Oι νέες κυκλοφορίες των εκδόσεων Επίκεντρο για τον Οκτώβριο του 2022

 

Η Λέ­λα Κα­ρα­γι­άν­νη (1898-1944) ήταν μια εύπο­ρη με­σή­λι­κη νοι­κο­κυ­ρά με επτά παι­διά, η οποία δεν είχε κα­μία εμπει­ρία στην πο­λι­τι­κή ή στις στρα­τι­ω­τι­κές υπο­θέ­σεις. Ωστό­σο, έγι­νε μέ­σα σε τρία χρό­νια «η με­γα­λύ­τε­ρη Βρε­τα­νί­δα κα­τά­σκο­πος στα Βαλ­κά­νια», όπως πα­ρα­δέ­χτη­καν οι Γερ­μα­νοί που την συ­νέ­λα­βαν με­τά την προ­δο­σία και την εκτέ­λε­σαν έναν μή­να πριν εγκα­τα­λεί­ψουν την Ελ­λά­δα. Αυτή είναι η πρώ­τη βι­ο­γρα­φία που πε­ρι­γρά­φει την αξι­ο­ση­μεί­ω­τη στα­δι­ο­δρο­μία της, πώς εντά­χθη­κε στην Αντί­στα­ση τυ­χαία και πώς έχτι­σε μια τρο­με­ρή ορ­γά­νω­ση δι­α­φυ­γής, κα­τα­σκο­πί­ας και σα­μπο­τάζ που συ­νερ­γα­ζό­ταν με τα υψη­λό­τε­ρα επί­πε­δα των βρε­τα­νι­κών μυ­στι­κών υπη­ρε­σι­ών στην Ελ­λά­δα του Β΄ Πα­γκο­σμίου Πο­λέ­μου.

Ο Στυ­λι­α­νός (Στέ­λι­ος) Περ­ρά­κης είναι μέ­λος της Βα­σι­λι­κής Ακα­δη­μί­ας του Κα­να­δά και κά­το­χος της έδρας RBC Professorship in Financial Derivatives στο Πα­νε­πι­στή­μιο Concordia. Έχει δη­μο­σι­εύ­σει άρ­θρα ευρέ­ως για πε­ρισ­σό­τε­ρα από 50 χρό­νια σε θέ­μα­τα οικο­νο­μι­κής ρύθ­μι­σης, βι­ο­μη­χα­νι­κής ορ­γά­νω­σης και απο­τί­μη­σης σύν­θε­των χρη­μα­το­πι­στω­τι­κών μέ­σων. Κα­τά τη δι­άρ­κεια της ακα­δη­μα­ϊ­κής του στα­δι­ο­δρο­μί­ας, δι­α­τή­ρη­σε έντο­νο εν­δι­α­φέ­ρον για τα γε­γο­νό­τα του πο­λέ­μου στην Ελ­λά­δα, κα­θώς και για τον εμ­φύ­λιο πό­λε­μο που ακο­λού­θη­σε και τον οποίο έζη­σε ως παι­δί. Αυτό είναι το δεύ­τε­ρο ιστο­ρι­κό του βι­βλίο με­τά τα απο­μνη­μο­νεύ­μα­τά του Φα­ντά­σμα­τα του Εμ­φυ­λίου, Πλά­κα Αρ­γο­λί­δας, 1943-1944 (Επί­κε­ντρο 2010).

«Το βι­βλίο δι­α­βά­ζε­ται εξαι­ρε­τι­κά ευχά­ρι­στα, κρα­τά το εν­δι­α­φέ­ρον των ανα­γνω­στών με την αφή­γη­ση και επι­τρέ­πει σε όσους δεν είναι εξοι­κει­ω­μέ­νοι με την ιστο­ρία της Ελ­λά­δας του Β΄ Πα­γκο­σμίου Πο­λέ­μου να πα­ρα­κο­λου­θή­σουν την ιστο­ρία της ηρω­ί­δας μέ­σα στο ευρύ­τε­ρο πλαί­σιο της επο­χής και του τό­που της». — Νί­κος Μα­ρα­ντζί­δης, Κα­θη­γη­τής Πο­λι­τι­κής Επι­στή­μης και Σύγ­χρο­νης Ιστο­ρί­ας στο Πα­νε­πι­στή­μιο Μα­κε­δο­νί­ας, και συγ­γρα­φέ­ας πολ­λών μπε­στσέ­λερ για την Ελ­λά­δα του Β΄ Πα­γκο­σμίου Πο­λέ­μου.

«Τε­λι­κά, ο συγ­γρα­φέ­ας πε­τυ­χαί­νει την πρω­ταρ­χι­κή του απο­στο­λή. Πα­ρου­σι­ά­ζει ένα αυθε­ντι­κό πορ­τρέ­το της Λ.Κ. ως μι­ας πραγ­μα­τι­κά αξι­ο­ση­μεί­ω­της γυ­ναί­κας, αυτο­δη­μι­ούρ­γη­της, πο­λυ­μή­χα­νης, ανυ­πο­χώ­ρη­της, ιδε­α­λί­στρι­ας, πα­τρι­ώ­τισ­σας, εμπνευ­σμέ­νης και πά­νω απ’ όλα απί­στευ­τα γεν­ναί­ας και αφο­σι­ω­μέ­νης ηγέ­τι­δας της Αντί­στα­σης. Με τη δη­μο­σί­ευ­ση αυτής της με­λέ­της ο συγ­γρα­φέ­ας θα έχει εξα­σφα­λί­σει για τη Λ.Κ. μια μό­νι­μη θέ­ση δι­ά­κρι­σης και τι­μής στο αν­δρο­κρα­τού­με­νο πάν­θε­ον των ηγε­τών της ελ­λη­νι­κής Αντί­στα­σης του Β΄ Πα­γκο­σμίου Πο­λέ­μου». — John O. latrides, Ομό­τι­μος Κα­θη­γη­τής Δι­ε­θνούς Πο­λι­τι­κής, Southern Connecticut State University. 

Το ανά χεί­ρας βι­βλίο με­λε­τά ένα ιδι­αί­τε­ρο κε­φά­λαιο των ευρω­πα­ϊ­κών δι­ε­θνών σχέ­σε­ων κα­τά τη δι­άρ­κεια του Ψυ­χρού Πο­λέ­μου. Χρη­σι­μο­ποι­ώ­ντας πρω­το­γε­νείς πη­γές (αρ­χεία και συ­νε­ντεύ­ξεις) από την Ελ­λά­δα, την Ρω­σία, την Κύ­προ, το ΝΑ­ΤΟ, τις Ηνω­μέ­νες Πο­λι­τεί­ες, τη Γερ­μα­νία και το Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο, το βι­βλίο ανα­λύει τις πο­λι­τι­κές και οικο­νο­μι­κές σχέ­σεις με­τα­ξύ Ελ­λά­δας και Ανα­το­λι­κής Ευρώ­πης κα­τά τη δι­άρ­κεια του Ψυ­χρού Πο­λέ­μου, εστι­ά­ζο­ντας στην πο­λι­τι­κή στρα­τη­γι­κή της Ελ­λά­δας προς αυτές. Επρό­κει­το για μια πο­λυ­ε­πί­πε­δη εξω­τε­ρι­κή πο­λι­τι­κή με σο­βα­ρές επι­πτώ­σεις στην πε­ρι­φε­ρει­α­κή αρ­χι­τε­κτο­νι­κή ισχύ­ος και στη συ­νο­χή του ΝΑ­ΤΟ, κα­θώς από ένα χρο­νι­κό ση­μείο και με­τά η πο­λι­τι­κή της Αθή­νας προς αυτές τις χώ­ρες δεν εξυ­πη­ρε­τού­σε πλέ­ον τα σύν­δρο­μα ασφά­λει­ας του «από βορ­ρά κιν­δύ­νου» αλ­λά την υπαρ­ξι­α­κή «εξ ανα­το­λάς απει­λή». 

Ο Αν­δρέ­ας Στερ­γίου είναι Ιστο­ρι­κός και Πο­λι­τι­κός Επι­στή­μων με ειδί­κευ­ση στους Ευρω­πα­ϊ­κούς Θε­σμούς και τις Δι­ε­θνείς Σχέ­σεις, κα­θη­γη­τής στο τμή­μα Οικο­νο­μι­κών Επι­στη­μών του Πα­νε­πι­στη­μίου Θεσ­σα­λί­ας.

Βου­νό με βου­νό δεν σμί­γει

Το 1982 στα γρα­φεία των εκ­δό­σε­ων της ΑΣΕ (Αγρο­τι­κές Συ­νε­ται­ρι­στι­κές Εκ­δό­σεις) έφθα­σε ένα γράμ­μα από τις φυ­λα­κές Κο­ρυ­δαλ­λού. Δι­ά­βα­σα τον απο­στο­λέα και έμει­να άφω­νος. Ο άλ­λο­τε Δι­οι­κη­τής του ΕΑΤ-ΕΣΑ (Ειδι­κό Ανα­κρι­τι­κό Τμή­μα Ελ­λη­νι­κής Στρα­τι­ω­τι­κής Αστυ­νο­μί­ας) Νι­κό­λα­ος Χα­τζη­ζή­σης, σε άπται­στα ελ­λη­νι­κά και στην κα­θα­ρεύ­ου­σα, ζη­τού­σε να του στεί­λου­με αντι­κα­τα­βο­λή κά­ποια βι­βλία των εκ­δό­σε­ών μας.

«Πα­ρα­κα­λώ όπως μοι απο­στεί­λα­τε τα κά­τω­θι βι­βλία…».

Ήταν κα­τα­δι­κα­σμέ­νος σε 25 χρό­νια κά­θειρ­ξη και φυ­λα­κι­σμέ­νος μα­ζί με τους χου­ντι­κούς πρα­ξι­κο­πη­μα­τί­ες και τους αξι­ω­μα­τι­κούς της ΕΣΑ. Του έγρα­ψα ένα γράμ­μα και του το έστει­λα μα­ζί με τα βι­βλία. Του έγρα­φα:

«Τα βι­βλία αυτά είναι δώ­ρο από έναν πρώ­ην κρα­τού­με­νό σου. Είναι μια προ­σφο­ρά και πο­λύ­τι­μη συ­ντρο­φιά στις σκλη­ρές ώρες της μο­να­ξι­άς. Χαι­ρε­τί­σμα­τα στον Σπα­νό. Εάν θέ­λει και αυτός κά­ποια βι­βλία, θα του τα στεί­λω ευχα­ρί­στως.

Τί­μος Πα­πα­δό­που­λος

Υ.Γ.

Έχει ο και­ρός γυ­ρί­σμα­τα και νουν ο χρό­νος φέ­ρει».

Σε λί­γες μέ­ρες ο Χα­τζη­ζή­σης μου απά­ντη­σε:

«Αγα­πη­τέ Τί­μο.Σε ευχα­ρι­στώ για τα δώ­ρα σου και χά­ρη­κα που σου έδω­σα την ευκαι­ρία να με σκώ­ψεις. Πά­ντως αυτά είναι για άλ­λους, δεν είναι για εμάς τους Βό­ρει­ους. Έδω­σα τα χαι­ρε­τί­σμα­τά σου στον Τά­σο. Θέ­λω να σε πα­ρα­κα­λέ­σω να στεί­λεις εις τον υι­όν μου τα πα­ρα­κά­τω βι­βλία, αλ­λά αυτήν την φο­ρά τοις με­τρη­τοίς….»

Έστει­λα τα βι­βλία στο γιο του στη δι­εύ­θυν­ση που μου υπέ­δει­ξε. Δεν του έστει­λα, όμως, όπως ζή­τη­σε τον λο­γα­ρι­α­σμό. Στα­μά­τη­σα την επι­κοι­νω­νία μα­ζί του. Δεν ήθε­λα να πι­στεύει ότι κι­νού­μαι από αισθή­μα­τα αντεκ­δί­κη­σης. Ήταν το πιο φυ­σι­ο­λο­γι­κό, αλ­λά εγώ δεν είχα κα­θό­λου τέ­τοια. Πιο πο­λύ ήθε­λα να μι­λή­σω μα­ζί του για να μά­θω πώς σκέ­φτο­νταν εκεί­νη την επο­χή……

Γεν­νή­θη­κα στα 1944. Πή­γα σχο­λείο στην Δρά­μα πρώ­τα στο εβραί­ι­κο, ύστε­ρα στο όγδοο και με­τά στο ορ­φα­νο­τρο­φείο όπου και τε­λεί­ω­σα το Δη­μο­τι­κό. Μέ­χρι εδώ είμαι εμπο­τι­σμέ­νος από την αγά­πη για τα βι­βλία, που μου εμ­φύ­τευ­σαν οι δι­δά­σκα­λοί μου. Το σπί­τι μου απέ­να­ντι από τις φυ­λα­κές στην οδό Με­γά­λου Αλε­ξάν­δρου, εκεί που τώ­ρα είναι τα δι­κα­στή­ρια, ήταν μια γει­το­νιά κα­λύ­τε­ρη και από σχο­λείο. Η Πο­ντι­α­κή οικο­γέ­νεια και η προ­σφυ­γο­μά­να Δρά­μα κα­θό­ρι­σαν την ζωή μου απο­φα­σι­στι­κά.

Στο Γυ­μνά­σιο είμαι αρ­χι­κά κα­λός μα­θη­τής, αλ­λά με­τά μπερ­δε­μέ­νος σε αδι­έ­ξο­δα. Απο­τέ­λε­σμα ήταν να απο­βλη­θώ από όλα τα σχο­λεία Ανα­το­λι­κής Μα­κε­δο­νί­ας και Θρά­κης με δι­α­γω­γή «χει­ρί­στη». Συ­νε­χί­ζω στην Κα­τε­ρί­νη. Εκεί εντάσ­σο­μαι ορ­γα­νω­τι­κά στην Αρι­στε­ρά και εκεί τε­λει­ώ­νω το Γυ­μνά­σιο. Φοι­τη­τής στην Θεσ­σα­λο­νί­κη, από το πρώ­το κι­ό­λας έτος των σπου­δών μου εκλέ­χτη­κα πρό­ε­δρος της επι­τρο­πής αγώ­να της σχο­λής μου. Δεν υπήρ­ξα ευφυ­ής και έξυ­πνος, αλ­λά πο­λύ ανή­συ­χος και ανι­δι­ο­τε­λής. Η τά­ση μου πε­ρισ­σό­τε­ρο ήταν να ψά­χνω και να ερευ­νώ. Αυτό μου στοί­χη­σε, δι­ώ­ξεις, φυ­λα­κί­σεις και βα­σα­νι­στή­ρια, ιδι­αί­τε­ρα την πε­ρί­ο­δο της δι­κτα­το­ρί­ας, που είχα τις εκ­δό­σεις «Υδρο­χό­ος». Στην Αθή­να συ­νε­χί­ζω την έντο­νη πο­λι­τι­κή μου δρα­στη­ρι­ό­τη­τα μέ­χρι το 1978 που πε­θαί­νει ο πα- τέ­ρας μου. Τό­τε ανα­γκά­ζο­μαι να δου­λέ­ψω και κά­νω αυτό που ξέ­ρω κα­λύ­τε­ρα. Δου­λεύω στα βι­βλία μέ­χρι το 1991. Την πε­ρί­ο­δο αυτή ολο­κλη­ρώ­νε­ται και η απο­κα­θή­λω­ση των ιδε­ο­λο­γι­κών μου συ­μπλεγ­μά­των με βα­σα­νι­στι­κή έρευ­να και απα­νω­τά τα­ξί­δια. Πή­γα όπου υπό­σχο­νταν σο­σι­α­λι­σμό. Ακό­μα και στην Κί­να και στην Κού­βα, που είναι μα­κριά. Από τό­τε μέ­χρι σή­με­ρα, ό,τι κά­νω είναι μια προ­σπά­θεια λύ­τρω­σης και ψυ­χι­κής ισορ­ρο­πί­ας. Το χω­ριό μου το Σι­δη­ρό­νε­ρο, είναι ιδα­νι­κό μέ­ρος γι’ αυτό.

Τα πε­πραγ­μέ­να κά­θε ζω­ής από μό­να τους, ως δι­α­δο­χή σκέ­των πε­ρι­στα­τι­κών, στε­ρού­νται νο­ή­μα­τος. Εκεί­νο που τα με­τα­τρέ­πει σε ιστο­ρία και έτσι τους δί­νει νό­η­μα, είναι η αφή­γη­ση. Ακό­μη και ο Οδυσ­σέ­ας κα­τά­λα­βε τις πε­ρι­πέ­τει­ές του και συ­γκι­νή­θη­κε από αυτές, μό­νον όταν τις άκου­σε τρα­γου­δι­σμέ­νες από τον ρα­ψω­δό. Και ο Τί­μος Πα­πα­δό­που­λος γί­νε­ται ο ρα­ψω­δός της δι­κής του ιστο­ρί­ας. Όχι μό­νον αυτής που όρι­σε η τύ­χη με το να γεν­νη­θεί Πό­ντι­ος, αλ­λά κυ­ρί­ως εκεί­νης που ήταν απο­τέ­λε­σμα των επι­λο­γών του.

Έτσι λοι­πόν μας ιστο­ρεί την δι­κή του συμ­με­το­χή στη με­γά­λη «πα­νουρ­γία» του 20ού αιώ­να, η οποία με­τέ­τρε­ψε το με­γα­λύ­τε­ρο χει­ρα­φε­τη­τι­κό κί­νη­μα της ιστο­ρί­ας, σε εχθρό της αν­θρώ­πι­νης ελευ­θε­ρί­ας. Αλ­λά και στην αντί­στρο­φη «πα­νουρ­γία». Όταν, μέ­σα από τα έγκα­τα του στα­λι­νι­σμού προ­έ­κυ­ψαν και οι αμ­φι­σβη­τί­ες του. Ένας από τους οποί­ους ανα­δει­κνύ­ε­ται και ο ίδι­ος. Όχι μό­νον με τη ζωή του αλ­λά και με την αφή­γη­σή του. — Κώ­στας Κούρ­κου­λος