Πώς χάνεται μία πατρίδα: Τα 7 βήματα από τη Δημοκρατία στη Δικτατορία

Τον Μάιο του 2020 μετά από ένα "σκληρό lockdown" ανοίγουν τα βιβλιοπωλεία. Η πρώτη μου επιλογή τότε ήταν το "Πώς χάνεται μία πατρίδα: Τα 7 βήματα από τη Δημοκρατία στη Δικτατορία" της Ece Temelkuran - Εκδόσεις Διόπτρα (νωρίτερα είχα προλάβει να διαβάσω το "Τουρκία: Παραφροσύνη και Μελαγχολία"). Σήμερα έχει περάσει πάνω από ένας χρόνος και θεωρώ πως πρέπει να αφιερώσουμε τις παρακάτω σειρές σε αυτή την πολυδιάστατη προσωπικότητα που μάχεται για την ελευθερία της πατρίδα της με πάθος και ταυτόχρονα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου σε ολόκληρο τον κόσμο. Ένα πολιτικό δοκίμιο απαραίτητο όσο ο πολιτικός Κινηματογράφος στην εποχή μας, καθώς ο λαϊκισμός κι ο εθνικισμός διαβρώνουν τα θεμέλια της Δημοκρατίας.

Απόφοιτος νομικής, διανοούμενη, δημοσιογράφος που μετά το "πραξικόπημα" του 2016 αναγκάστηκε να αποχωρήσει από την πατρίδα της. Πώς έφτασε όμως σε αυτή τη δύσκολη απόφαση και τι συνάντησε στη συνέχεια; Η άνοδος του Ταγίπ Ερντογάν ήταν ραγδαία. Δημιούργησε αυτό που αναφέρει χαρακτηριστικά ως "πραγματικό λαό". Από την επαρχία και τους "μιναρέδες ..." του 1999,στην εξουσία το 2002 και σήμερα απόλυτος κυρίαρχος του παιχνιδιού. Κάθε φορά που τα βρίσκει δύσκολα έχει τον τρόπο να εργαλειοποιεί τη θρησκεία και να συσπειρώνει τους υποστηρικτές του. Στην πλειοψηφία τους άνθρωποι με ελλιπή μόρφωση, από τα βάθη της χώρας που στο πρόσωπό του βλέπουν τον ποιμένα που έχουν ανάγκη για να τους οδηγήσει στο μεγαλείο. Βαθιά πληγωμένη η συγγραφέας δε διστάζει να συσχετίσει την κατάσταση ακόμα και με τη Νύχτα των Κρυστάλλων. "Αυτή η νέα Δημοκρατία δε χωράει εμένα".

Δεν είναι όμως μόνο ο "Σουλτάνος". Είναι ο Όρμπαν στην Ουγγαρία, ο Κατσίνσκι στην Πολωνία, ο Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Πούτιν στη Ρωσία, ο Μπολσονάρου στη Βραζιλία, ο Φάρατζ κι αργότερα ο Μπόρις Τζόνσον στην Μεγάλη Βρετανία με το Brexit. Ακριβώς γι΄αυτόν τον λόγο είχε μεγάλη αξία η εκλογή του Τζο Μπάιντεν τον περασμένο Νοέμβριο. Έβαλε ένα άτυπο φρένο στην κατρακύλα. Ελπίδα δίνει επίσης η επιστροφή στη Σοσιαλδημοκρατία (Σκανδιναβία, Πορτογαλία, Ισπανία, εσχάτως Γερμανία) κι άνοδος των Πράσινων σχηματισμών. Κάπως έτσι οι συσχετισμοί δείχνουν πως η μεγάλη θα δοθεί - δίνεται ήδη - απέναντι στην επανάκαμψη του νέο ή αν θέλετε μετα-φασισμού. Εύλογα κι απολύτως δικαιολογημένα θεωρώ αναγκαία την επαφή, την επικοινωνία, την αλληλεπίδραση ανθρώπων από ολόκληρο τον κόσμο με διττό στόχο την επαγρύπνηση και την αφύπνιση των λαών.

Πώς όμως το τέρας βρίσκει πρόσφορο έδαφος να επανακάμψει; Οι κοινωνικές ανισότητες οξύνονται, η οικονομική κρίση διαλύει την μεσαία τάξη, οι άνθρωποι είναι απογοητευμένοι κι οργισμένοι με το παρόν σύστημα και τη διαφθορά που το συνοδεύει. Βιώνουμε δίχως άλλο μία πολιτική και ηθική κατάρρευση που χαρακτηρίζεται από "νηπιοποίηση" κι υπεραπλούστευση της γλώσσας (βλέπε επίσης "Τι μας κρύβουν οι λέξεις"-Φιτουσί). Οι εμπεριστατωμένες αφηγήσεις, ειδικά στην περίπτωσή μας μέσω κατανοητών παραδειγμάτων αποτελούν αντίδοτο στις νόσους της ψυχής. Η θύμηση κι η μνήμη μας κρατούν ενεργούς. Δεν μας αφήνουν να υποκύψουμε εξαντλημένοι από την κόπωση των καιρών. Την ώρα που "η κοινοτοπία του κακού μετατρέπεται σε κακό της κοινοτοπίας" αντιλαμβανόμαστε πως όσο κάνουμε ένα βήμα πίσω και δε φωνάζουμε, μοιραία ξεχνάμε κι οδηγούμαστε στην ΜΟΝΑΞΙΑ.

Πώς συμβαίνει αυτό; Θεωρώ ότι κάπου εδώ το περιεχόμενο αρχίζει να αγγίζει ολοένα και περισσότερο τον Έλληνα αναγνώστη. Ειδική μνεία γίνεται στην αισθητική και την αντίληψη που καλλιεργείται από ένα απόλυτα εξαρτημένο συμφερόντων παραγωγής lifestyle. "To νέο είδος ψυχαγωγίας γέννησε ένα νέο είδος ανθρώπου" γράφει η Εce μιλώντας για realities ανάλογα του Survivor. Έννοιες όπως η ντροπή, η αισχύνη, ο οίκτος εξαγνίζονται και χάνουν την πραγματική τους σημασία. Δημιουργείται μία κοινωνία όχι ανοχής, αλλά έλλειψης συναισθημάτων. Η περιφρόνηση της αξιοπρέπειας γίνεται κάτι αποδεκτό για μεγάλο της τμήμα της και κατ΄επέκταση η αναισθησία εξελίσσεται σε "τίτλο τιμής". Οι άμυνες καταρρέουν, η κριτική σκέψη μένει στις σελίδες των δοκιμίων για την Έκφραση-Έκθεση κι οι μάζες φτάνουν στο επίπεδο που επιθυμεί ο "δημαγωγός".

Η εικοσαετία 2000-2020 είχε ως σημείο κατατεθέν της τα πανό "όχι στον πόλεμο" που ανέμιζαν σε κάθε πρωτεύουσα του κόσμου στο ξεκίνημα της νέας χιλιετίας. Στην πραγματικότητα όμως χόρευαν στον σκοπό του κύκνειου άσματος της ηθικής στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Σήμερα περνάμε σε μία νέα εικοσαετία. 2020-2040... Εδώ κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζουν η πανδημία κι οι ποικίλες συνέπειές της κι η κλιματική αλλαγή που χρόνο με τον χρόνο γινόμαστε μάρτυρες των σοβαρών συνεπειών της. Η γεωπολιτική θέση της Τουρκίας δίνει το δικαίωμα τον Ερντογάν να πιέσει την ταλαιπωρημένη και διαιρεμένη Ευρώπη. Έχουμε επομένως συνολικά μία έκκληση περισσότερο επίκαιρη από ποτέ, έχουμε ένα γράμμα με την αίσθηση του επείγοντος, έχουμε το χρέος να το διαβάσουμε και να το κοινοποιήσουμε σε όσους περισσότερους μπορούμε σήμερα.

Υ.Γ. Το βιβλίο αποτελεί στα δικά μου μάτια μία "διάλεξη" χωρίς δεσμευτικό χαρακτήρα.  Όπως θα έπρεπε να είναι αυτές των Πανεπιστημίων, ώστε να ανοίγουν τους ορίζοντες των φοιτητών. Ένα μάθημα ζωής. Τέλος σας συστήνω ολοκληρώνοντας αυτό το εξαιρετικό ανάγνωσμα να ρίξετε μία ματιά και στις "ευχαριστίες". Έχει την αξία του.

πρώτη δημοσίευση parallaxi