Eισαγωγή στις Ψηφιακές Σπουδές

 Μέσα στο προηγούμενο καλοκαίρι είχα την ευκαιρία να διαβάσω το απόλυτα επίκαιρο και διαφωτιστικό βιβλίο της Σοσάνα Ζούμποφ, "Η εποχή του Κατασκοπευτικού Καπιταλισμού". Στη διάρκεια της φετινής πολύμηνης καραντίνας ανακάλυψα ένα εξίσου πολύτιμο εγχειρίδιο για την μετάβαση που διανύουμε ως ανθρωπότητα. Ο λόγος για την "Εισαγωγή στις Ψηφιακές Σπουδές" που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Ροπή (2020) σε επιμέλεια του Μανώλη Πατηνιώτη. Τη Zuboff έρχονται να συναντήσουν σπουδαίες προσωπικότητες, όπως οι Lev Manovich, Αntonio Negri, Dani Cavallari, Norbert Wiener, Warren Weaver κι άλλοι. Kαθεμιά βάζει το λιθαράκι της με τις απαραίτητες γνώσεις για τη νέα εποχή που ανατέλλει και τους κινδύνους που κρύβει.

Η πανδημία έδωσε το έναυσμα για το πέρασμα σε μία "σύγχρονη γη της Επαγγελίας", τη ψηφιοποίηση. Το παραγωγικό μοντέλο μετασχηματίζεται, η γραφειοκρατία μειώνεται, η τηλεργασία καθιερώνεται κι η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται σε κυρίαρχο παράγοντα. Μοιάζει με μία τέταρτη, μετα-βιομηχανική επανάσταση. Είναι όμως έτσι τα πράγματα όπως φαίνονται επιφανειακά; Όπως όλα τα τεχνολογικά επιτεύγματα πρέπει να γνωρίζουμε τον ορθό τρόπο αξιοποίησης, καθώς και τα όρια τους. Ειδικά στην εποχή μας δεν υπάρχει το άσπρο-μαύρο. Μετρούμε συνεχώς πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα και πως αυτά αλληλεπιδρούν. 2.0 Web λοιπόν. Από εκεί ακριβώς εμπνεύστηκε κι η σημερινή κυβέρνηση το πρόγραμμα - σχέδιο "Ελλάδα 2.0" που αφορά την αξιοποίηση των πόρων του ταμείου Ανάκαμψης.

Δημιουργείται όπως γίνεται σαφές από τα παραπάνω ένας πολύ ενδιαφέρον κλάδος με τον οποίο μπορούν να ασχοληθούν οι νέοι που φέρουν το αίσθημα της συλλογικής ευθύνης σε παγκόσμια κλίμακα. Δίχως υπερβολή ένα ευρύ διεπιστημονικό πεδίο ανοίγεται μπροστά μας. Σύνθετο, σε πλήρη εξέλιξη με ταχύτητα φωτός. Καθημερινά προκύπτουν νέα δεδομένα, αλλά και προβλήματα που απαιτούν έρευνα και λύσεις. Ο άνθρωπος κάνει μικρά μικρά βήματα και κατακτά συνεχώς νέους στόχους. Πρέπει όμως να παραμείνει ταπεινός. Να μην πιστέψει στιγμή πως τείνει προς το εξιδανικευμένο, δηλαδή να γίνει Θεός (Homo Deus, Ηarari). Αυτόν ακριβώς τον ρόλο επιτελούν οι επιστήμονες που συνεργάζονται αρμονικά σε αυτό το βιβλίο.

Σε αυτόν τον διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο αντιλαμβάνομαι ο ίδιος ως μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας πως "προβάδισμα" αποκτούν όσοι τελειώνουν ένα πρώτο πτυχίο με αντικείμενο την Πληροφορική ή τα Μαθηματικά. Η στατιστική, τα υπολογιστικά μοντέλα, τα προγράμματα έχουν περάσει για τα καλά στην πρώτη γραμμή και κυριαρχούν. Για να ακολουθήσεις το ρεύμα της εποχής και της εξελίξεις πρέπει κι εμείς να τρέξουμε. Τι είμαστε όμως διατεθειμένοι να θυσιάσουμε στον βωμό αυτού του δυναμικού ψηφιακού χαρακτήρα; Εδώ έρχονται η Φιλοσοφία, η (βιο)Ηθική, το Δίκαιο να συνδράμουν. Η μία επιστήμη συναντά την άλλη. Είμαστε "υποχρεωμένοι" να διαβάζουμε, να ενημερωνόμαστε συνεχώς. Δεν μπορούμε να επαναπαυτούμε όπως ενδεχομένως οι προηγούμενες γενιές.

Όπως εύστοχα έχει σημειώσει ο Γάλλος καθηγητής οικονομικών Ζαν Πωλ Φιτουσί (Τι μας κρύβουν οι λέξεις- 2021) περνάμε στην εποχή της νεο-γλώσσας. Η ρήση αυτή έχει ποικιλόμορφη ερμηνεία. Όλα φαντάζουν διαφορετικά. Ειδικά όταν μιλάμε για την Generation Z. Σε κάποιο σημείο θα υπάρξει σύγκρουση, εσωτερική ή μη. Ειδικά οι μεγαλύτεροι σε ηλικία σοκάρονται από τους ρυθμούς. Νομίζουν ότι μιλάμε για αποσπάσματα μίας ταινίας ή ενός μυθιστορήματος επιστημονικής φαντασίας. Κι όμως η υγειονομική κρίση ήρθε να εξοικειώσει σε μεγάλο βαθμό κι αυτούς με τα εργαλεία της τεχνολογίας. Ο άνθρωπος είναι ένας είδος του ζωϊκού βασιλείου. Έχει το πλεονέκτημα της λογικής, αλλά δεν παύει να είναι ων που μαθαίνει - συνηθίζει.

Έχοντας διαβάσει αρκετά πάνω στη συγκεκριμένη θεματική βρήκα το βιβλίο εξαιρετικό. Του αφιέρωσα τον χρόνο που έπρεπε και καλώ να κάνετε το ίδιο σε κάποιο διάλειμμά σας το καλοκαίρι. Προσπαθώ να "κρύψω" αρκετά από αυτά που πρόσθεσα στο προσωπικό μου οπλοστάσιο γνώσης, για να τα ανακαλύψετε μόνοι σας. Μία ολοκληρωμένη μελέτη θα σας δώσει τη δυνατότητα να κατανοήσετε πως συνδέονται οι επιστήμες στο ανώτατο πεδίο. Κρατώ όμως πάντα ένα αρχαίο ρητό με το οποίο πορεύομαι σε ολόκληρη τη ζωή μου: "μέτρον άριστον, παν μέτρον άριστον". Ναι στον αλγόριθμο, ωστόσο μέχρι εκεί που βοηθάει τον άνθρωπο και δεν τον χειραγωγεί προς όφελος τρίτων.