Mάρτιν Έντεν

 

Επιστροφή στα θερινά σινεμά με την προβολή της ταινίας "Μάρτιν Ίντεν ή καλύτερα Έντεν", δεύτερη ταινία μεγάλου μήκους του Πιέτρο Μαρτσέλο από την Ιταλία. Μία ιστορία που ξεκινάει με βάση της το ομώνυμο μυθιστόρημα του Τζακ Λόντον κι ακροβατεί στον χρόνο. Μεγάλος πρωταγωνιστής ο Λούκα Μαρινέλι που κέρδισε το Βραβείο Α΄ανδρικού ρόλου συμμετέχοντας στο Διεθνές Διαγωνιστικό στη Βενετία το 2019. Αυτός ακριβώς αποτελεί τον συνδετικό κρίκο του σινεμά των αδελφών Ταβιάνι ("Μία προσωπική ιστορία") με το έργο που έκανε πρεμιέρα στη Θεσσαλονίκη την Πέμπτη.

Μεταφερόμαστε στη Νάπολη. Ο Μάρτιν είναι ένας νεαρός άντρας με μεγάλα όνειρα. "Ζήτω η Πρωτομαγιά". Φιλότιμος, ηθικός, εργατικός. Από έντεκα ετών στη βιοπάλη, στα καράβια, στα ταξίδια. Ένα τυχαίο γεγονός θα τον φέρει στην αυλή μίας αριστοκρατικής οικογένειας. Εκεί θα γνωρίσει τον αληθινό έρωτα και θα αντιληφθεί την αξία της μόρφωσης. "Οι σπουδές εξαφανίζουν τη φτώχεια". Έχει χάσει όμως ένα κρίσιμο διάστημα. Παλεύει να αναπληρώσει τις χαμένες ώρες. Είναι αποφασισμένος να κερδίσει ένα σπουδαίο στοίχημα, μία υπόθεση ζωής. Ελάχιστοι μπορούν να κατανοήσουν το εγχείρημα. Αποτέλεσμα προστριβές και συγκρούσεις.

Η προσπάθειά του επίμονη, αγωνιώδης. Οι απογοητεύσεις κι οι πίκρες διαδοχικές. Η κλεψύδρα αδειάζει. Όταν όλα φαίνεται πως έχουν χαθεί ξεκινά η αντίστροφη μέτρηση. Το πρώτο μέρος είναι συναρπαστικό. Η αγάπη γίνεται πυξίδα κι όχημα για τη δημιουργία. Ο καπιταλισμός, ο σοσιαλισμός, ο ατομικισμός. Λεπτές ισορροπίες. Η κοινωνία βράζει, ωστόσο δυσκολεύεται να διεκδικήσει και να εκφραστεί. Της λείπει το μεγαλύτερο εφόδιο: Η καλή γνώση της ιστορίας και της τρέχουσας πραγματικότητας. "Αγωνίζονται μόνο για να αποκτούν νέα αφεντικά". Αντίθετα ο πρωταγωνιστής συλλαμβάνει την ουσία, τις ιδέες, τον νόμο της εξέλιξης και τη παντοδυναμία της φύσης έναντι της ηθικής.

Διαδρομή γεμάτη ματαιώσεις, εκπλήξεις κι ανατροπές. "Καλύτερα ζωντανός άστεγος, παρά πεθαμένος σκλάβος". Δε ξεχνά από που ξεκίνησε κι ειδικά την αδελφή του, αλλά νιώθει αδύναμος να ηγηθεί του αγώνα για ένα καλύτερο αύριο. Μία έμμεση βοήθεια κρατάει την ελπίδα ζωντανή. Η ταξική πάλη συνεχίζεται και θα συνεχιστεί, καθώς οι κοινωνικές ανισότητες εντείνονται. Ο ίδιος όμως είναι πλέον εγκλωβισμένος στις επιλογές και τα απωθημένα του. Ένα βαθύ υπαρξιακό φιλμ που δίνει την εντύπωση πως δε θα έχει happy end. Η αγωνία παραμένει στο κόκκινο μέχρι το λυτρωτικό φινάλε. 

Ένας νέος πασχίζει να αλλάξει την μοίρα του με κάθε πιθανό - αλλά κι ανορθόδοξο - τρόπο. Ευαισθητοποιεί και συγκινεί. Ο θεατής γίνεται υποστηρικτής του από το ναδίρ στο ζενίθ. Αυτή είναι όμως μονάχα η μία πλευρά του νομίσματος. Στην άλλη υπάρχουν κτήνη ικανά να κάψουν τον πλούτο των βιβλίων στον βωμό μίας αρρωστημένης ιδεολογίας. Η μουσική διαδραματίζει ρόλο επιταχυντή των εξελίξεων. Δεδομένα χανόμαστε σε μία άλλη εποχή, αλλά δεν είναι ξεκάθαρο ποια είναι αυτή. Ο σκηνοθέτης θολώνει τα νερά και πετυχαίνει να μας κρατά σε εγρήγορση. 

Το να φτάσεις στην κορυφή είναι ομολογουμένως δύσκολο. Ειδικά όταν δεν έχεις εξασφαλισμένα τα στοιχειώδη εχέγγυα. Το να διατηρηθείς όμως σε αυτήν είναι ένας πραγματικός άθλος. Απαιτεί συνέπεια και αφοσίωση. Οι πειρασμοί πολλοί κι ένα μόνο λάθος αρκεί για να διαλύσει σαν χάρτινο πύργο τους αγώνες μίας ολόκληρης ζωής. Η πίεση λυγίζει τον Μάρτιν. Εσχάτως κάνει τη σωστή επιλογή που τον οδηγεί στην ελευθερία. Τώρα έχοντας κλείσει όλους του τους λογαριασμούς είναι έτοιμος να χαθεί στο στοιχείο που τον γέννησε. Μη τη χάσετε ...