Περαστικά πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας με ιδιαιτερότητες στη διαχείριση

 

 

Άτομα που πάσχουν από ψυχική νόσο: Είναι προφανές πως οι ασθενείς οι οποίοι ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία χρήζουν ιδιαίτερης προσέγγισης από τον αρμόδιο επαγγελματία Υγείας αλλά και τις συναφείς κρατικές δομές μέριμνας. Αντιμετωπίζοντας παλαιότερα διάφορες κοινωνικές διακρίσεις αλλά και αναπαραγόμενα στερεότυπα, τυγχάνουν  στη σημερινή  εποχή της δέουσας θεραπευτικής διαχείρισης.

   Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ασθενών αυτών   αποτελούν -μεταξύ άλλων-  η ευμετάβλητη διάθεση , η χαμηλή ανοχή στο άγχος, η δυσχέρεια στη σύναψη κοινωνικών σχέσεων, ο υψηλός δείκτης εξάρτησης από τον περίγυρο λόγω συχνά χαμηλής ικανότητας στην αυτοεξυπηρέτηση. (και συγχρόνως αποτελούν πρόκληση όχι μόνο για τον θεραπευτή, αλλά και για όλο το πλέγμα Υγείας, το οποίο περιλαμβάνει τους κρατικούς υποστηρικτικούς θεσμούς αλλά και το κοινωνικό σύνολο το οποίο καθίσταται ολοένα και πιο συνειδητοποιημένο-ευαισθητοποιημένο ως προς τους ψυχικώς πάσχοντες). Πρόκειται για άτομα με κατά κανόνα χαμηλή αυτοεκτίμηση , πτώση στο ηθικό τους, παραίτηση από οποιαδήποτε δημιουργική  προσπάθεια και αποφυγή ανάληψης ευθύνης ή δυναμικών πρωτοβουλιών για την  έξοδο από το τέλμα στο οποίο έχουν εγκλωβιστεί.

 ‘Εχοντας υπόψη  ότι η σχετική εγκεκριμένη φαρμακευτική θεραπεία προσφέρει λύσεις χωρίς όμως να οδηγεί σε πλήρη  ύφεση των νοσημάτων ψυχικής υγείας, οι στόχοι μιας πολυεπίπεδης θεραπευτικής παρέμβασης εν προκειμένω, είναι  κυρίως ο κατά το δυνατόν μέγιστος έλεγχος και περιορισμός του άγχους και των συνοδών συμπτωμάτων σε συνδυασμό με την καλλιέργεια των δεξιοτήτων εκείνων που απαιτούνται ώστε οι άνθρωποι αυτοί να είναι σε θέση να ζήσουν αυτόνομα στην κοινότητα. Αυτό θα τονώσει την αυτοεκτίμησή τους και θα συμβάλλει στην ανεξαρτητοποίησή τους, καθιστώντας τους λιγότερο ευάλωτους.

 

 Ασφαλώς η επίτευξη των άνω θεραπευτικών στόχων αποτελεί διαδικασία χρονοβόρα και συχνά επίπονη: προϋποθέτει την αποδοτική και αρμονική συνεργασία διαφορετικών (καταρτισμένων και  έμπειρων) επαγγελματιών Υγείας και όχι μόνον (ψυχιάτρων, ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών,νοσηλευτών) ,τη συνεργασία και την υπομονή/θέληση ενός υποστηρικτικού δικτύου συγγενών , την ένταξη του πάσχοντος σε κάποια θεραπευτική ομάδα και την πραγματοποίηση σχετικών συνεδριών ,την υπέρβαση ακανθωδών προβλημάτων όπως τη εμμένουσα χαμηλή συμμόρφωση του ασθενούς. Πολύ σημαντική κρίνεται επίσης και η διόρθωση τυχόν παρατηρούμενων σχετικών συν-νοσηροτήτων στους ασθενείς αυτούς, όπως είναι η υπέρταση, οι αυξομειώσεις στο σωματικό βάρος, κάποια καθυστέρηση στη σωματική ανάπτυξη, παθήσεις του δέρματος  που ανάγονται στην αιτιολογία αυτή κλπ. Καταστάσεις που ασφαλώς απαιτούν τη συμβολή και εμπλοκή των αρμόδιων ειδικών ιατρών (παθολόγος, ενδοκρινολόγος, δερματολόγος κ.α.).  Σε ότι αφορά ειδικότερα τα ιατρικά προβλήματα νοητικής φύσεως, κρίνεται επιβεβλημένη η παροχή ερεθισμάτων που ενισχύουν  την πνευματική εγρήγορση και διεύρυνση οριζόντων (δοκιμασίες απομνημόνευσης και γενικών γνώσεων, προτροπή για λογοτεχνική ανάγνωση αλλά και για εκτέλεση απλών αριθμητικών πράξεων κλπ)

 Από την πλευρά της η Πολιτεία οφείλει να παρέχει την απαραίτητη χρηματοδότηση για την αδιάλειπτη λειτουργία και ανανέωση των σχετικών δομών Υγείας ανά την επικράτεια. Επιπρόσθετα, την αποφασιστική και οριστική ένταξη της Ψυχικής Υγείας στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα και  την συνεχιζόμενη εκπαίδευση και μετεκπαίδευση των συμμετεχόντων στη θεραπεία. (εναρμόνιση με σύγχρονες τάσεις που εφαρμόζονται σε προηγμένες χώρες-πρότυπα, εξοικείωση με τις εξειδικευμένες μεθόδους της ομαδικής θεραπείας κλπ.)

 

Ηλικιωμένο Άτομο. Ασφαλώς , οι ηλικιωμένοι σχετίζονται άμεσα με κάποιες διαφοροποιημένες σε σχέση με το γενικό πληθυσμό παραμέτρους Υγείας. Παρατηρείται με την πάροδο της ηλικίας μια βαθμιαία έκπτωση και επιδείνωση των φυσιολογικών λειτουργιών του ατόμου. Πιο ειδικά η νεφρική λειτουργία συχνά απορρυθμίζεται , το καρδιαγγειακό σύστημα είναι πιο ευεπίφορο σε προσβολή από νοσήματα, τα κινητικά προβλήματα κάνουν πιο έντονη αλλά και συχνή την εμφάνισή τους (ας συνυπολογιστεί εδώ και η επιρρέπεια στις πτώσεις), ενώ και η οπτική οξύτητα πλήττεται. Η δε επιβράδυνση των πνευματικών λειτουργιών αποτελεί πολύπλοκο και ευρύ παθολογικό φαινόμενο που ταλανίζει την πλειονότητα των ηλικιωμένων (μείωση αντίληψης, μορφές άνοιας που ενσκήπτουν κλπ.)

Καθοριστικές είναι όμως και οι αλλαγές που επέρχονται και στη κοινωνική ζωή των ηλικιωμένων : η απόσυρση από τον εργασιακό βίο , η διακοπή (ή έστω η περιστολή) των οικονομικών δραστηριοτήτων, η  μείωση (αριθμητικά αλλά και ουσιαστικά) των κοινωνικών επαφών , η εξάρτηση από άτομα (συγγενικού περιβάλλοντος ή αρμόδιων-δημόσιων ή ιδιωτικών- υπηρεσιών ) που τους φροντίζουν. Αντιλαμβάνεται εύκολα κανείς τον συχνά δραματικό αντίκτυπο των μεταβολών αυτών στον ψυχισμό του ηλικιωμένου ατόμου (οδηγούνται ακόμη και στην κατάθλιψη) ,αλλά και στην επιδείνωση σωματικών δεικτών λόγω της επικράτησης της λεγόμενης ‘’καθιστικής ζωής’’.

  Γενικότερα, η λεγόμενη ‘’τρίτη ηλικία’’ χαρακτηρίζεται από πολυσύνθετη παθολογία, η οποία επιδρά  σημαντικά στην αυτονομία και την συνολικότερη ποιότητα της ζωής ,οι οποίες βαίνουν ελαττούμενες. Η καθόλου αμελητέα αύξηση της επίπτωσης και επιπολασμού των  λεγόμενων ‘’’νοσημάτων φθοράς’ (υπέρταση, Σακχαρώδης Διαβήτης κ.α.) , οι ποικίλες και πολλαπλές συν νοσηρότητες όσο και η έντονη χρήση των υπηρεσιών Υγείας σε συνδυασμό με την αυξημένη κατανάλωση φαρμακευτικών προϊόντων αποτελούν διακριτά χαρακτηριστικά της ηλικιακής αυτής ομάδας. Ιδίως σε κοινωνίας ,όπως η ελληνική, που χαρακτηρίζονται από δημογραφική γήρανση ,τα προβλήματα αυτά είναι ακόμη πιο αισθητά.

   Τα προβλήματα υγείας των ηλικιωμένων είναι όπως υπογραμμίστηκε παραπάνω, πολυπαραγοντικής φύσεως. Εξίσου συντονισμένη και ολιστική επιβάλλεται λοιπόν να είναι και η αντιμετώπιση ή διαχείρισή τους.  Η αρωγή της Πολιτείας ,μέσω της εφαρμογής ολοκληρωμένων προγραμμάτων φροντίδας (όρος η διάθεση σχετικών κονδυλίων ,κυρίως όμως ο μεθοδικός σχεδιασμός και η σε βάθος εκπαίδευση των ειδικών επαγγελματιών  ,όπως θα τονιστεί και παρακάτω) των ηλικιωμένων στην κοινότητα, μπορεί να διαδραματίσει καταλυτικό ,προς τη θετική ασφαλώς κατεύθυνση,ρόλο. Τα προγράμματα αυτά αποσκοπούν στη σφαιρική προσέγγιση των αναγκών των ηλικιωμένων ,σεβόμενα τις ιδιαιτερότητές τους. Η πείρα από την οργανωμένη εφαρμογή τους σε χώρες του προηγμένου Δυτικού Κόσμου ,όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο, κρίνεται κάτι παραπάνω από ενθαρρυντική. Αποτελώντας , ο ηλικιωμένος ασθενής, μια τόσο ιδιαίτερη οντότητα, κρίνεται αναγκαία η περαιτέρω ανάπτυξη της ειδικότητας της Γηριατρικής όσο και η διαρκής σχετικά με  αυτήν επιμόρφωση. Είναι βαρύνουσας σημασίας ,όσο και πολύ απαιτητικό , το να διαθέτει ο θεραπευτής τη δυνατότητα να επεμβαίνει ευεργετικά σε όλες αυτές τις δυσκολοκατάβλητες συν-νοσηρότητες.

 Καταληκτικά, η  ενθάρρυνση του ηλικιωμένου να εντρυφεί στις κλίσεις και τα ενδιαφέροντα που ανέκαθεν είχε καθώς και να αποκτά και να διατηρεί κοινωνικές συναναστροφές, η στοχευμένη και όχι αλόγιστη χορήγηση φαρμακευτικών ουσιών , η αποχή από τις συνήθειες του αλκοόλ και του καπνίσματος , η λελογισμένη ή με επίβλεψη σωματική δραστηριότητα, οι απλές καθημερινές εργασίες, η κατά το δυνατόν αποφυγή του πλέον παρωχημένου  εγκλεισμού στο κλασικό Γηροκομείο(το οποίο πλέον να αντικαθίσταται από δομές λιγότερο δύσκαμπτες με κυρίαρχο το στοιχείο της αλληλεπίδρασης μεταξύ των συμμετεχόντων) -είναι δεδομένο ότι θα επιμηκύνουν  ποσοτικά και θα αναβαθμίσουν ποιοτικά τη ζωή τους.  

  ΄Αστεγοι . Δυστυχώς πρόκειται  για ένα φαινόμενο  όχι σπάνιο ,ακόμη και στο λεγόμενο ‘’ανεπτυγμένο κόσμο’’ . Ιδίως σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, η οποία βίωσε τη δεκαετία 2010-2020 μια βίαιη όξυνση των κοινωνικών αντιθέσεων και ραγδαία μείωση τους εισοδήματος στην πλειονότητα των κατοίκων της.

 Πρόκειται ίσως για την πλέον ευάλωτη ομάδα συμπολιτών μας. Με προβληματική την  πρόσβαση σε Υπηρεσίες Υγείας, αντιμετωπίζοντας συχνά την αδιαφορία ή τα ελαττωμένα αντανακλαστικά των αρμόδιων Αρχών και φορέων, αλλά και την απαξίωση από ευρέα τμήματα της κοινωνίας.  Ελλοχεύει μωσαϊκό πολύ σημαντικών κινδύνων για αυτούς: έκθεση σε  πάσης φύσεως ακραία καιρικά φαινόμενα, άμεση επαφή με ζώα του αστικού ιστού (άρα αυξημένο ενδεχόμενο μικροβιακών μολύνσεων ή/και  πρόκλησης τραυμάτων), ελλιπής ή ανύπαρκτη παροχή ποιοτικής τροφής και πόσιμου νερού, ακατάλληλη ένδυση, στέρηση της δυνατότητας στοιχειωδώς  ασφαλούς ύπνου.

  Συνοψίζοντας ,η κοινωνία των πολιτών και ασφαλώς η οργανωμένη Πολιτεία οφείλει να παρεμβαίνει άμεσα προς την κατεύθυνση της δραστικής εξάλειψης τέτοιων φαινομένων κοινωνικής παθογένειας, τα οποία ξεφεύγουν κατά πολύ από τα στενά όρια των τυπικών προβλημάτων Υγείας. Η ευαισθητοποίηση των Δήμων για την κατασκευή υπνωτηρίων,  καθώς και χώρων προστασίας από καύσωνα ή ψύχος όπου οι άνθρωποι αυτοί θα μπορούν να βρουν καταφύγιο ,η δημιουργία χώρων προστασίας κρίνεται επιτακτική ανάγκη. Σε επόμενο στάδιο (και αφού επιτευχθεί προηγουμένως  η  εξασφάλιση φαγητού) απαιτείται η τακτική παρακολούθησή τους από λειτουργούς του Πρωτοβάθμιου Συστήματος Υγείας (Γενικούς-Οικογενειακούς Ιατρούς και νοσηλευτές) . Η εγγύηση της πλήρους εμβολιαστικής τους κάλυψης καθώς και  η παρατήρηση της σωματικής τους ανάπτυξης και αν αυτή συμβαίνει ομαλά αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο της αποτελεσματικής τους περίθαλψης και της όσο το δυνατόν ανώδυνης ένταξής τους σε κανονικές συνθήκες ζωής.

   Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε στην άμεση ανάγκη εισόδου και φοίτησης των παιδιών αυτών σε σχολικό  περιβάλλον ,όχι μόνο για την παροχή των απαραίτητων γνωστικών  εφοδίων αλλά και για την αίσθηση  ενσωμάτωσης τους σε ομάδα (πιθανώς σε συνδυασμό  με υποστηρικτική συνδρομή αρμόδιου ψυχολόγου ή ψυχιάτρου). Οι επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας έχουν ευρύ πεδίο δράσης και στην κατεύθυνση υπέρβασης και εξάλειψης τυχόν εθισμού των ατόμων αυτών σε αλκοόλ ή ναρκωτικές ουσίες (δυστυχώς συχνά παρατηρούμενου σε τέτοιες καταστάσεις).

Ζήσης Μπούρτζος