"Ακομματίκ" κι " Απολιτίκ"

Μετά από χρόνια αποφάσισα να γράψω ένα κείμενο πέραν των κινηματογραφικών ή καλύτερα των πολιτιστικών. Την Κυριακή ξεκινάει μία σειρά εκλογικών αναμετρήσεων στην πατρίδα μας, την πολύπαθη Ελλάδα. Δε θα επεισέλθω σε διεξοδικές αναλύσεις που κουράζουν, διότι δε θέλω να κουράσω, ούτε να επηρεάσω κανέναν. Ο καθένας έχει την ευθύνη των πράξεών του. Τώρα όμως που ήρθε το πλήρωμα του χρόνου θα αφιερώσω λίγες γραμμές, σαν μία προσπάθεια αφύπνισης και λεπτού διαχωρισμού δύο εννοιών που ακούγονται ολοένα και περισσότερο στην καθημερινότητά μας. Πάμε λοιπόν στο "απολιτίκ" αρχικά. Προέρχεται από τη γαλλική λέξη apolitique. Τι είναι όμως ο όρος μη-πολιτικοποιημένος; Πώς το αντιλαμβάνεται ο καθένας; Το να υπάρχει μία απογοήτευση, ενδεχομένως βαθιά είναι αναμενόμενο στην Ελλάδα, που από το 2009 έχει γονατίσει και τείνει να χάσει το βασικό της γνώρισμα, την μεσαία της τάξη. Οι νέοι δε βλέπουν φως και προτιμούν να απέχουν ή να ρίξουν μία ψήφο αποδοκιμασίας, ανεξάρτητη των πιστεύω τους. Υπάρχουν όμως βαθιά μέσα τους αυτά ή κυριαρχεί η απόλυτη άρνηση; Πρέπει να σε διέπουν συγκεκριμένες αξίες, ιδανικά και ηθική για να κατασταλλάξεις κάπου και να κάνεις μία επιλογή σε έναν συγκεκριμένο χώρο. Αυτή είναι η δημοκρατία. Ο καθένας έχει τη δύναμη. Και φτάνουμε στο δεύτερο α- .... "ακομματίκ". Δεν μας εκφράζει κανένα από τα υπάρχοντα απόλυτα ή μερικώς, αλλά φυσικά στο μεσοδιάστημα δεν κάναμε τίποτα για να δημιουργήσουμε κάτι νέο, για να γεννήσουμε ιδέες και συλλογικότητες. Τώρα απλά αποδοκιμάζουμε κι ουσιαστικά βρισκόμαστε σε ένα κενό εν μέσω πολιτικής πόλωσης. Η αποδοχή μίας κατάστασης που διαμορφώνουν οι άλλοι για εμάς θεωρώ πως είναι η μεγαλύτερη ήττα για την αξιοπρέπεια μας. Ο άνθρωπος πρέπει να αγωνίζεται με ξεκάθαρη φιλοσοφία μεν, αλλά πάντα ανοιχτός σε διάλογο και συζήτηση με επιχείρηματα, δίχως παρωπίδες. Εύχομαι ακόμα και τώρα με φόντο τις εκλογές του Οκτώβρη, να φροντίσουν όλοι οι νέοι να ενημερωθούν, να αποφασίσουν με γνώμονα τα δικά τους κριτήρια, να ανοίξουν τα φτερά τους και να πάνε στις κάλπες. Καλή τύχη!

Μία ιδιαίτερη οικογένεια

Ο Αργεντινός σκηνοθέτης Ντιέγκο Λέρμαν (Suddenly 2002) δημιούργησε την πέμπτη του μεγάλου μήκους ταινία, η οποία τιμήθηκε με βραβείο σεναρίου στο Σαν Σεμπαστιάν. Στο κέντρο της τοποθετούνται δύο γυναίκες, δύο μητέρες. Η εκπλήρωση του ονείρου από τον απόλυτο εφιάλτη απέχει ελάχιστα. Αυτή ακριβώς είναι η πραγματικότητα και στη ζωή. Όταν εσύ κάνεις σχέδια, ο Θεός γελάει και θέλει μεγάλη δόση τύχης και τεράστια επιμονή για να αντέξεις ανατροπές και εκπλήξεις.

Κοντά στα Βόρεια σύνορα της χώρας η Μαρσέλα ετοιμάζεται να φέρει στον κόσμο το τέταρτο παιδάκι της, ένα νεαρό αγόρι. Νωρίτερα έχει συμφωνήσει με την Μαλένα, γιατρό στο επάγγελμα να της παραχωρήσει το τέκνο, ώστε να μεγαλώσει κάτω από καλύτερες συνθήκες. Η γέννηση του μπέμπη όμως θα φέρει νέα δεδομένα. Αδύναμη να διαχειριστεί την κατάσταση η δεύτερη, στα όρια του νευρικού κλονισμού και της ψυχολογικής κατάρρευσης, καλεί τον σύζυγό της να τη βοηθήσει σε μία περιπέτεια που τα όρια δεν είναι απόλυτα σαφή.

Όσο περνάει η ώρα στο μυαλό μας έρχεται πως κάτι κρύβεται από πίσω. Υπάρχει ένα μυστικό. Η Μαλένα βλέπει διαρκώς εχθρούς και συνωμοσίες. Η απεγνωσμένη προσπάθειά της φέρνει βίαια ξεσπάσματα. Το βρέφος εξελίσσεται σε αντικείμενο συμφωνία και αυτό καμία από τις δύο δεν μπορεί να το αντέξει. Οι κοινωνικές ανισότητες οδηγούν σε αυτό το ιδιότυπο, απάνθρωπο εμπόριο. Ο σκηνοθέτης έψαξε πολύ την υπόθεση πριν ξεκινήσει να γράφει το σενάριο. Απεικονίζει μία σκληρή καθημερινότητα και εστιάζει στις ηρωίδες του. Ψυχογράφημα για την καθεμία ξεχωριστά και για την κοινωνία ολόκληρη.

Επιλέγω τα films από την Αργεντινή που έρχονται στην Ελλάδα, διότι βρίσκω αρκετές ομοιότητες με την Ελλάδα. Από τις εικόνες των τοπίων, την κουλτούρα, την ανελέητη γραφειοκρατία, το κράτος εξυπηρετήσεων. Τόσα πολλά κοινά ... Δύο εξαιρετικές ερμηνείες, από την Μπάρμπαρα Λένι του Magical Girl και του Petra κι από την Γιανίνα Αβίλα, που αποτελεί και την αποκάλυψη της ταινίας. Σκιαγραφούνται δύο πορτραίτα μέσα στη σύγχυση του σύγχρονου κόσμου. Θα επιβιώσουν άραγε;

H απόγνωση κυριαρχεί. "Η μεγαλύτερη τραγωδία που βιώνουμε είναι η φτώχεια". Η μουσική έρχεται ως απάντηση στις νόσους της ψυχής. Λίγες νότες, μία μελωδία, ικανές να σε γαληνέψουν. Διαδοχικοί εκβιασμοί, "στο τέλος αυτοί που έχουν τα λεφτά έχουν τα πάντα". Σαφές κοινωνικοπολιτικό-ταξικό σχόλιο. Τα χρήματα όμως δε φέρνουν πάντα την ευτυχία κι όταν τα πράγματα πάρουν μία τροπή αντίθετη απ΄αυτήν που έχεις σχεδιάσει επιβάλλεται να αντέξεις, να καθαρίσεις το μυαλό σου και να συνεχίσεις με το κεφάλι ψηλά.

Οι ζωές βαλτώνουν, όπως ακριβώς τα αυτοκίνητα στους δρόμους της περιφέρειας του Μπουένος Άιρες. Ένα ασφυκτικό σκηνικό που δεν αφήνει ελπίδα. Μία αληθινά ιδιαίτερη οικογένεια και συνεχή διλήμματα, ηθικά και νομικά. Κι όταν τελικά επικρατεί η ανομία, αναβιώνει ο νόμος της ζούγκλας και τρέχεις να βρεις μία λύκαινα να φυλάει το παιδί σου μέχρι να περάσει η μεγάλη μπόρα. Φιλόδοξη προσπάθεια, αξίζει της προσοχή μας ...

Ένας Eλέφαντας στέκεται Aκίνητος

Μία ταινία τεσσάρων ωρών. Μία μοναδική εμπειρία που μοιραστήκαμε περίπου τριάντα άνθρωποι και κανένας δεν αποχώρησε μέχρι το καθηλωτικό φινάλε. Κάθε σκηνή, κάθε πλάνο έμοιαζε μοναδικό κι απαραίτητο αρκεί να μπορούσες να αφεθείς από τα πρώτα λεπτά και να ταξιδέψεις. Ο 29χρονος Χου Μπο με αυτό του το έργο αφήνει τη σφραγίδα του ανεξίτηλα χαραγμένη στην ιστορία του Κινηματογράφου. Μία σύγχρονη "Οδυσσεία" μέσα σε ένα εισοσιτετράωρο, μία αρχαία τραγωδία που χώρεσε σε τέσσερις ώρες στην μεγάλη οθόνη.

Στην επαρχία της Κίνας, σε μία μικρή πόλη κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία οι ζωές τεσσάρων απεγνωσμένων ανθρώπων συναντιούνται απροσδόκητα μέσα σε μία ημέρα. Ένας γκάνγκστερ, ένας μαθητής, μία νεαρή κοπέλα και ένας παππούς. Αταίριαστο κράμα που ονειρεύεται να συναντήσει τον περιβόητο ακίνητο ελέφαντα στο τσίρκο του Μανζούλι. Στο δικό του πρόσωπο ψάχνουν τη λύτρωση της ψυχής τους, που έχει βιαστεί επανειλημμένα με διαφορετικούς τρόπους. Μία περιθωριακή κοινωνία που η ηθική παρακμή την έχει μετατρέψει σε έναν απέραντο σκουπιδότοπο που χρησιμοποιεί ως τελευταίο της αμυντικό όπλο τη ψυχολογική καταπίεση.

Καθημερινότητα γεμάτη βία ποικίλης μορφής. Γνωρίζουμε κι αντικρίζουμε κατάματα πολλές από τις εκφάνσεις της. Ο σκηνοθέτης δημιουργεί ένα ασφυκτικό σκηνικό, ένα γκρίζο τοπίο. Μαζί με τους πρωταγωνιστές εγκλωβίζεται κι ο θεατής και δεν μπορεί να αποδράσει. Τα διαλείμματα φαντάζουν απλά ως μία ανάσα. Μία διαρκής προσπάθεια απενοχοποίησης και μετατόπισης της ευθύνης, ένας  αφοπλιστικός πεσιμισμός που περνάει από γενιά σε γενιά κι αναβάλλει κάθε είδους επανάσταση. Μεσοαστική ψευδαίσθηση που σκοτώνει τον ρομαντισμό, καθώς στον βωμό των υλικών αγαθών θυσιάζονται τα συναισθήματα.

Συνεχή τα διλήμματα κι ένα υπαρξιακό άγχος μίας γενιάς που δεν μπορεί να βάλει τη ζωή της σε ρότα, σε ράγες. Τα τρένα περνούν και συνεχώς προσπερνούν. Βρίσκεσαι συγχρόνως τόσο κοντά, μα τόσο μακριά. Μία ματαιοδοξία που σε αναγκάζει να θυσιάζεις, ό,τι αγαπάς. Η υποκρισία σε όλο της το μεγαλείο διαλύει τις ανθρώπινες σχέσεις. Η παραίτηση που έρχεται ως αργός θάνατος κι οφείλεται στην έπαρση ή ακόμα χειρότερα στην έλλειψη της ελπίδας. "Πώς μπορείς να είσαι αισιόδοξος"; Όλα αυτά είναι ικανά να σε συνθλίψουν. Ίσως μαζί με το Capernaum να μοιράζονται τον τίτλο της πιο σκληρής ταινίας της χρονιάς.

Η δύναμη της Ποίησης, της Λογοτεχνίας, της Μουσικής έρχονται να συναντήσουν το Σινεμά και να μας δείξουν την μαγεία της Τέχνης στο μεγαλείο της. Κι εκεί που όλα δείχνουν αδιέξοδα κι εκεί που αφήνεσαι στην μοίρα σου ("τι άλλο μπορώ να κάνω;") κι εκεί που όλα γύρω σου καταρρέουν, μπροστά στο απόλυτο κενό εσύ αποφασίζεις να ρίξεις μία ματιά απέναντι. Αυτός που το αποφασίζει, αυτός είναι ο πραγματικά δυνατός. Είναι καλύτερο να δοκιμάσεις για κάτι που έκανες, παρά για το αντίθετο. Κι αυτό είναι το χρέος της νέας γενιάς να τραβήξει τους πρεσβύτερους στην άλλη πλευρά και να αποτρέψει αυτό που με μαθηματική ακρίβεια έρχεται και μοιρολατρικά έχουν αποδεχθεί.

Μία κραυγή ενός ελέφαντα για έναν κόσμο, για ένα σύστημα που ακόμα και σήμερα αρνείται να αποδεχθεί την αποτυχία του σε ανθρώπινο επίπεδο. Επέβαλε την εξαθλίωση κι οδηγεί νομοτελειακά στην μοναξιά, καθώς οι υλιστικές ανάγκες που δημιουργούνται κι η ικανοποίηση λειτουργεί ως φάρμακο του συμπτώματος κι όχι της αιτίας, με συνέπεια λίγη ώρα μετά να βυθίζεσαι και πάλι στην κατάθλιψή σου, τα "ΕΓΩ" σου και ένας νέος φαύλος κύκλος ξεκινάει. Αυτή ακριβώς η ματαιότητα του σύγχρονου κόσμου οδήγησε σε αυτό το αποχαιρετιστήριο σημείωμα. Να μας θυμίζει για πάντα το μαζί, τη δύναμη της αλληλεγγύης μεταξύ των ανθρώπων.

" Μπορείς να πας ό, που θέλεις, δε θα βρεις κάτι διαφορετικό ". Κι αυτό γιατί όλα ξεκινούν από μέσα μας ...

Η δεξιά τσέπη του Ράσου

Ακόμα μία ελληνική ταινία που παρακολουθήσαμε στο 59ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ήταν " Η δεξιά τσέπη του Ράσου " του Γιάννη Β.Λαπατά σε σενάριο της Στέλλας Βασιλαντωνάκη, βασισμένο στη ομότιτλη νουβέλα του Γιάννη Μακριδάκη (2009). Βραβείο Νεότητας Φοιτητών Πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης για μία προσπάθεια που ο σκηνοθέτης ξεκίνησε εννέα χρόνια πριν, επειδή ένιωσε αυτήν την ιστορία εντελώς δική του. Κάτι ξύπνησε μέσα του και δε το άφησε να προσπεράσει. Mεταφερόμαστε στη Χίο ...

Ένας μοναχικός καλόγερος προσπαθεί να διαχειριστεί την αβάσταχτη λύπη και την μοναξιά. Το τελευταίο του στήριγμα, η σκυλίτσα του τον εγκαταλείπει ξαφνικά και βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα αδιέξοδο, με ένα τέλμα. Από τις στάχτες του όμως θα ξαναγεννηθεί. Αυτή είναι η μοίρα του ανθρώπου. Θα βρει τη δύναμη, θα δει στο βάθος την ελπίδα και θα ορθοποδήσει. Εκεί που νομίζεις πως όλα έχουν τελειώσει μετά τον Γολγοθά και τη Σταύρωση, έρχεται η Ανάσταση. Αρκεί να προσμένεις, να περιμένεις με υπομονή κι επιμονή ...

Η απώλεια θα δώσει το έναυσμα ώστε να κάνει τον απολογισμό της ζωής του. Δεν μετανιώνει καμία στιγμή για την επιλογή του. Νιώθει όμως την ανάγκη για μία προσωπική εξομολόγηση κι εξαγνισμό όσων έχει κρυμμένα στη ψυχή του. Ο πιστός του φίλος δε φαίνεται να έχει διάθεση να τον ακούσει. Τα εκμυστηρεύεται συγκινητικά σε εμάς. Η ταινία ακροβατεί μεταξύ του προσωπικού και του συλλογικού δράματος. Έχει στόχο να θυμίσει θαμμένες αξίες όπως η ανιδιοτέλεια, η αγάπη, το φιλότιμο, η αλληλεγγύη.

Πρωταγωνιστής ο Θοδωρής Αντωνιάδης. Ουσιαστικά η ταινία αποτελεί έναν ευαίσθητο δικό του μονόλογο, με ελάχιστες διακοπές και παρεμβάσεις άλλων προσώπων. Σίγουρα η παρουσία του Γεράσιμου Σκιαδαρέση δίνει πρεστίζ. Κι εμείς παρακολουθούμε αυτά που γνωρίζουμε ότι γίνονται, αλλά πιθανώς αρνούμαστε να τα παραδεχθούμε. Μας δίνεται μίας πρώτης τάξης ευκαιρία να θυμηθούμε την ανθρωπιά μας. Κι είναι πραγματικά πολύ μεγάλη υπόθεση να μπορείς να τα κλείσεις όλα, να τα αφήσεις όλα και να βρεθείς εκεί να ηρεμήσεις, να μοιραστείς τη γαλήνη.

Ο Βικέντιος θα επανατοποθετήσει την πορεία του, όταν νιώσει το μεγαλείο της γέννησης και του θανάτου. Η διαχείριση μίας αβάσταχτης απώλειας και το χρέος του να λειτουργήσει ως μάνα και πατέρας μαζί την επόμενη κιόλας μέρα. Η πίστη στον Θεό δίνει δύναμη, δε σε αφήνει να λυγίσεις. Στον οίκο του όμως, την εκκλησία και τα μοναστήρια δεν είναι όλα αγγελικά πλασμένα. Τι κρύβεται άραγε στην περιβοήτη δεξιά τσέπη του ράσου; Πού πάει το μυαλό σας; Και γιατί μας έφτασαν να πηγαίνει κατευθείαν εκεί;

H σχέση του ανθρώπου με τα ζώα, το μοτίβο με τον σκύλο τον πιο πιστό φίλο του ανθρώπου θα οδηγήσει τον ιερομόναχο στην προσωπική λύτρωση μέσω μία μακράς διαδρομής προσωπικής αναζήτησης. Θα κοιτάξει ξανά στο βάθος το πέλαγος, θα σηκώσει την ελληνική σημαία να κυματίσει, θα χτυπήσει την καμπάνα. Και τότε θα καταλάβουμε πως η πραγματική χαρά της ζωής κρύβεται μέσα μας και σε αυτά που έχουμε και δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε μέχρι να τα χάσουμε.