O Nονός

Eίναι ομολογουμένως πολύ δύσκολο να γράψεις για μία από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών. Πόσο μάλλον, όταν νωρίτερα το έχουν προσπαθήσει εκατοντάδες άνθρωποι. Όταν όμως κάτι το αγαπάς πολύ, γράφεις γι΄αυτό, καταθέτεις την ψυχή σου. Επέλεξα, λοιπόν, σήμερα να μιλήσουμε για τον " Νονό " του Φράντσις Φορντ Κόπολα, με αφορμή το αφιέρωμα της Ταινιοθήκης Θεσσαλονίκης στον " Μάρλον Μπράντο: Reflection in a wild eye ". Bασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα (1969) του Mario Puzo, ένα κινηματογραφικό έπος, που όμοιό του δύσκολο θα δούμε στο πέρασμα των χρόνων.

Πρόκειται για την ιστορία μίας ιταλοαμερικανικής φαμίλιας στην μεταπολεμική Αμερική. Οι ισορροπίες ανάμεσα στο χρέος, την τιμή και την ηθική λεπτές. Η αφηγηματική ραχοκοκαλιά συνήθης. Η πορεία της οικογένειας μέσα στο χρόνο κι οι δεσμοί που πρέπει να κρατηθούν ισχυροί. Παρ΄ότι μιλάμε για μία οικογένεια εγκληματιών, ο θεατής σχεδόν από την πρώτη σκηνή ταυτίζεται απόλυτα μαζί της. Το κλειδί της τεράστιας επιτυχίας είναι, στα δικά μου τουλάχιστον μάτια, η εσωτερική οπτική γωνία. Καθίσταται συνένοχος στο " έγκλημα ". Γνωρίζουμε τα τεκταινόμενα από μέσα, εμβαθύνουμε στη ψυχοσύνθεση των πρωταγωνιστών. Κι ο άνθρωπος είναι από τη φύση του καλός, όπως και να το κάνουμε.

Το ταξίδι από τον Μάρλον Μπράντο, ως τον νεαρό Αλ Πατσίνο, από τον Vito στον Michael Corleone είναι απολαυστικό. Οι ερμηνείες μοναδικές. Δεν είναι τυχαίο, πως επανειλημμένα έχει ειπωθεί πως ήταν το κορυφαίο καστ ηθοποιών σε ταινία. Κι αυτό που απολαμβάνουν  διαχρονικά εκατομμύρια ανθρώπων, οφείλεται στον Κόπολα, που έδωσε μεγάλη μάχη με τους παραγωγούς της Paramount κι υποστήριξε με έμφαση πως μόνο οι συγκεκριμένοι μπορούν να εμφυσήσουν ζωή στους χαρακτήρες.

Πέραν όμως αυτών, ξεχωριστή μνεία πρέπει να γίνει στην εξαιρετική μουσική, που παρακολουθώντας την ταινία σε ταξιδεύει, γράφοντας σε συντροφεύει και σ΄όλη τη ζωή σου μένει συνυφασμένη με το φιλμ. Η μελωδία του Nino Rota έγραψε την δική της ιστορία κι είναι αδιαμφισβήτητα μέρος της (επιτυχίας). Αντίστοιχα η φωτογραφία του Gordon Willis, τα σκηνικά του Dean Tavoularis. Και σίγουρα αδικούμαι κάποιους ακόμα αφανείς ήρωες.

Ποιος κινεί άραγε τα νήματα; Πόσο μεγάλη είναι απόσταση του είναι από το φαίνεσθαι; Ποια είναι η χειρότερη τιμωρία για έναν πατέρα; Πόσα άδικα θύματα έχει αυτός ο φαύλος κύκλος; Πόσοι συγκράτησαν το κοινωνικό μήνυμα για τα ναρκωτικά, " αυτά θα μας καταστρέψουν " κι αντίστοιχα το πολιτικό, " οι γερουσιαστές σκοτώνουν ". Ακόμα κρατώ τον υποβαθμισμένο ρόλο της γυναίκας στην καθημερινότητα, αλλά και τον σεβασμό στο θεσμό της οικογένειας. Πάντα (ξανά)βλέποντας μία ταινία στο σινεμά ανακαλύπτεις κάτι ακόμα, σχετικά μ΄αυτήν.

Μπορούμε να προσθέσουμε ακόμα δύο-τρία ενδιαφέροντα στοιχεία. Ο Μπράντο ξεχνούσε τα λόγια του. Έτσι συνεχώς μέρος του συνεργείου κρατούσε σε καρτέλες το κομμάτι του. Για να έχει μάλιστα την χαρακτηριστική χροιά, φορούσε ειδικό μασελάκι. Ο Κόπολα επέλεξε στο έργο να συμμετέχουν μέλη της οικογένειάς του. Ο πατέρας του έγραψε μέρος της μαγευτικής μουσικής, ενώ η μητέρα του κι η κόρη του αποτέλεσαν κομπάρσους. Αξιοσημείωτη είναι επίσης η ατάκα. " Ι'm going to make him an offer he can't refuse ", του Βίτο Κορλεόνε, που είναι μία από τις τρεις κορυφαίες σε ταινία διαχρονικά. Ο σκηνοθέτης είχε τόσο μεγάλη εμπιστοσύνη στους πρωταγωνιστές του, που συχνά τους επέτρεπε να αυτοσχεδιάζουν, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων.

Σημασία έχει η διαδρομή προς την κοινωνική καταξίωση. Να κερδίσεις τον σεβασμό κι όχι να τον επιβάλλεις. Αυτό είχε καταφέρει ο Βίτο με την αρχοντική του παρουσία, την σοφία και την ωριμότητά του, αυτή ήταν η μεγάλη επιτυχία και του Μίκαελ. Η σκηνή στο φινάλε, που οι συνεργάτες του φυλάνε το χέρι, αποτελεί την παραδοχή, ότι αυτός είναι ο Νονός, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ικανός να ξεπεράσει τον πατέρα του.

Μία μυθική στιγμή του Αμερικανικού σινεμά, ένα αριστούργημα, που αναγνωρίζεται από τους απανταχού σινεφίλ. Αγωνία, σασπένς, ανατροπές, όλα υποδειγματικά δοσμένα. Σε μία ταινία τριών ωρών, δεν χάνεις το ενδιαφέρον σου ούτε λεπτό. Ταυτίζεσαι με τον πρωταγωνιστή κι αυτό καθιστά την ταινία αληθινά σπουδαία και την τοποθετεί στο Πάνθεον της ιστορίας του Κινηματογράφου. Εικοσιδύο βραβεία συνολικά, εκ των οποίων 3 Oscar (Α΄ανδρικού ρόλου για τον Μάρλον Μπράντο, καλύτερης ταινίας και καλύτερης διασκευής σεναρίου) κι ακόμα 17 υποψηφιότητες.

Τέλος, θα πως δύο λόγια για τους πρωταγωνιστές. Δεν το συνηθίζω με αυτήν την μορφή, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση μιλάμε ίσως για το κορυφαίο φιλμ όλων των εποχών.

Μάρλον Μπράντο: Σπουδαίος ηθοποιός, μοναδικής ερμηνείες. Στην ταινία ενσαρκώνει το αρχέτυπο προφίλ του πατέρα-απόλυτου αφέντη-προστάτη της οικογένειας. Ο χαρακτήρας του από τη φύση του, τον βοηθάει στον Νονό να αποδώσει εξαιρετικά. Σαν να είναι ο εαυτός του. Κερδίζει τον σεβασμό, " επιβάλλεται με την ωριμότητα, την σοφία του κι όχι τη δύναμή του. Τρομερός από την αρχή, μέχρι το τέλος, που πέφτει νεκρός, ήσυχος πια, παίζοντας με το εγγονάκι του. Δύο Oscar Α΄ανδρικού ρόλου και 26 ακόμα βραβεία στην καριέρα του, μιλάνε από μόνα τους για το μέγεθος της ποιότητας του.

Αλ Πατσίνο: Ποιος θα περίμενε την εξέλιξη του τότε νεαρού κι άγνωστου στο ευρύ κοινό; Kι όμως ο Κόπολα τον πίστεψε και δικαιώθηκε πανηγυρικά. Στα 22 του χρόνια στο πρώτο της τριλογίας, ίσως και μικρότερος, όταν ξεκίνησαν τα γυρίσματα. Κι αυτός ένα Oscar πρώτου αντρικού ρόλου κι άλλα 28 βραβεία.

James Caan (Sonny): O πρωτότοκος γιος της οικογένειας. Την κρατά ζωντανή κι ενωμένη μετά την απόπειρα δολοφονίας του πατέρα. Είναι όμως επιπόλαιος, πέφτει στην ενέδρα που του στήνουν και δολοφονείται άγρια, πληρώνοντας ουσιαστικά τον παρορμητισμό του. Πάθος, μεσογειακό ταπεραμέντο, διάθεση για εκδίκηση, βέρος Ιταλιάνος, να κρατήσει τη σημαία, την τιμή ψηλά.

Robert Duvall: Υιοθετημένος γιος του Βίτο, έχει ρόλο συμβούλου αρχικά. Κι αυτός, όπως κι ο Caan ξεκίνησαν από την τηλεόραση. Είναι η ήρεμη δύναμη της οικογένειας. Η φωνή της λογικής και της ψυχραιμίας. Ώρες ώρες μοιάζει να μην μπορεί να σηκώσει το βάρος των απαιτήσεων που του ανατίθενται και θα λέγαμε αποτελεί μία έμμεση λύτρωση για τον ίδιο η απάλλαξη από τα μέχρι τότε καθήκοντα, όταν ο Μίκαελ έγινε αρχηγός. Κι αυτός έχει κερδίσει στην καριέρα του ένα Oscar A΄ανδρικού ρόλου.