έργου τον άνθρωπο κόντρα στο ρεύμα της εποχής. Αυτή τη φορά δε θα μιλήσουμε για κάποια από τις ταινίες του, αλλά για ένα ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία Λουίζ Οσμόντ (Versus) για τον ίδιο το οποίο φιλοξενείται στην πλατφόρμα Cinobo. Σαν ένας άλλος Νόαμ Τσόμσκι μας εξηγεί μέσα από τα έργα κι όχι τα γραφόμενά του πως λειτουργεί αυτός ο κόσμος. Ευαίσθητος, κυνικός, διορατικός, πάντα με κοφτερή ματιά. Δε ξεχνά την ιστορία, δεν μένει όμως σε αυτήν. Προσπαθεί και με μεγάλη επιτυχία ακροβατεί ανάμεσα στους δύο πυλώνες (παρελθόν, παρόν) με φόντο το μέλλον.

Το πολιτικό σινεμά θεωρώ πως είναι απαραίτητο ειδικά στην εποχή μας. Βιώνουμε χρόνια που η πλειοψηφία δε διαβάζει. Μπορεί να αφιερώσει δύο ώρες για μία προβολή, όχι όμως μία εβδομάδα για ένα βιβλίο. Επομένως είναι σημαντικό τα σωστά μηνύματα να εκπέμπονται ποικιλοτρόπως, ώστε να φθάνουν στους αποδέκτες. Η ακεραιότητα του χαρακτήρα του Λόουτς είναι αδιαπραγμάτευτη. Από τις αποτυχημένες απόπειρες, τη λογοκρισία και το φάσμα της καταστροφής, στην κορυφή της Ευρώπης κερδίζοντας δύο φορές τον Χρυσό Φοίνικα των Καννών (Ο Άνεμος χορεύει το Κριθάρι, I Daniel Blake). Προσπαθεί να καταδείξει με κάθε τρόπο την ουσία του δράματος μέσα από τις ζωές κατατρεγμένων.

Μαθαίνουμε την τραγική προσωπική του ιστορία. Πως μία απώλεια καθόρισε το είναι και τους στόχους ζωής του. Πρωταγωνιστές του απλοί λαϊκοί αγωνιστές, λιμενεργάτες, άνεργοι, μερικώς απασχολούμενοι, ανθρακωρύχοι, εργαζόμενοι που βιώνουν την εκμετάλλευση και τη βία. Από τον βρετανικό εμφύλιο, στον ισπανικό κι από τη Θάτσερ στον Μπόρις Τζόνσον. Αρνείται να πει τη λέξη ηττηθήκαμε και να σκύψει το κεφάλι. Αγωνίζεται, αγωνίζεται, αγωνίζεται, όπως προτάσσει η Αριστερά του ανθρωπισμού. Ένας αγώνας υπέρ των δικαιωμάτων, της ισότητας και της δικαιοσύνης που δεν τελειώνει ποτέ.

Δεν είναι τυχαίο ότι έχει κερδίσει φανατικούς οπαδούς σε ολόκληρο τον κόσμο. Η προσωπικότητά του ξυπνάει κάτι επαναστατικό. Δεν επαναπαύεται και δε διαπραγματεύεται την ηθική του. Πιστοί συνοδοιπόροι στο έργο του, κάτι παραπάνω από συνεργάτες άνθρωποι όπως οι Πωλ Λάβερτι, Γκάμπριελ Μπερν, Κίλιαν Μέρφι, Ρίκι Τόμλινσον, Άλαν Πάρκερ. Έχουν να πουν από μικρή ιστορία που φωτίζει το πορτραίτο του. Μία αμφίδρομη σχέση εμπιστοσύνης, σχέση στοργής, σχέση ζωής. Αυτήν την ασφάλεια έψαχνε πάντα για να ελευθερωθεί και να καταδείξει πως λειτουργεί η εξουσία.

Η φλόγα καίει ακόμα μέσα του. Η κάμερά του είναι έτοιμη να δώσει φωνή στους επόμενους ήρωές του, παρά την αναγκαστική παύση λόγω πανδημίας. Είμαι σίγουρος πως μέχρι να εγκαταλείψει τον μάταιο τούτο κόσμο θα κάνει ταινίες με βαθύ νόημα. Αυτή είναι και θα είναι η απάντησή του, αυτός είναι ο τρόπος να ζει και να αντιδρά. Ειλικρινά ελπίζω να αργήσει αυτή η στιγμή, καθώς η ανθρωπότητα τον έχει ανάγκη. Η παρακαταθήκη που θα αφήσει δεδομένα τεράστια. Το υλικό διαχρονικό στους αιώνες των αιώνων. 

Στο δίλημμα πρόοδος ή συντήρηση ο Λόουτς είναι αδιαπραγμάτευτος. "Το να κάνεις σινεμά είναι σαν τα κύματα, κανείς δεν μπορεί να τα σταματήσει". Αυτή η ορμή είναι που σε γοητεύει ως θεατή. Ο επιμένων νικά. Ένας σύγχρονος Ιππότης με όπλο του την Τέχνη απέναντι στις διαρκώς διογκούμενες κοινωνικές ανισότητες. Η οπτική της ταινίας τεκμηρίωσης προκαλεί συγκίνηση. Έπρεπε να συμβεί. Με αφορμή λοιπόν τα γενέθλιά του γράφω αυτές τις σειρές και σας συμβουλεύω να δείτε όποια ταινία του έχετε αφήσει σύντομα ...