White Riot

Ένα άκρως επίκαιρο ντοκιμαντέρ είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε στο 22o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. White Riot της Rubika Shah. Ο Πολιτισμός ενώνει τους ανθρώπους κι υψώνει "τείχη" μονάχα όταν έρθει η ώρα να χτυπήσει ένα πρόβλημα στην καρδιά του. Την ώρα που η "σβάστικα" είναι έτοιμη να κυριαρχήσει, οι απαντήσεις δίνονται μέσα από την μαγεία της μουσικής. Μία εξέγερση διαφορετική από τις άλλες. H πλειοψηφία ενώθηκε και ξεπέρασε στερεότυπα και προκαταλήψεις.

Μεγάλη Βρετανία, Λονδίνο τέλη δεκαετίας του 1970. Ο ρατσισμός επελαύνει, ο φασισμός αναβιώνει με αφορμή την τακτική του ΔΝΤ που πίεζε για περικοπές κι η οικονομική κατάσταση στη χώρα είναι πολύ άσχημη. Το Εθνικό Μέτωπο έχει πάρει κεφάλι όπως συμβαίνει σε αντίστοιχες ιστορικές περιόδους. Μπροστάρης ο πολιτικός  Ίνοχ Πάουελ που καλλιεργεί μία ακραία ξενοφοβική ρητορική. Η Ροκ γίνεται ένα όπλο απέναντί του ("rock against racism"). Mία αυθόρμητη εξέγερση που πυροδοτείται μετά από μία εμπρηστική δήλωση του εμβληματικού καλλιτέχνη Έρικ Κλάπτον.

Δεν είναι υπερβολή να πούμε, ότι στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο η μουσική άλλαξε τον κόσμο. Μία γενιά ανθρώπων αμφισβήτησε απόλυτα το status quo κι επαναστάτησε με τον δικό της ιδιαίτερο τρόπο. Αγαπήστε την μουσική, μισήστε τον ρατσισμό. Ένας αγώνας που απαιτούσε συμβιβασμούς και διαδοχικές υποχωρήσεις προκειμένου να πετύχει. Στο έσχατο έρμα της ανθρώπινης φύσης, πριν την αποκτήνωση υπάρχουν πάντα τέτοιες φωνές που αντιλαμβάνονται την κομβική σημασία της δράσης τους.

Λευκοί και μαύροι με μία ψυχή στον αγώνα για έναν δίκαιο κόσμο αξιών κι ιδανικών. Μία πολυφυλετική νοοτροπία. Αυτή η μάχη δεν τελειώνει ποτέ. Είναι τρόπος ζωής ο σεβασμός κι η αλληλεγγύη. Κι αυτή η "ανωτερότητα" δηλώνει μία ολοκληρωμένη προσωπικότητα δίχως απωθημένα και κατάλοιπα κατωτερότητας. Δε νιώθεις την ανάγκη να επιβληθείς σε κανέναν αδύναμο. Αποτελεί ένα μάθημα. Τα επόμενα χρόνια η κατάσταση θα κλιμακώνεται ως απόρροια της κλιματικής αλλαγής. Πρέπει να είμαστε δυνατοί και να μην παρασυρόμαστε από το κύμα που ψάχνει εύκολα θύματα και δαίμονες.

Το Εθνικό Μέτωπο τελικά ηττήθηκε το 1979. Οι απλοί άνθρωποι υπό τους ήχους της μπλουζ έδωσαν γενναίες απαντήσεις σε μία δύσκολη εποχή, σε ένα απαιτητικό σταυροδρόμι. Το τέρας απλά κοιμήθηκε και σήμερα βρίσκει πρόσφορο έδαφος να αναβιώσει σε ολόκληρο τον κόσμο. Εμείς καλούμαστε να σταθούμε απέναντι σθεναρά. Με εχέγγυα την μόρφωση, την καλή γνώση της ιστορίας και τις Τέχνες να χαράξουμε έναν δρόμο προς την ένωση και την αρμονική συμβίωση. 

Μια εικόνα... χίλια πίξελς

Μετά από αρκετές μέρες διαβάσματος βγήκα για περπάτημα παραλιακά. Ανηφορίζοντας την πλατεία Αριστοτέλους έπεσα πάνω στην καλλιτεχνική ομάδα της φωτογραφίας. Οκτώ νεαρές κοπέλες γεμάτες πάθος και όρεξη σε ταξίδευαν για μερικά λεπτά και σε έβαζαν στη διαδικασία σκέψης. Ευτυχώς υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που προσπαθούν και δρουν μέσα στην πόλη, για την πόλη και τους πολίτες της. Η τέχνη του δρόμου έχει πολλά να προσφέρει. Η ανάγκη των καλλιτεχνών να εκφραστούν σε συνδυασμό με το ότι η μοναδική ανταπόδοση που λαμβάνουν είναι ηθική, δηλαδή η αντίδραση του κοινού προκαλεί αληθινά συναισθήματα. 

Ευχή μας να πολλαπλασιαστούν οι διάφορες δράσεις και ελπίζουμε αν είναι εφικτό οι καλλιτέχνες να αμείβονται από την πολιτεία για την προσφορά τους.

28/6/2020

Τάσος Τσιφτσής 

Ραντεβού Με Τους Μαλάουα

Όπως κάθε καλοκαίρι ο κορυφαίος γαλλικός κωμικός Κριστιάν Κλαβιέ πρωταγωνιστεί σε ταινίες που έρχονται και στους δικούς μας θερινούς κινηματογράφους. Άλλες φορές οι εμφανίσεις του είναι πολύ πετυχημένες, όπως στο "Θεέ μου τι σου κάναμε"; και στο "Βρε καλώς τους", άλλες φορές συμμετέχει σε έργα κατώτερα του επιπέδου του ("Ταξίδι στην Ίμπιζα", Πάμε Επανάσταση") κι άλλες βρίσκεται κάπου στην μέση, ελαφρώς πάνω από τον μέσο όρο. Κάτι τέτοιο συμβαίνει και στο "Rendez-vous Chez les Malawas" του Τζέιμς Χιου.

Ένας παρουσιαστής ειδήσεων που πρόσφατα έχει μετατραπεί σε τηλεπωλητή, ένας ποδοσφαιριστής διεθνούς φήμης, μία ηθοποιός κι ένας stand-up κωμικός μεταφέρονται από τη Γαλλία στην Αφρική. Τι τους φέρνει εκεί; Ένα reality τηλεπαιχνίδι κι η ανάγκη να εδραιώσουν τη φήμη τους, καθώς τα πράγματα δεν πηγαίνουν όπως θα τα ήθελαν στην πατρίδα. Τέσσερις αταίριαστοι χαρακτήρες καλούνται να συμφιλιωθούν και να επιβιώσουν. Η κάμερα επιτελεί διπλό έργο. Από την μία μας παρουσιάζει την "πλαστή" εικόνα που θα κληθεί να ευαισθητοποιήσει το κοινό κι από την άλλη μας δίνει στοιχεία για το ποιοι πραγματικά είναι οι πρωταγωνιστές μας.

"Ραντεβού στον άγνωστο κόσμο". Οι προθέσεις μπορεί να είναι καλές, σε μία εποχή ειδικά που γίνεται λόγος για την αναγκαιότητα ενός New Green Deal, αλλά η ουσία χάνεται κάπου ανάμεσα στις σπασμωδικές αντιδράσεις. Οι αυτόχθονες νιώθουν γεμάτοι, συμπορεύονται με την μαγευτική φύση με βάση τα αρχέγονα ένστικτα. Δεν έχουν ανάγκη τον υλικό ευδαιμονισμό. Οι "Δυτικοί" αντιθέτως νιώθουν κενοί χωρίς τις συσκευές τεχνολογίας που έχουν αλλοιώσει τον χαρακτήρα τους. Μία διαρκής ειρωνεία διατρέχει την ταινία. Ανά πάσα στιγμή κατανοεί κανείς την ανάγκη φτηνής εμπορευματοποίησης κάθε μορφής δράματος.

Μία μομφή στα σύγχρονα ΜΜΕ και τον τρόπο με τον οποίο προσπαθούν να χειραγωγήσουν την κοινή γνώμη και να εκβιάσουν τα συναισθήματά της σε παγκόσμια κλίμακα. Μέσα σε μία νύχτα γίνονται πρότυπα και αποκτούν δυσανάλογη δημοτικότητα και φήμη υποκείμενα που δεν αξίζουν παρά μόνο την περιφρόνησή μας ως οντότητες. Λιγόψυχοι και καλομαθημένοι με την αρνητική έννοια. Ανήκουν ακριβώς εκεί που θέλουν-αξίζουν και κάθε προσπάθεια να αποδείξουν το αντίθετο πέφτει στο κενό. Μοναδικό πράγμα που μπορεί να τους ενώσει ο φόβος. Κι ας έχουν το θράσος να μιλούν για φιλία. Κάποτε οι μάσκες πέφτουν.

Ακριβώς το ίδιο συνέβη πρόσφατα και με την κρίση του κορονοϊού. Πολύ λιγότερο απ΄όσο διαφημίστηκε αναπτύχθηκε η αρετή της αλληλεγγύης μεταξύ των ανθρώπων. Ο φόβος τους ένωσε έμμεσα. Ο καθένας έμεινε στο σπίτι του πολύ περισσότερο για τον εαυτό του και λιγότερο για το κοινωνικό σύνολο. Σε αυτήν ακριβώς την εποχή καλούμαστε να επιβιώσουμε και να επιφέρουμε δομικές αλλαγές. Με τις αξίες μας, με τα εφόδιά μας, με τις αρχές μας. Κι εδώ ακριβώς έρχεται η σάτιρα πετυχημένη ή όχι και τόσο να μας δώσει το ερέθισμα να σκεφτούμε όλες αυτές τις παραμέτρους.

Ελάχιστοι θα δώσουν προεκτάσεις τέτοιου τύπου. Αρκετοί θα διασκεδάσουν για ένα δίωρο, κριτικοί θα απογοητευτούν και θα αποδοκιμάσουν, αλλά κάθε προβολή πρέπει να γίνεται τροφή για σκέψη και να μας πηγαίνει ένα βήμα πιο πέρα. Ο σκηνοθέτης μιλάει για τη Φύση, για το Περιβάλλον, για την αδηφαγία των ΜΜΕ που εύκολα μπορούν να συνδεθούν με την καραντίνα που προηγήθηκε το προηγούμενο διάστημα και τις επιπτώσεις που είχαν στη ψυχολογία των ανθρώπων. Μας θέτει προ των ευθυνών μας. Ήρθε η ώρα να κοιταχτούμε στον καθρέφτη και να κατανοήσουμε ποιοι πραγματικά είμαστε και που ανήκουμε.

Μνήμες Φόνων

Το 2019 ήταν η χρονιά του Bong Joon Ho. Ξεκίνημα με τον Χρυσό Φοίνικα των Καννών και φινάλε με τα Χρυσά Αγαλματίδια. Η πανηγυρική του επικράτηση εκτός των άλλων μας έδωσε την ευκαιρία να ανατρέξουμε στα παλαιότερα έργα του και σήμερα επικεντρωνόμαστε στο "Memories of Murder" (2003). Μία ταινία που τον καθιέρωσε στην πατρίδα του και δυστυχώς ποτέ μέχρι σήμερα δεν προβλήθηκε στην Ελλάδα. Η αρχή για καλή μας τύχη έγινε στους θερινούς κινηματογράφους. Ένα ανάγλυφο της τοπικής κοινωνίας, μία μικρογραφία της σκοτεινής διαδρομής της εξουσίας και των μέσων επιβολής της τάξης.

Μεταφερόμαστε στο μακρινό 1986. Μία σειρά ανεξιχνίαστων βιασμών-δολοφονιών συνταράσσει την επαρχία Gyunggi της Νοτίου Κορέας. O τοπικός αστυνομικός ξεκινάει άμεσα έρευνα. Νιώθει μεγάλη έπαρση κι απόλυτη σιγουριά για την επιτυχία του εγχειρήματος. Η στρατιωτική χούντα πιέζει για άμεση επίλυση. Τα Μέσα Ενημέρωσης "σκοτώνουν" τη δημοσιογραφία κι εμπορευματοποιούν το δράμα. Η πίεση σταδιακά αυξάνει. Ενισχύσεις καταφθάνουν από την πρωτεύουσα Σεούλ. Καμία πρόοδος. Η ελπίδα δίνει τη θέση της στην απελπισία. Οι προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν πέφτουν στο κενό. Ο κόσμος αποδοκιμάζει τις δυνάμεις τάξης.

Mία άλλη εποχή αλλιώτικη. Δίχως κάμερες, κινητά τηλέφωνα, μέσα κοινωνικής δικτύωσης που σήμερα προδίδουν τους ενόχους μέσα σε λίγες ώρες. Ένα σύγχρονο Big Brother που εκτυλίσσεται και μας κάνει κομμάτι του. Από την πρώτη στιγμή κρατώ τις νότες ειρωνείας που δίνουν χιουμοριστικές διαστάσεις κι αγγίζουν την ματαιότητα των χαρακτήρων όσο πλησιάζουμε προς το φινάλε και την απαλή μουσική που διαδραματίζει ρόλο καταλύτη. Οι άμεσα εμπλεκόμενοι είναι έτοιμοι να κατασκευάσουν ενόχους προκειμένου να κλείσει η υπόθεση. Ο επικοινωνιακός μηχανισμός στις επάλξεις καλύπτει τις όποιες αδυναμίες τους. Ο πανικός όμως δε λέει να καταλαγιάσει.

Η πίστη πως ο δολοφόνος επιστρέφει πάντα στον τόπο του εγκλήματος αποδεικνύεται τρανή απάτη στην προκειμένη περίπτωση. Χιλιάδες άνθρωποι ανακρίθηκαν, κάποιοι προφυλακίστηκαν και οδηγήθηκαν στα δικαστήρια. Οι αρχές όμως έμειναν μακριά από τον πραγματικά ένοχο για χρόνια. Μόνο μία τυχαία συγκυρία θα μπορούσε να αποκαλύψει την ταυτότητά του. Άλλωστε μιλάμε για έναν "συνηθισμένο" άνθρωπο που ζει ανάμεσά μας. Το τι έχει κάνει το γνωρίζει μόνο ο ίδιος. Ακόμα κι ο ίδιος ο σκηνοθέτης πιστεύει πως μέσα από το βλέμμα του μπορεί να τον οδηγήσει στην οικειοθελή παράδοση.

Οι ήρωες μας, προεξέχοντος του εξαιρετικού Σονγκ Κανγκ Χο (ο πατέρας στα Παράσιτα) περνούν μία τρομερή διακύμανση στο εσωτερικό τους κι αυτή αντικατοπτρίζεται στο βλέμμα τους. Από ισχυροί της υπόθεσης καταλήγουν εξιλαστήρια θύματα για την μάζα που θέλει το αίμα των δραστών. Βαριά τραυματισμένη κι αυτή. Ο φόβος κυριαρχεί. Έχουν γυναίκες, κόρες, αδελφές. Όσο ο killer κυκλοφορεί ελεύθερος κινδυνεύουν. Τελικά οι βασικοί μας πρωταγωνιστές καταλήγουν βορά, σωματικά και ψυχολογικά ακρωτηριασμένοι. Μόνο ο χρόνος μπορεί να γιατρέψει τις πληγές τους.

Όπως εύκολα γίνεται κατανοητό συζητάμε για μία αληθινή ιστορία. Το θεατρικό έργο,"Come and See" του Kim Gwang Rim έγινε η αφορμή, αν θέλετε η βάση για την πρώτη σπουδαία ταινία του Μπονγκ. Το πολιτικό και κοινωνικό σχόλιο είναι και σε αυτήν την περίπτωση σαφές. Ο σκηνοθέτης δε συμβιβάζεται, δε δίνει εύκολες απαντήσεις, σε καλεί να ψάξεις την ιστορία και το πόνημα να γίνει βιωματικό. Με τον ιδανικότερο τρόπο μας εξηγεί πως η ιστορία είναι συνέχεια κι όχι μεμονωμένα περιστατικά. Εκείνα τα γεγονότα, (και) εκείνα οδηγούν στις σημερινή μορφή των ανισοτήτων και στην τελική έκρηξη του Parasite.

Taste of Cherry

Επιστροφή στο έργο του κορυφαίου Ιρανού σκηνοθέτη, Αμπάς Κιαροστάμι με τη "Γεύση του Κερασιού", Χρυσό Φοίνικα των Καννών το 1997. Πιστός στις αρχές και τα πιστεύω του γυρίζει στην πατρογονική γη και προσέχει κάθε λεπτομέρεια. Χαρακτηριστικό είναι πως η τελευταία σκηνή γυρίστηκε δύο χρόνια μετά τον βασικό πυρήνα του φιλμ. Τα φώτα πέφτουν. Τραγικό τοπίο και συγχρόνως στιγμές λύτρωσης της ψυχής κι εκεί που πας να σηκωθείς ξεκινάει πανηγύρι της ομορφιάς απέναντι στον θάνατο. Αδύνατο να κατανοήσουν το μεγαλείο φυσικά στην πατρίδα του.

Ο Μπαντί είναι κουρασμένος, απογοητευμένος, λυπημένος. Έχει ζυγίσει τα δεδομένα κι έχει την πάρει την απόφασή του. Για να υλοποιηθεί όμως αυτή πρέπει να βρεθεί αυτός που θα ρίξει την τελευταία φτυαριά. Περιφέρεται με το αυτοκίνητό του. Παρακολουθεί τον κόσμο που ζητάει δουλειά για ένα κομμάτι ψωμί. "Θες εργάτες"; Δεν τον αγγίζει. Αναζητεί τον ιδανικό που θα δουλέψει λίγο και θα πληρωθεί αδρά. Θέση συνοδηγού θα πάρουν κατά σειρά ένας στρατιώτης από το Κουρδιστάν, ένας καθ΄όλα θρησκευόμενος από το Αφγανιστάν ("ήταν θέλημα Θεού να σε χρειαστώ") κι ένας επιστήμονας από το Αζερμπαϊτζάν. "Σοφία" έναντι παντός τύπου δόγματος.

Θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι ένας αγνωστικιστής που ψάχνει τα όρια της ανθρώπινης ύπαρξης κι υπόστασης. Συχνά μάλιστα στη διαδρομή του διακρίνουμε ένα είδος αυτοπροσωπογραφίας του ίδιου Κιαροστάμι. Το έργο του θα μπορούσαμε να πούμε πως ενέχει έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα. Οι επαναλήψεις μοιάζουν με μία δεύτερη ανάγνωση της κατάστασης. Παρ΄ότι μοιάζει φτωχό σε εφέ, κάθε σκηνή του κρύβει δεκάδες συμβολισμούς. Πρόκειται για μία μάχη της ζωής απέναντι στον θάνατο. Η πρώτη σου κλείνει το μάτι μέχρι την τελευταία στιγμή. 

Κι εδώ χρησιμοποιείται ένα γνώριμο μοτίβο γνωριμίας με την ιρανική κοινωνία. Όπως στο Taxi του Παναχί, όπως στη Μελβούρνη του Τζαβιντί. Απουσιάζουν όμως οι γυναίκες. Πρόκειται για μία αμιγώς ανδρική υπόθεση. "Τι σημαίνει ανάγκη, τι σημαίνει βοήθεια"; Ρητορικά ερωτήματα που ερμηνεύονται κατά το δοκούν. "Κάθε πρόβλημα έχει τη λύση του, αλλά αν δεν μιλήσεις κανείς δεν μπορεί να σε βοηθήσει". Τα πάντα είναι θέμα ψυχολογίας κι οπτικής γωνίας θέασης των πραγμάτων. Τι γίνεται όμως όταν κάποιος δεν μπορεί να αντλήσει από πουθενά τη δύναμη να συνεχίσει;

Οι άνθρωποι από την άλλη μεριά κοιτούν προς τα εδώ με παράπονο. Κάτι τους λείπει. "Εσύ πρέπει να αλλάξεις τη στάση σου κι όχι τον κόσμο". Όσο μαύρα κι αν είναι τα πράγματα πρέπει να βρεις ένα σημάδι, να θέσεις έναν στόχο, να πατήσεις ξανά στα πόδια σου και να πορευτείς με αισιοδοξία στον δρόμο για μικρές καθημερινές νίκες. Όποιος θέτει ψηλά τον πήχη των προσωπικών αξιώσεων βασανίζεται κι οδηγείται σε ακραίες αποφάσεις με μαθηματική ακρίβεια.

Το φινάλε ανεπανάληπτο. Το σκοτάδι απλώνεται. Ξανά η ίδια διαδρομή ίσως για τελευταία φορά. Κι όμως η ζωή συνεχίζεται. Κι όμως η φύση πανηγυρίζει. Η μουσική του Λουίς Άρμστρονγκ και τα λουλούδια στα χέρια. Είναι αυτή η μαγική σκηνή που ακόμα κι ο πιο δύσπιστος υποκύπτει στο μεγαλείο του κινηματογράφου του Ιρανού. Τεράστια παρακαταθήκη τα έργα του. Γι΄αυτό που μας δείχνει, αλλά κυρίως γι΄αυτό που μας κάνει να σκεφτούμε και φυσικά περνάει τα στενά σύνορα της Μέσης Ανατολής κι απλώνεται στη Δύση.

Τhis is not a movie

Δεν είναι μία απλή ταινία, είναι τρόπος ζωής. Αυτό θα μπορούσε να μας λέει ο Ρόμπερτ Φισκ. Στα 12 του χρόνια παρακολούθησε την ταινία του Άλφρεντ Χίτσκοκ, "Ξένος Ανταποκριτής" και πήρε τις κρίσιμες αποφάσεις για τη ζωή του. Ο Γιουνγκ Τσανγκ αποφασίζει να ακολουθήσει τη διαδρομή του. Ήταν πάντα στην πρώτη γραμμή. Στο Ιράκ, στην Παλαιστίνη, στα Βαλκάνια, στη Συρία. Ποτέ δε φοβήθηκε, ποτέ δεν αρκέστηκε στα γραφόμενα και το υλικό τρίτων. Αποθέωση της μαχητικής δημοσιογραφίας.

Παρατηρεί τις εξελίξεις. Μας εξηγεί πως βιώνει την τεχνολογική επανάσταση από το δικό πόστο. Έρχεται έμμεσα αντιμέτωπος με την παραπληροφόρηση. Το πλεονέκτημά του όμως είναι πως ο ίδιος είναι εκεί. Πώς να το εξαπατήσεις; Τόσο αυτόν όσο και τους αναγνώστες του; Παραμένει άνθρωπος παρ΄ότι έχει έρθει αντιμέτωπος με πολύ σκληρές εικόνες. Έχει κατανοήσει σε βάθος τη φιλοσοφία της ζωής κι αποτελεί έναν στρατιώτη της ενημέρωσης, ο οποίος αφουγκράζεται πλήρως τον ρόλο του και την τεράστια σημασία που έχει. Δεν αποτελεί είδος συναλλαγής, δεν είναι απλά μία ακόμα επαγγελματική δραστηριότητα, είναι λειτούργημα.

Ξεχωριστή είναι η μνεία που κάνει στις αξίες και τα ιδεώδη της δημοσιογραφίας. Τονίζει πως ο ρόλος της είναι να ελέγχει και να προκαλεί την εξουσία όταν αυτή κυβερνάει με μικρή ή μεγάλη δόση ασυδοσίας. Ποιος όμως έχει το κουράγιο σήμερα να βρεθεί απέναντι στα συμφέροντα; Eίναι κοινό μυστικό πως τρανοί επιχειρηματίες ελέγχουν τα ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης και διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό τη γραμμή των κυβερνήσεων προς όφελός τους. Και φυσικά όλος αυτός ο ατέρμονος κύκλος οδηγεί στη διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων.

Με το "Δόγμα του Σοκ" της Ναόμι Κλάιν στο χέρι δείχνει ποια πλευρά της ιστορίας έχει διαλέξει. Είναι αποφασισμένος να δώσει ταυτότητα σε κάθε νεκρό. "Κάθε γενοκτονία πρέπει να μείνει ζωντανή". Προβληματίζεται βαθύτατα με το προσφυγικό ζήτημα: "Οι νεκροί δεν μιλάνε κι οι ζωντανοί έχουν φύγει. Πού πήγε αυτός ο λαός"; Eίναι στο βυθό της Μεσογείου, στην Ελλάδα ή στην Ευρώπη. Για όλα αυτά αξίζει να αγωνιστείς μέχρι εσχάτων. Ακόμα και να θυσιαστείς. Έχεις εκπληρώσει το καθήκον σου στον μάταιο τούτο κόσμο.

Με ένα σημειωματάριο, ένα backpack και το laptop του γυρίζει ολόκληρο τον κόσμο. Επιβιώνει ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά. Υποστηρίζει πως δεν μπορεί κανείς να πλησιάσει την αλήθεια αν δε βρεθεί στον τόπο της δράσης, του "εγκλήματος". Ο σκηνοθέτης τον προσέγγισε με ιδιαίτερο τρόπο. Αναπτύχθηκε μεταξύ τους σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Χαρακτηρίζει τον Φισκ πνευματώδη, εξωστρεφή και προσιτό. Καρπός της εξαιρετικής τους συνεργασίας αυτό το ντοκιμαντέρ.

Με αμεσότητα, με ζωντάνια, με παραστατικότητα ερχόμαστε ένα βήμα πιο κοντά στην πραγματικότητα. Καταλαβαίνουμε πλήρως πόσο απέχει η δική μας τηλεόραση και τα δικά μας μέσα απ΄αυτήν. Η εκδίωξη αποτελεί πάντα το τέλος. Το είδαμε με τα μάτια μας. "Τα πτώματα ήθελαν να πω την ιστορία τους". Ο δημοσιογράφος δεν μπορούσε να λείπει απ΄αυτήν την ιερή αποστολή και τώρα "κανείς δεν μπορεί να πει πως δεν ήξερε".

Slow News

Ακόμα μία στάση στο Διεθνές Διαγωνιστικό του 22ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Από τη γειτονική Ιταλία ταξίδεψε στην πατρίδα μας το "Αργή Ενημέρωση" του Aλμπέρτο Πουλιάφιτο σε παγκόσμια πρεμιέρα. Το λειτούργημα της δημοσιογραφίας έχει δώσει τη θέση του σε έναν ολέθριο "κιτρινισμό" σε όλες τις μορφές του τύπου με μοναδικό άξονα τα οικονομικά οφέλη από τις διαφημίσεις. Η ενημέρωση έχει εξελιχθεί σε έναν μαραθώνιο ταχύτητας. Σχήμα οξύμωρο μεν, άκρως ρεαλιστικό όμως σήμερα. Τι θυσιάζεται στον βωμό των χιλιάδων άρθρων; Φυσικά η αξιοπιστία κι η ποιότητα.

Ο αγώνας δρόμου συνεχίζεται. Κλικ, likes, follow, αντιδράσεις. Η μάστιγα απλώνεται ακόμα και σε επίπεδο κορυφαίων ηγετών. Χιλιάδες άνθρωποι ασχολούνται μόνο με αυτό το κομμάτι. Η επικοινωνία επισκιάζει την ουσία και την αλήθεια. Κάποιοι ρομαντικοί όμως είναι αποφασισμένοι να επιστρέψουν πίσω. Αντιλαμβάνονται ότι η εμπιστοσύνη έχει χαθεί και το χάσμα καθημερινά μεγαλώνει. Καλούνται αυθόρμητα να σώσουν τα προσχήματα. Το εγχείρημα μόνο εύκολο δε θα είναι. Ακολουθεί μία φιλοσοφία απέναντι στο ρεύμα της εποχής. Η δεοντολογία και το ερευνητικό κομμάτι περνούν σε πρώτο επίπεδο.

Όλη αυτή η κατάσταση δημιούργησε μία γενιά θεατών με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Ειδικά στην Ελλάδα η αρχή έγινε με την επέλαση της ιδιωτικής τηλεόρασης και φυσικά στη συνέχεια με την εποχή του Internet και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Χάθηκε το μέτρον, η ηθική, η αισθητική, η ευγένεια. Οδήγησε μαθηματικά σε μία μάζα αποχαύνωσης που νιώθει καλύτερα αντικρίζοντας τον πόνο του άλλου. Αιδώς, κατάντια. Η χυδαιότητα της σύλληψης και η τρομολαγνεία που προκαλεί η παρουσίαση περνούν σε δεύτερη μοίρα.

"Οι ψεύτες κατηγορούν τους άλλους πάντα για ψέματα". Καταναλώνουμε περισσότερα απ΄όσα πραγματικά μπορούμε να επεξεργαστούμε. Εσύ υπεύθυνα πρέπει να διαμορφώσεις την προσωπικότητα και το δίκτυο πληροφόρησής σου. Είναι μία κοπιαστική, πλην όμως απαραίτητη διαδικασία. Καλός πολίτης έλεγαν στην αρχαία Αθήνα είναι ο ενεργός πολίτης. Ακριβώς το ίδιο ισχύει και σήμερα. Οι πρωταγωνιστές του ντοκιμαντέρ έχουν ως στόχο τους να κάνουν τους ανθρώπους να σκέπτονται, να αναπτύξουν την κριτική τους ικανότητα ως ασπίδα και συγχρόνως ως φίλτρο.

"Στο Διαδίκτυο οι ειδήσεις χάνονται σε μία εβδομάδα το πολύ". Χτυπούν σα βέλη, επιτελούν τον σκοπό τους και εξαφανίζονται αθόρυβο έχοντας αφήσει τον αντίκτυπό τους. Η ομάδα επιμένει στην επιστροφή στον "έντυπο" τύπο. "Scripta manent". Σημασία δεν έχει να είσαι πρώτος στην είδηση, αλλά να τη μεταφέρεις σωστά κι αντικειμενικά. Να δίνεις την ασφάλεια της γνώσης στον αναγνώστη. Τα hoaxes και τα fake news κυριαρχούν. Μία "συγγνώμη" είναι αρκετή να ξεπλύνει κάθε ντροπή. Από τότε που βγήκε η συγγνώμη, χάθηκε το φιλότιμο.

Νησίδες αντίστασης κάνουν την εμφάνισή τους αργά, αλλά σταθερά. Συντάσσομαι ως φανατικός υπέρμαχός τους στην μάχη ενάντια στην παραπληροφόρηση, υπέρ της δεοντολογίας. Η μείωση της ταχύτητας οδηγεί ... στην ποιότητα. Το έργο του Πουλιάφιτο έχει στόχο να αποδείξει ότι η δημοσιογραφία παραμένει βασικός πυλώνας της δημοκρατίας. Κι όταν μία κολόνα διαβρώνεται συνεχώς έρχεται η κατάρρευση νομοτελειακά. Μας θέτει προ των ευθυνών μας και καλούμαστε να αποφασίσουμε. Αν όχι τώρα πότε;

Μια εικόνα... χίλια πίξελς

Η μουσική είναι δύναμη. Για την ακρίβεια έχει τη δύναμη να κινεί τον κόσμο και τις καταστάσεις. Σε προσκαλεί να τρέξεις, να χορέψεις, να επαναστατήσεις. Η μουσική υπάρχει παντού γύρω μας. Καθορίζει τη διάθεσή σου και μπορεί με έναν ήχο της να την αλλάξει. Πόσες φορές κι αν έχω μελαγχολήσει με ένα κομμάτι; Πόσες φορές ένα ανεβαστικό τραγούδι δε με έχει κάνει να σηκωθώ από τον καναπέ μου που έχω βουλιάξει μέσα;

Αρκεί μια νότα και ακαριαία γίνεσαι μέρος του ρυθμού. Επίσης, αν είσαι απλά ένας περαστικός δεν μπορείς να μην σταματήσεις για να ακούσεις κάποιον που παίζει καλή μουσική. Σε μαγνητίζει. 

Το χειρότερο όλων βέβαια είναι πώς τόσα ταλέντα χάνονται. Γιατί πολύ απλά δεν βρίσκουν τις ευκαιρίες που χρειάζονται για να αναδειχθούν ή μάλλον (στις μέρες μας) το κατάλληλο "μέσον" για να χτίσουν την καριέρα τους. 

Η μουσική είναι για όλους. Ας την απολαύσουμε. Ας δώσουμε χώρο και χρόνο στους νέους καλλιτέχνες.

3/6/2020

Τάσος Τσιφτσής

H Mπαλάντα της Τρύπιας Καρδιάς

Η πολυαναμενόμενη ταινία του Γιάννη Οικονομίδη επιτέλους έφτασε στη Θεσσαλονίκη. Η περιπέτεια του κορονοϊού μας την καθυστέρησε τρεις περίπου μήνες, αλλά είναι εδώ πλέον και γεμίζει τους θερινούς κινηματογράφους. Μετά το "Σπιρτόκουτο", τον "Μαχαιροβγάλτη" και το "Μικρό Ψάρι" που τον καθιέρωσε στις συνειδήσεις όλων διεθνώς ήρθε η ώρα για την "Μπαλάντα της Τρύπιας Καρδιάς". Το "τρίγωνο των Βερμούδων" εξαφανίζει κάτω από όχι και τόσο μυστηριώδεις συνθήκες όλους τους εμπλεκόμενους. Η τελική λύτρωση μοιάζει λειψή κι ισοδυναμεί με μία παύση του πυρός που σύντομα θα ξεκινήσει εκ νέου.

Μία σύγχρονη "Ωραία Ελένη", η Όλγα αφήνει τον σύζυγό της Ηρακλή Σκυλογιάννη για να ζήσει τον έρωτά της με τον πρώην λαϊκό τραγουδιστή Μάνο Ζαφειρόπουλο, που σήμερα έχει το τοπικό νυχτερινό club Κροκόδειλος. Το γεγονός από μόνο του πυροδοτεί αλυσιδωτές εξελίξεις. Στην κοινωνία της νύχτας κυριαρχούν τοκογλύφοι, εκβιασμοί, μαύρα χρήματα και σιωπηλοί εκτελεστές. Μπουκάλια ουίσκι αδειάζουν, τσιγάρα και πούρα ανάβουν ασταμάτητα ... Πίσω απ΄αυτούς οι μανάδες τους, έτοιμες να πυροδοτήσουν την έκρηξη. Άπαντες σε θέσεις μάχης, την ώρα που καταφθάνουν ενισχύσεις από την πρωτεύουσα.

Όπως ακριβώς και στο έργο του Σύλλα Τζουμέρκα, "Το θαύμα της θάλασσας των Σαργασσών" μεταφερόμαστε στην επαρχία. Τότε μεταξύ Μεσολογγίου κι Αγρινίου, τώρα λίγο έξω από τη Λαμία. Το διεφθαρμένο κράτος έχει απλώσει τα πλοκάμια του σε ολόκληρη την επικράτεια. Οι νόμοι είναι νόμοι ως εκεί που φτάνει η καλοδεχούμενη "αγάπη του κύριου Πέτρου". Τα πάντα ξεπλένονται. Ένα σύστημα που σε στύβει, σε ξεζουμίζει και σε πετάει όταν πλέον του είσαι άχρηστος. Μία σκληρή απεικόνιση της σημερινής βαθιά συντηρητικής Ελλάδας που αναζητεί την ταυτότητά της στον χρόνο και στον χώρο. Ο σκηνοθέτης δεν μένει στο φαίνεσθαι, αλλά διεισδύει κι αναζητεί τις πιο κρυφές πτυχές του είναι.

Οι απειλές πηγαίνουν κι έρχονται με τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης στο πνεύμα της εποχής. Νότες χιούμορ διακόπτουν το αγωνιώδες θρίλερ πριν το τελικό ξεκαθάρισμα. Οι άντρες προσπαθούν να σκοτώσουν με τα βλέμματα, μέσα τους όμως φοβούνται βαθιά. Η εμπιστοσύνη αγνοείται ακόμα κι ανάμεσα σε συγγενείς. Φάκελοι συνεχώς αλλάζουν χέρια. "Ι like that". H εικόνα των νεκροταφείων προοικονομεί σε μεγάλο βαθμό το κοενικό φινάλε. "Έρχεται μεγάλη μπόρα". Στόχος το "τζόκερ" που κρύβεται σε μία βαλίτσα κι είναι ικανό να αλλάξει μία ή περισσότερες ζωές. Τα πάντα για τον κινητήριο μοχλό, το χρήμα. Έχει χαθεί προ πολλού κάθε έννοια ηθικής κι αξιών.

Οι ερμηνείες Στάθη Σταμουλακάτου, Γιάννη Τσορτέκη και Βασίλη Μπισμπίκη αγγίζουν την τελειότητα. Η Βίκυ Παπαδόπουλου κερδίζει και πάλι τις εντυπώσεις. Μοιάζει έτοιμη να κάνει το βήμα παραπάνω. Τα guest των Βαγγέλη Μουρίκη και Γιώργου Γιαννόπουλου δημιουργούν την απαραίτητη γέφυρα με το "Μικρό Ψάρι" κι εκστασιάζουν/συγκινούν τον θεατή. Kι εκεί που ο τελευταίος τραγουδάει την "Μπαλάντα της Τρύπιας Καρδιάς", έρχεται το "We Belong To The Dead" ως ο "χορός" που προηγείται της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας ... Όλα μπερδεμένα, συνεχείς ύβρεις. Όπως ακριβώς εμείς σήμερα. Και στο φινάλε τι μένει; Φυσικά το επιμύθιο ...

Το μίσος κυριαρχεί, ίσως κι η ζήλια. Εκτελέσεις στο ψαχνό. Στόχοι το κεφάλι κι η καρδιά. Επιφανειακά η κατάληξη μοιάζει αντίστροφη με την τελευταία μεγάλη επιτυχία του σκηνοθέτη. Αν όμως κάποιος σκεφτεί πίσω από τις εικόνες θα καταλάβει πως κι όσοι έμειναν πίσω είναι απόλυτα αναλώσιμοι και σύντομα θα έχουμε την τύχη και την κατάληξη όσων εξόντωσαν. Εφόσον μπεις στον μύλο δεν υπάρχει επιστροφή. Όλους τους αλέθει, κανείς δε γλιτώνει. Γι΄αυτό ακριβώς κι ο ίδιος ο Οικονομίδης αρνείται την ύπαρξη ταξικής χροιάς κι υποστηρίζει ανοιχτά πως το έργο του αφορά ολόκληρη την κοινωνία κι όχι μόνο τους ανθρώπους του περιθωρίου.

Η πρηνής θέση του καραγκιόζη : Το νουαρ που μας άξιζε

Στα ερείπια της ελληνικής επαρχίας δεν υπάρχουν πλέον νεόπλουτοι βασιλιάδες, παρά μόνο παρηκμασμένες φιγούρες που παλεύουν με τα ματαιόδοξα πάθη τους. Ο Οικονομίδης σαν άλλος Καουρισμάκι παντρεύει τον μικροαστισμό με το ροκ ν ρολ και την απύθμενη εγωπάθεια με την ελαφρότητα της κωμωδίας. Ξεπερασμένοι λαϊκοί τραγουδιστές, μαγαζάτορες που χρωστάνε στην εφορία και νονοί της νύχτας που αδυνατούν να πείσουν για την μοχθηρότητα τους. Όλοι οι παραπάνω συνθέτουν το κάδρο μιας μαύρης κωμωδίας που μυρίζει φθηνής ποιότητας ουίσκι και βρώμικο ιδρώτα, όπως ακριβώς το πτώμα του νεοπλουτισμού σε αποσύνθεση. Οι ήρωες δεν θυμίζουν σε τίποτα μυθιστορηματικούς νουάρ πρωταγωνιστές, αντί για jazz ακούνε σκυλάδικα, και αντί για μοιραίες τσαντλερικές γυναίκες συναντούν τις μανάδες τους. Όσο κυλάει ο φιλμικός χρόνος τόσο πειθόμαστε για το κίνητρο που παράγει τη δράση. Δεν πρόκειται για κάποιο ιδανικό, για κάποια υπαρξιακή αγωνία. Πρόκειται για το πιο δομικό ιδιοσυγκρασιακό χαρακτηριστικό μια μικροαστικής τάξης που κάποτε οραματίστηκε τον εαυτό της ως το μεγάλο αφεντικό : Την βλακεία.

Αν υπάρχει άλλωστε ένας τρόπος για να την αντιμετωπίσεις χωρίς να σε παρασύρει στην ματαιότητα και την απόγνωση, αυτός είναι το χιούμορ. Η αφοπλιστική ηλιθιότητα που ουρλιάζει με περίσσεια βεβαιότητα ότι ο κόσμος της ανήκει αναπλαισιώνεται κινηματογραφικά και αντί για απογοήτευση παράγει γέλιο για να μην πω συγκίνηση. Ο σκηνοθέτης σέβεται και κοιτάει χωρίς υπεκφυγές μέσα στα μάτια τους παράδοξους ηθικούς κώδικες του υποκόσμου. Οι άνθρωποι του ερωτεύονται, νοσταλγούν και συγκινούνται από  φάλτσες λαϊκές φωνές που τραγουδάνε όσα οι ίδιοι φοβούνται στην πραγματικότητα να πουν. Το συναισθηματικό σύμπαν του πληρωμένου δολοφόνου δεν υποτιμάται από κάποιον ελιτισμό, αντίθετα παρουσιάζεται ως αυτό που είναι : Το υλικό αποτέλεσμα της οργάνωσης των παράνομων κοινωνικών σχέσεων στον κόσμο του μαύρου χρήματος και του αόρατου περιθωρίου.

Αντίστοιχα και η σάτιρα της ανδρικής αρρενωπότητας δεν αρκείται απλά σε μια κριτική της παρουσίαση ως καταδικαστέα ταυτότητα. Αντίθετα εξερευνάται σε βάθος αποκαλύπτοντας όλη τη γύμνια του ματαιόδοξου περιεχομένου της. Αρσενικά στην αναζήτηση κάποιας χαμένης παρελθοντικής δόξας εγκλωβίζονται σε έναν ανερμάτιστο σύμπλεγμα με κώδικες τιμής, ψωρουπερηφάνιας κι εκδίκησης. Αδύνατο εκ φύσης να τους παρέχει λύτρωση. Ο θάνατος τους δεν έχει καμία ηρωική αίγλη, δεν θυμίζει σε τίποτα την επική θυσία ή έστω το χριστιανικό μαρτύριο.  Απλά πέφτουν στο γκρεμό του αδιέξοδου που διασχίζουν χωρίς να τραγουδάνε κάποιον ιδεαλιστικό ύμνο, αλλά οπαδικά συνθήματα γεμάτα μίσος.  Η αγάπη τους αν και ειλικρινής, δεν καταφέρνει να κάνει οποιοδήποτε ξεπέρασμα της στείρας ατομικιστικής εκδοχής της και καταλήγει να θάβεται άδοξα χωρίς καμία νεκροπομπή, χωρίς καν κηδεία. Η κυριαρχία της οπτικής τους αφήνει εκτός κάδρου σε παθητικό ρόλο την Ελένη που ποτέ δεν εξηγεί γιατί αναζητά μια νέα αρχή, ωστόσο όλα το φωνάζουν.

Ο Οικονομίδης παραδίδει αριστοτεχνικά στον τόπο του το γουέστερν που του αναλογεί : Κωλόμπαρα στην εθνική οδό, σκυλάδικα, βενζινάδικα και νεόκτιστα διαμερίσματα που έχουν μείνει άδεια. Εξατισμένο ΠΑΣΟΚ, εκφυλισμένο ρομαντισμό, ποτά μπόμπες, ασυμβίβαστο χιούμορ και μια απότομη αίσθηση φόβου, μόλις συνειδητοποιήσουμε πως όσα εξελίσσονται στην οθόνη αχνοφαίνονται τριγύρω μας και δεν είναι καθόλου αστεία. Ανακαλύπτει συγκίνηση στη βαρβαρότητα, της κλείνει το μάτι με ευγένεια και μουρμουρά : Ελλάδα ευχαριστούμε για την έμπνευση!

                                                                                                                         Ηλίας Κουμαριάς

Ο οδηγός ήταν κόκκινος

Ένα ακόμα εξαιρετικό animation μικρού μήκους. Διάρκεια μόλις 15΄ για το έργο του Ράνταλ Κρίστοφερ από τις Ηνωμένες Πολιτείες κι όμως τεράστια αξία. Ένα ακόμα μάθημα ιστορίας. Αργεντινή 1960. Ο μυστικός πράκτορας Ζβι Αχαρόνι φτάνει στο Μπουένος Άιρες εσπευσμένα μετά από ένα έκτακτο τηλεφώνημα. Μία πληγή έχει μείνει ανοιχτή. Πρέπει να φτάσει στα ίχνη του "Κλέμεντ" αθόρυβα. Τίθεται ζήτημα τιμής. Όταν επιβεβαιώνει την πληροφορία συντονίζει την επιχείρηση. Σύντομα στη χώρα της Λατινικής Αμερικής καταφθάνουν ενισχύσεις από τη γενέτειρα.

Έξι άνθρωποι δίχως να δίνουν στόχο ετοιμάζονται να αποδώσουν δικαιοσύνη στους περίπου 60.000.000 Εβραίους συμπατριώτες τους, οι οποίοι δολοφονήθηκαν άγρια δίχως κανένα έλεος. Η αναφορά στα ονόματα των Χίτλερ και Γκέμπελς ("δοξασμένη σελίδα ο αφανισμός των Εβραίων") μας μεταφέρει στη ναζιστική Γερμανία και τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι γνωστό πως πολλοί ανώτεροι στρατιωτικοί κατέφυγαν στην άλλη άκρη του κόσμου για να γλιτώσουν από το μένος του Κόκκινου Στρατού. Κάποιοι ξεκίνησαν μία νέα ζωή και τα κατάφεραν. Αρκετοί χρησιμοποιήθηκαν από τις μυστικές υπηρεσίες των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής στα πραξικοπήματα που ακολούθησαν χρονικά.

Στόχος είναι ο Άντολφ Άιχμαν. Η επιχείρηση απαιτεί χειρουργική ακρίβεια. Υπολογίζεται καλά μέχρι κι η τελευταία λεπτομέρεια. Κάθε λάθος μπορεί να αποβεί μοιραίο και να οδηγήσει σε σύλληψη. Ο σκηνοθέτης επιτείνει τη δράση με καταλυτικές νότες και υποστηρικτικά σκίτσα. Η επιτυχία του εγχειρήματος αφορά την μεταφορά του Γερμανού στο Ισραήλ, ώστε να δικαστεί και να τιμωρηθεί παραδειγματικά για τα εγκλήματα πολέμου. Μέχρι το τελευταίο λεπτό η αγωνία επιτείνεται. Κανείς δε γνωρίζει την τελική έκβαση. Τα αυτοκίνητα έτοιμα ... περιμένουν.

Το λεωφορείο σταματάει. Κανείς ... Απογοήτευση. Η κλεψύδρα αδειάζει. Έπεσαν σε παγίδα, πρέπει να το επαναλάβουν το επόμενο πρωί; Δεκάδες σκέψεις μέσα σε λίγα λεπτά. Εν μέσω Ψυχρού Πολέμου δίνεται μία μάχη ηθικής και δικαίωσης. Πρέπει να μείνει ζωντανός πάση θυσία και να πληρώσει μέσα στον χρόνο. Μία σφαίρα ίσως τον λύτρωνε. Δεν μένει επιλογή. Υπομονή. Η μεγάλη ώρα έφτασε. Ή τώρα ή ποτέ. Ξεκινούν, δεν πηγαίνουν όλα καλά, επιβάλλεται όμως να φτάσουν μέχρι τέλους.

Μία ταινία του 2017 αναγκαία όσο ποτέ σήμερα. Σε μία εποχή που φαντάσματα αιωρούνται στην ατμόσφαιρα και συγκρούσεις μαίνονται. Μας θυμίζει μία μαύρη εποχή. Τίποτα δεν τελειώνει. Η ζωή είναι ένας διαρκής αγώνας. Κάθε ημέρα πρέπει να γίνεσαι λίγο καλύτερος. Βήμα βήμα. Το ταμείο γίνεται πάντα στο φινάλε. Τότε αξιολογείς την κατάσταση, τον εαυτό σου τα πεπραγμένα σου. Το δίκαιο επικράτησε. Μαζί του και το καλό. Ο ηθικός αυτουργός πλήρωσε για όσα έκανε ...

Can't Breathe

Κάθε εποχή, κάθε επανάσταση έχει το δικό της σύνθημα. Αρκεί μία ακραία πράξη βίας για να την πυροδοτήσει. Συνήθως γίνεται απλά η αφορμή ή αν θέλετε το κερασάκι στην τούρτα που προκαλεί μία ευρεία κοινωνική έκρηξη. Η Ευρώπη των Τεχνών και των Γραμμάτων κι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ελευθερίας ήταν δεδομένο πως θα δώσουν το έναυσμα για έναν παγκόσμιο ξεσηκωμό απέναντι στη διόγκωση των ανισοτήτων. Φάνταζε απλά θέμα χρόνου με τα τελευταία γεγονότα. Η καραντίνα απλά πάγωσε για λίγο τις εξελίξεις. Έτυχε μητρόπολη του κινήματος με είναι η Μινεάπολη.

Ένας λευκός αστυνομικός πατάει με το πόδι έναν Αφροαμερικανό πολίτη. Αυτός σβήνει, αργοπεθαίνει, πριν όμως αφήσει την τελευταία του πνοή, γράφει με το αίμα το μότο του ξεσηκωμού. "Δεν μπορώ να αναπνεύσω". Μία "θυσία" στον βωμό των συμφερόντων μίας νοσηρής εποχής. Ουδέν κρυπτόν όμως την εποχή του Διαδικτύου. Ο κόσμος αυθόρμητα βγαίνει στους δρόμους κι έρχεται σε σύγκρουση με τις δυνάμεις της τάξης. Είναι το ελάχιστο χρέος του απέναντι στον αδικοχαμένο Τζωρζ. Δε θα γυρίσει πίσω ποτέ, δεν πρέπει όμως να τον ξεχάσουμε. Δεν πρέπει απλά να μείνει στην ιστορία ως ακόμα ένα θύμα ακραίου φυλετικού ρατσισμού.

Ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες το πρόβλημα διαιωνίζεται εδώ και πολλά χρόνια. Εν ψυχρώ εκτελέσεις χωρίς προφανή αιτία και δικαιολόγηση. Κάποιοι λευκοί ποτέ δεν αποδέχθηκαν την ισότητα μεταξύ των ανθρώπων. Έχουν μείνει στην εποχή που οι Αφρικανοί μεταφέρονται ως σκλάβοι. Αυτό μας στοιχειώνει. Τι κι αν ο Μπάρακ Ομπάμα διετέλεσε Πρόεδρος για οχτώ χρόνια; Γυρίσαμε πίσω σε σκοτεινές εποχές. Η συγκυρία σε ολόκληρη τη γη είναι ευνοϊκή. Δεν μπορούμε να λησμονήσουμε τον Ζακ, δεν μπορούμε να παραλείψουμε τη χθεσινή φωτογραφία που κυκλοφορεί στο Internet από το κέντρο της Αθήνας, ούτε όσα προηγήθηκαν. Δε μας αφήνει η φύση μας.

'Οσον αφορά τις αντιδράσεις του νυν Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, βαφτίζει το αντιφασιστικό κίνημα τρομοκρατικό σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες. Οι συνειρμοί κι οι σκέψεις μας επιβεβαιώνονται. Steven Levitsky και Daniel Zablatt στο εξαιρετικό τους βιβλίο, "Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες" θέτουν το ερώτημα αν η αμερικανική και κατ΄επέκταση η παγκόσμια δημοκρατία είναι σε κίνδυνο. Εκτιμούν πως η απάντηση στο ερώτημα είναι καταφατική, ναι. Επισημαίνουν, ότι η Δημοκρατία σήμερα τελειώνει όχι με ένα πραξικόπημα, αλλά με τη σταθερή αποδυνάμωση βασικών θεσμών όπως η δικαιοσύνη κι ο τύπος και τη σταδιακή αποσάθρωση πολιτικών κανόνων που ισχύουν χρόνια.

Το χειρότερο είναι πως υπάρχουν χιλιάδες, εκατομμύρια ψυχές δηλητηριασμένες που όχι μόνο δεν καταδικάζουν την τυφλή βία, αλλά επικροτούν τους δολοφόνους κι είναι έτοιμοι να βρεθούν στο πλευρό τους. Καθολικά "πιστεύω" ετών αμφισβητούνται και τίθενται στον αέρα. Η ευγένεια χάνεται. Η αισθητική δοκιμάζεται. Η συντήρηση επιστρέφει και φέρει καίρια πλήγματα στην πρόοδο. Όλοι μαζί κάναμε βήματα μπροστά και όλοι μαζί μοιάζει να έχουμε χάσει τον δρόμο προς τη "γη της επαγγελίας". Σήμερα μιλάμε ήδη για τέσσερις επιπλέον νεκρούς, βλέπουμε εικόνες αποκάλυψης, ο στρατός έχει βγει στους δρόμους στις περισσότερες πολιτείες κι ο Λευκός Οίκος "πολιορκείται".

Την ίδια ώρα στο Λονδίνο, στο Βερολίνο και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις χτυπάει η καρδιά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο κόσμος διαδηλώνει με παλμό, όπως νωρίτερα το έκανε και για το περιβάλλον. Το ποτάμι μοιάζει να μην έχει επιστροφή. Η ιστορία μας διδάσκει πως όποιος δεν παίρνει τα μαθήματά του στον σωστό χρόνο είναι υποχρεωμένος να ζήσει εκ νέου τις συνέπειες μίας κόλασης επί της γης. Ο κόσμος ασφυκτιά, όχι μόνο όταν του πατάνε το κεφάλι, αλλά κι όταν τον εξαθλιώνουν συστηματικά, μη αφήνοντάς του περιθώριο για κάτι περισσότερο από την επιβίωση. " We Can΄t Breathe" ...

πρώτη δημοσίευση parallaximag

Εικόνα Αποκάλυψης

Συμπληρώσαμε τις δύο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα κι η συντήρηση έχει επανακάμψει για τα καλά. Σωρεία λανθασμένων επιλογών σε επίπεδο ηγεσιών των κραταιών δυνάμεων οδηγεί την ανθρώπινη πλειοψηφία στην εξαθλίωση και ταυτόχρονα στρώνει χαλί σε δημαγωγούς της ακραίας δεξιάς πολιτικής, ώστε να τους παρασύρει στο δάσος του σκότους. Η επιστροφή στο Κράτος, πόσο μάλλον στη ρητορική του Έθνους κρύβει τα προβλήματα των κοινωνιών κι υποδεικνύει ως ηθικούς αυτουργούς της διαμορφωθείσας κατάστασης κατατρεγμένους πρόσφυγες και μετανάστες.

Όταν μοναδικός σου στόχος είναι η επιβίωση, όταν εργάζεσαι δέκα και δώδεκα ώρες καθημερινά για να λάβεις τον πενιχρό βασικό μισθό και την υποτυπώδη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη είναι εύκολο να παρασυρθείς και να πιστέψεις σε όμορφα λόγια με δράκους. Η διαφορά συγκριτικά με το παρελθόν και δεκαετία του 1930 είναι ότι σήμερα αυτή η οπισθοδρόμηση χωρίζει τους ανθρώπους περισσότερο με βάση ταξικά κριτήρια και λιγότερο με φυλετικά, τη στιγμή μάλιστα που οι κοινωνικές ανισότητες διευρύνονται θεαματικά. Το πλέον αρνητικό είναι ότι η πλατιά μάζα του κόσμου δεν μπορεί να το δει καθαρά κι αναλώνεται σε επουσιώδεις συγκρούσεις με το μίσος να κυριαρχεί.

Αφορμή που ξεχείλισε το ποτήρι για να γράψω αυτές τις σειρές είναι η δολοφονία του Αφροαμερικανού, George Floyd. Η εικόνα του αστυνομικού να τον πατάει στο κεφάλι και το "can΄t breathe" ως ένα άλλο επιθανάτιο σκίρτημα θα μας στοιχειώνουν για πάντα. Έχουμε όλοι ευθύνη που δε βοηθήσαμε να σωθεί μία ψυχή. Και πριν κάποιος προλάβει να δικαιολογηθεί και γράψει πως ήμαστε μακριά, πως δεν μπορούσαμε να κάνουμε κάτι, θα του θυμίσω το άγριο λιντσάρισμα του Ζακ Κωστόπουλου πέρυσι στο κέντρο της Αθήνας. Πέθανε κι αυτός αβοήθητος. Κι οι αυτόπτες μάρτυρες παρέμειναν σε απόσταση ασφαλείας.

Δύο ημέρες τώρα στη Minneapolis των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής μαίνονται άγριες συγκρούσεις. Ο Τραμπ έχει κλονιστεί το τελευταίο διάστημα. Κάθε άλλο παρά βέβαιη φαντάζει η επανεκλογή του. Γίνεται μία μικρή επανάσταση. Ένας αγώνας για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δικαιοσύνη. Αψηφούν τους κινδύνους, αντιμετωπίζουν με τα στήθη ορθωμένα την ασυδοσία της καταστολής. Ήδη ένας ακόμα άνθρωπος έχει πέσει νεκρός, ενώ η εικόνα Αποκάλυψης με το κτίριο της Εθνοφρουράς να φλέγεται μας δείχνει τι θα ακολουθήσει τα επόμενα χρόνια όσο η νύχτα απλώνεται βαθιά. Ένα ηφαίστειο που προειδοποιεί για την έκρηξη που έρχεται και σύντομα θα μας πνίξει με τη λάβα του.

Το χειρότερο είναι πως η μεγάλη εικόνα στην σκακιέρα των διεθνών ηγετών δε σου αφήνει μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας. Άνθρωποι ανάλγητοι, συγκεντρωτικοί δίχως ιδιαίτερο υπόβαθρο. Αναζητάς την ελπίδα στον Πολιτισμό, στα Γράμματα, στις Τέχνες. Παίρνεις δύναμη, βρίσκεις απαντήσεις. συνεχίζεις. Διαβάζεις μέρες ολόκληρες, μελετάς και προσπαθείς να επικοινωνήσεις τι πραγματικά συμβαίνει πίσω από τις εικόνες και τις λέξεις. Δεν είναι εύκολο. Είναι μάλιστα ιδιαίτερα ψυχοφθόρο. Αντικρίζω με τα ίδια μου τα μάτια μία εικόνα συνολικής παραίτησης καθημερινά. "Μπορούμε να αλλάξουμε κάτι"; Το πρόβλημα δε σε αγγίζει παρά μόνο αν φτάσει στην πόρτα σου. Τότε όμως είναι ήδη αργά.

Δεν είναι μακριά αυτό που συνέβη. Δεν είναι η εξαίρεση δυστυχώς. Σκηνοθέτες, συγγραφείς απ΄όλον τον κόσμο κραυγάζουν με τα έργα τους. Από το Joker του Τόντ Φίλιπς στο Parasite του Μπονγκ Τζουν-χο κι από την Παγκόσμια Ανισότητα του Branko Milanovic, στο "Surveillance Capitalism" της Σοσάνα Ζούμποφ τα πάντα προμηνύουν μία κοινωνική έκρηξη που κανείς δε γνωρίζει που θα καταλήξει και πως θα επηρεάσει τον κόσμο. Αν εμείς οι ίδιοι δεν αλλάξουμε πλώρη τώρα είμαστε καταδικασμένοι να υποστούμε μία επώδυνη καταστροφή. Αν τώρα δεν αντιδράσουμε, αν τώρα δεν επιχειρηματολογήσουμε ανθρώπινα είμαστε οριστικά χαμένοι.

πρώτη δημοσίευση parallaximag