Στα όρθια : Dachau

 

Το να δεις με τα ιδια σου τα μάτια ενα στρατόπεδο θανάτου ειναι μια εμπειρια ζωής που δεν την ξεχνάς ποτέ. Σαν επισκέπτης στο Μόναχο και σήμερα στο Dachau δεν μπορεί να χωρέσει το μυαλό μου πως μπορείς να είσαι ικανός να φτιάξεις την μεγαλύτερη πινακοθήκη της Ευρώπης αλλά και το Νταχάου.

Η ικανότητα του ανθρώπου για το απόλυτο καλο και απόλυτο κακό.

 Το στρατόπεδο ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 1933 πάνω στα απομεινάρια ενός εργοστασίου πυρομαχικών του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν το πρώτο από τα Στρατόπεδα συγκέντρωσης που δημιούργησαν οι Ναζί. Ο Χάινριχ Χίμλερ, ως αρχηγός της Αστυνομίας του Μονάχου, το περιέγραψε επίσημα ως "το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης για πολιτικούς κρατουμένους" Σε αυτό μεταφέρθηκαν αρχικά αντίπαλοι του καθεστώτος, Σοσιαλδημοκράτες, Κομμουνιστές και συνδικαλιστές. Τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του αριθμούσε περίπου 4.800 κρατουμένους. Συν τω χρόνω, όμως, άρχισαν να αυξάνονται καθώς μεταφέρθηκαν εκεί και Μάρτυρες του Ιεχωβά, Ρομά και ομοφυλόφιλοι. Οι Εβραίοι αρχικά ήσαν ελάχιστοι και ανήκαν σε κάποια από τις πιο πάνω ομάδες. Πρώτος διοικητής του στρατοπέδου ήταν ο Χίλμαρ Βέκερλε (Hilmar Wäkerle), ο οποίος ύστερα από τετράμηνη θητεία αντικαταστάθηκε από τον Τέοντορ Άικε (Theodor Eicke). Τον Μάιο του 1933 υπήρχαν ήδη εκεί 1.200 πολιτικοί κρατούμενοι.

Στις αρχές του 1937 ξεκίνησαν εργασίες επέκτασης του στρατοπέδου. Τις εργασίες αυτές υποχρεώθηκαν να εκτελέσουν οι κρατούμενοι, ξεκινώντας από την κατεδάφιση των εγκαταστάσεων του παλαιού εργοστασίου. Χτίστηκαν ξύλινα καταλύματα και βοηθητικές εγκαταστάσεις, μεταξύ των οποίων και κρεματόριο. Οι εργασίες αυτές εκτελέσθηκαν μέσα σε φρικτές για τους κρατούμενους συνθήκες και ολοκληρώθηκαν στα μέσα του 1938. Το στρατόπεδο δεν υπέστη σημαντικές κτιριακές αλλαγές μέχρι την απελευθέρωσή του από τις Συμμαχικές δυνάμεις το 1945. Το στρατόπεδο αποτελούνταν από 32 κτίρια για κρατούμενους, ένα από τα οποία προοριζόταν αποκλειστικά για τους ιερείς όλων των βαθμίδων, που αντιτίθονταν στο καθεστώς (υπολογίζεται ότι "φιλοξενήθηκαν" εκεί περίπου 3.000 ιερείς και θεολόγοι), και ένα ήταν δεσμευμένο για "ιατρικά πειράματα". Ολόκληρο το στρατόπεδο περιβαλλόταν από αγκαθωτό ηλεκτροφόρο συρματόπλεγμα, μετά το οποίο ακολουθούσε τάφρος και υπήρχαν επτά εν συνόλω υπερυψωμένες σκοπιές. Το στρατόπεδο αποτέλεσε πρότυπο οργάνωσης και των υπολοίπων στρατοπέδων που δημιούργησε το Ναζιστικό καθεστώς.



Αμέσως μετά την ολοκλήρωση των εργασιών στάλθηκαν εκεί αρκετές χιλιάδες συλληφθέντες στην Αυστρία, πολλοί από τους οποίους ήταν Εβραίοι (κύρια για παράβαση των Νόμων της Νυρεμβέργης).

Ο αριθμός των κρατουμένων μεγάλωσε ακόμη περισσότερο ύστερα από τα γεγονότα της Νύχτας των Κρυστάλλων, τον Νοέμβριο του 1938. Τότε μεταφέρθηκαν εκεί περίπου 10.000 Εβραίοι, οι περισσότεροι, όμως, αποχώρησαν ύστερα από μερικούς μήνες, αφού υπέγραψαν δήλωση υποχρεωτικής μετανάστευσης.
Ο αριθμός των κρατουμένων αυξήθηκε σημαντικά από το 1940 και ύστερα. Οι κρατούμενοι περνούσαν μια πύλη, η οποία έφερε την επιγραφή "Arbeit macht frei" (= Η εργασία απελευθερώνει). Περίπου 33.000 κρατούμενοι διαμοιράστηκαν σε "θυγατρικά" στρατόπεδα και από εκεί εκμισθώνονταν σε επιχειρήσεις και βιομηχανίες, τόσο ιδιωτικές όσο και κρατικές, για χειρωνακτική εργασία. Τα χρήματα της εκμίσθωσης, φυσικά, δεν κατέληγαν στους κρατούμενους αλλά στο Ταμείο των SS.
Ειδοποίηση από τη διοίκηση του στρατοπέδου στην κ. Ζελίνσκι, πως ο άντρας της πέθανε και το σώμα του αποτεφρώθηκε στο κρατικό κρεματόριο του στρατοπέδου


Προς το τέλος του πολέμου, οι συνθήκες διαβίωσης χειροτέρευσαν σημαντικά, καθώς δεν υπήρχαν και τα σχετικά εφόδια, ενώ οι SS μετέφεραν εκεί συνεχώς κρατούμενους από τα στρατόπεδα που βρίσκονταν σε κατεχόμενες χώρες, φοβούμενοι είτε την απελευθέρωση είτε τη δραπέτευσή τους. Οι συνθήκες υγιεινής ήταν ανύπαρκτες, με αποτέλεσμα το θάνατο περίπου 15.000 ατόμων την περίοδο αυτή, ενώ συνεχίζονταν και οι εκτελέσεις αιχμαλώτων πολέμου από αποσπάσματα.
Μνημείο για τα θύματα μπροστά στο μουσείο που λειτουργεί σήμερα στο πρώην στρατόπεδο Νταχάου

Το στρατόπεδο απελευθερώθηκε στις 28 Απριλίου 1945. Οι Διοικητές του Βάις και Όττο πρόλαβαν να διαφύγουν. Οι κρατούμενοι δεν απελευθερώθηκαν αμέσως, γιατί υπήρχε φόβος διασποράς του τύφου, που είχε ξεσπάσει στο στρατόπεδο κατά τις τελευταίες ημέρες λειτουργίας του. Το θέαμα που αντίκρυσαν οι απελευθερωτές του ήταν από τα πλέον φρικτά που μπορεί να αντικρύσει άνθρωπος, όπως περιγράφουν ο Βίκτορ Μάουρερ, εκπρόσωπος του Ερυθρού Σταυρού, και οι Αμερικανοί αξιωματικοί και στρατιώτες που μπήκαν στο στρατόπεδο.

 

Γιώργος Τσιτιριδης