Οικειότητα: Μια σύγχρονη τυραννία

Με αφορμή το πρωτόγνωρο ξέσπασμα της πανδημίας, το 61^ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (5-15/11/2020) εμπνέεται από το προφητικό βιβλίο του διάσημου αμερικανού καθηγητή Ρίτσαρντ Σένετ, The fall of public man/ Η τυραννία της οικειότητας (εκδόσεις Νεφέλη) που γράφτηκε το 1977 και διερευνά την ανισορροπία δημόσιου και ιδιωτικού που σήμερα αποκτά νέες επίκαιρες διαστάσεις.

Το θέμα του φετινού Διεθνούς Διαγωνιστικού είναι «Οικειότητα: Μια σύγχρονη τυραννία». Μέσα από αυτό το πρίσμα βλέπουμε τις 12 ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού, οι οποίες αποτελούν, παράλληλα, την πρώτη ύλη για μια πρωτότυπη έκθεση νέων ελλήνων εικαστικών. Προτείνουμε έναν ανατρεπτικό τρόπο προσέγγισης του σινεμά, βλέποντας, ερμηνεύοντας, σχολιάζοντας τις ταινίες του Διαγωνιστικού τμήματος μέσα από ένα θέμα, ένα βιβλίο, μια ιδέα, παρμένη από μια άλλη τέχνη ή επιστήμη.

Με την πανδημία, τον αναγκαστικό εγκλεισμό και την υπερβολική χρήση των τεχνολογιών διασύνδεσης, η ανάγκη για μοίρασμα, για αλληλεγγύη, για επιστροφή του ανθρώπου στον δημόσιο χώρο γίνεται επιτακτική. Γι’ αυτόν τον λόγο εμπνευστήκαμε από το βιβλίο «Η τυραννία της οικειότητας», στο οποίο ο Σένετ σημειώνει ότι οι άνθρωποι δεν έρχονται αντιμέτωποι με την απομόνωση και την αποξένωση, αλλά βρίσκονται περισσότερο κοντά από ότι επιτρέπεται, γεγονός που εμποδίζει την ουσιαστική κοινωνική επαφή.

Το φαινόμενο αυτό έχει ενταθεί με την επικράτηση των social media και των τεχνολογιών διασύνδεσης που λειτουργούν επεκτατικά και απομακρύνουν το άτομο από τη δημόσια σφαίρα. Το έργο του Σένετ εκδόθηκε πολύ πριν από την εποχή του διαδικτύου, όμως όλα αυτά που αναφέρει αποκτούν σήμερα ιδιαίτερη βαρύτητα. Σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο, η σύγχρονη δυτική κοινωνία καλλιεργεί ένα ναρκισσιστικό πρότυπο που προωθεί την παθητικότητα και εμποδίζει το άτομο να συμμετάσχει ενεργά στον δημόσιο βίο. Μέσω της συνεχούς ενασχόλησης με το ιδιωτικό, οι αποστάσεις καταργούνται και οι άνθρωποι αντί να αναπτύσσουν υγιείς κοινωνικές σχέσεις, βιώνουν καταναγκαστικούς δεσμούς, με αποτέλεσμα η πλασματική αυτή οικειότητα να μοιάζει τυραννική. Η εγκατάλειψη του ναρκισσιστικού ιδιωτικού ανθρώπου δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Έχει γίνει κομμάτι της ζωής μας, της προσωπικότητάς μας. Ίσως, όμως, είναι η λύση για να επιστρέψουμε σε πιο αρμονικές σχέσεις, είτε διαπροσωπικές, είτε στο δημόσιο χώρο.

Επιλέξαμε φέτος τις 12 ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού, έχοντας στο μυαλό μας τις ιδέες που εκφράζονται μέσα από το βιβλίο του Σένετ. Οι ταινίες μάς αποκαλύπτονται, πέρα και πάνω από τα προφανή θέματά τους. Δεν έχει σημασία αν εκτυλίσσονται στη Γάζα, την Ιταλία ή τα σύνορα των ΗΠΑ με το Μεξικό. Η οικειότητα και η αποξένωση δεν έχουν γεωγραφία.

Οι ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού Προγράμματος διαγωνίζονται για

τα εξής βραβεία:

 

- Βραβείο Καλύτερης Ταινίας «Θόδωρος Αγγελόπουλος» (Χρυσός

Αλέξανδρος, συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο ύψους 15.000 ευρώ).

- Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής (Αργυρός Αλέξανδρος, συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο ύψους 8.000 ευρώ).

- Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής για την Καλύτερη Σκηνοθεσία

(Χάλκινος Αλέξανδρος). Ο Μεγάλος Χορηγός του Φεστιβάλ COSMOTE TV υποστηρίζει το βραβείο με χρηματικό έπαθλο 3.000 ευρώ.

- Βραβεία Ανδρικής και Γυναικείας Ερμηνείας.

-Βραβείο Καλλιτεχνικής Επίτευξης ή Σεναρίου.

Ανακαλύψτε τις ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού:

Η καρδιά μου δεν χτυπά ώσπου να της το ζητήσεις / My Heart Can’t Beat Unless You Tell It To του Τζόναθαν Κουάρτας (ΗΠΑ)

Η φροντίδα του Τόμας, του μικρότερου αδερφού τους, ο οποίος τρέφεται αποκλειστικά με ανθρώπινο αίμα, έχει οδηγήσει τον Ντουάιτ και την Τζέσι σε σύγκρουση. Τα πτώματα που αφήνουν πίσω τους, προκειμένου να κρατήσουν τον Τόμας στη ζωή, έχουν αρχίσει να στοιχειώνουν τον Ντουάιτ, που αναζητά απεγνωσμένα διαφυγή από αυτόν τον εφιαλτικό φαύλο κύκλο. Μια βαμπιρική αλληγορία για την οικογενειακή αγάπη που μπορεί να γίνει σαρκοβόρα, αλλά και για την ιερή ανάγκη της αποδοχής του μοιραίου και της απώλειας.

Προετοιμασίες για να είμαστε μαζί, άγνωστο πόσο / Preparations To Be Together For An Unknown Period Of Time της Λίλι Χόρβατ (Ουγγαρία)

Η Μάρτα, μια σαραντάχρονη νευροχειρουργός, εγκαταλείπει μια υποσχόμενη καριέρα στις ΗΠΑ για να σμίξει με τον έρωτα της ζωής της, στη Βουδαπέστη. Πολύ σύντομα, θα χάσει τη γη κάτω από τα πόδια της, βλέποντας την «αδελφή ψυχή» της να συμπεριφέρεται σαν να μην έχουν γνωριστεί ποτέ. Μπορεί άραγε ο έρωτας να συμβαδίσει με την πραγματικότητα ή τρέχει πίσω από τη δική του αλήθεια; Ένα οδοιπορικό στην αχαρτογράφητη ζώνη της επιθυμίας, που υπακούει μονάχα στους δικούς της νόμους. 

Xαρακτηριστικά γνωρίσματα / Identifying Features της Φερνάντα Βαλάντεζ (Μεξικό)

Ο Μιγκέλ έχει μόλις απελαθεί από τις ΗΠΑ και επιστρέφει στο Μεξικό, λαχταρώντας να ξαναδεί τη μητέρα του. Η Μαγκνταλένα αναζητεί τον γιο της, που εξαφανίστηκε ενώ προσπαθούσε να διασχίσει τα σύνορα. Οι δρόμοι των δύο ηρώων θα διασταυρωθούν, καθώς περιπλανώνται στις παραμεθόριες ερημιές, όπου βασιλεύουν η ανομία, η βία και η απόγνωση. Μια σύγχρονη οδύσσεια στα σύνορα Μεξικού κι Αμερικής στον ρυθμό ενός ψυχολογικού θρίλερ απόλυτα πολιτικού κι επίκαιρου που βρίσκει στόχο κατευθείαν στην καρδιά.

Σπείρε τον άνεμο / Sow the Wind του Ντανίλο Καπούτο (Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα)

Στα εικοσιένα της, η Νίνα, μια φοιτήτρια Γεωπονίας, εγκαταλείπει τη Ρώμη και επιστρέφει στην Απουλία. Η οικογένειά της, στο χείλος της καταστροφής, έχει εναποθέσει τις τελευταίες ελπίδες της στις κρατικές αποζημιώσεις για τα ετοιμοθάνατα υπεραιωνόβια ελαιόδεντρα της περιοχής. Η Νίνα αρνείται αυτή τη μοιρολατρική προσέγγιση και, οπλισμένη με μια σχεδόν θρησκευτική πίστη στις δυνάμεις της φύσης, ξεκινάει μια σταυροφορία για τη σωτηρία των δέντρων. Ένα μυσταγωγικό κράμα κοινωνικού ρεαλισμού και περιβαλλοντικού ακτιβισμού, που εξερευνά τα μυστικά που κρύβουν οι αρχέγονες παγανιστικές παραδόσεις.

Η νύχτα των βασιλιάδων / Night Of the Kings του Φιλίπ Λακότ (Γαλλία, Καναδάς, Ακτή Ελεφαντοστού)

Ένας νεαρός άνδρας περνά την πρώτη του νύχτα στην πιο άγρια φυλακή της Ακτής Ελεφαντοστού, έναν μικρόκοσμο με απαράβατα τελετουργικά και άγραφους νόμους. Καθώς το κόκκινο φεγγάρι ρίχνει το απόκοσμο φως του, είναι υποχρεωμένος να διηγηθεί ιστορίες στους συγκρατούμενούς του μέχρι την αυγή. Φέρνοντας στο νου τις <Χίλιες και μία νύχτες>, αυτό το παραισθησιογόνο και ονειρικό παραμύθι μεταμορφώνει τους αρχέγονους μύθους σε φυλαχτό που προστατεύει από τον θάνατο και μάς βυθίζει στο μυσταγωγικό σύμπαν μιας ολόκληρης ηπείρου.

Φαντάσματα στην Πόλη / Ghosts του Άζρα Ντενίς Οκιάι (Τουρκία, Γαλλία)

Στο κοντινό μέλλον, η Τουρκία βιώνει ένα ανεξήγητο ενεργειακό μπλακ άουτ, που πυροδοτεί βίαιες ταραχές. Τέσσερις χαρακτήρες, σαν περιπλανώμενα φαντάσματα, καθρεφτίζουν τις πολλαπλές όψεις μιας αποπροσανατολισμένης χώρας, που βρίσκεται στο χείλος της έκρηξης. Μέσα από συνεχή άλματα μπρος-πίσω στον χρόνο και σκηνές που επαναλαμβάνονται από διαφορετική οπτική γωνία, αυτός ο συναρπαστικός γρίφος σκιαγραφεί ένα πλέγμα από ακραίες αντιθέσεις και αντιφάσεις. Το πορτρέτο μιας κοινωνίας που βυθίζεται στο σκοτάδι, την ίδια στιγμή που εισπράττει υποσχέσεις για ένα θαυμαστό καινούργιο κόσμο λαμπερής ανάπτυξης.

Γάζα αγάπη μου / Gaza Mon Amour των Ταρζάν και Αράμπ Νασέρ (Παλαιστίνη, Γαλλία, Γερμανία, Πορτογαλία, Κατάρ)

Ο Ίσα, ένας εξηνταπεντάχρονος ψαράς στη Γάζα, είναι κρυφά ερωτευμένος με τη Σιχάμ. Πάνω που είναι έτοιμος να της εξομολογηθεί τα αισθήματά του, ένα αρχαίο άγαλμα του θεού Απόλλωνα πιάνεται στα δίχτυα του, μπλέκοντάς τον σε μπελάδες, καθώς η Χαμάς θέλει πάση θυσία να αποκτήσει τον πολύτιμο θησαυρό. Μια γλυκόπικρη και χαμηλόφωνη δραμεντί που περιβάλλει με τρυφερότητα τον αξιολάτρευτο πρωταγωνιστή της. Έναν αμετανόητο ρομαντικό που μάχεται για την αγάπη, αψηφώντας τα ηλικιακά στερεότυπα, την καταπίεση, τον συντηρητισμό.

Shorta των Άντερς ‘Ελχολμ Φρέντερικ, Λούις Χβιντ (Δανία)

Ένας έφηβος μετανάστης, που βρισκόταν υπό κράτηση από την αστυνομία, έχει πέσει σε κώμα κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες. Την ίδια στιγμή, δύο αστυνομικοί εκτελούν περιπολία ρουτίνας σε ένα κακόφημο γκέτο της Κοπεγχάγης. Όταν μαθευτεί ο θάνατος του νεαρού, η περιοχή θα μετατραπεί σε κόλαση, και οι δύο (αντι)ήρωες θα πρέπει να παλέψουν με νύχια και με δόντια για να βγουν ζωντανοί. Μια καταιγιστική περιπέτεια που αφήνει ένα αιχμηρό κοινωνικό σχόλιο, δίχως να καταφεύγει στον αφελή διδακτισμό και στους μονοκόμματους ορισμούς.

Μετέπειτα αγάπη / After Love του Αλίμ Καν (Ηνωμένο Βασίλειο)

Η Μέρι Χουσέιν, μια εξηντάχρονη γυναίκα που ζει στο Ντόβερ, είχε ασπαστεί το Ισλάμ όταν παντρεύτηκε τον Αχμέντ. Μετά τον αιφνίδιο θάνατό του, ανακαλύπτει πως ο σύζυγός της είχε μια άλλη, κρυφή ζωή, στην απέναντι πλευρά της Μάγχης. Κλονισμένη, σπεύδει στο Καλαί της Γαλλίας, αγωνιώντας να βρει το νήμα της αλήθειας. Ένα συγκινητικό δράμα που υφαίνει το πορτρέτο δύο γυναικών, για να αποτυπώσει τον βαθύ δεσμό που τις ενώνει, υπερβαίνοντας τα πολιτισμικά τείχη που υψώνονται μεταξύ τους.

Μήλα / Apples του Χρήστου Νίκου (Ελλάδα)

Μια αναπάντεχη επιδημία, που προκαλεί ξαφνική αμνησία στους ανθρώπους, βρίσκει τον Άρη, ένα άνδρα γύρω στα 40, να ακολουθεί ένα πρόγραμμα αποκατάστασης που έχει ειδικά σχεδιαστεί για να χτίσει ένας αμνησιακός μια καινούργια ζωή. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει καθημερινές αποστολές που είναι ηχογραφημένες από τους γιατρούς του. Μετά την ολοκλήρωση κάθε αποστολής, ο Άρης βγάζει μια φωτογραφία polaroid ως αποδεικτικό στοιχείο. Προσπαθώντας να δημιουργήσει μια νέα ζωή και αναμνήσεις θα συναντήσει την Άννα, μια γυναίκα που βρίσκεται στο ίδιο πρόγραμμα.

Kala Azar της Τζάνις Ραφαηλίδου (Ελλάδα)

Η τελετουργική επαγγελματική ρουτίνα ενός ζευγαριού, το οποίο αποτεφρώνει πτώματα ζώων, περισυλλέγοντάς τα είτε από τους ιδιοκτήτες τους είτε αφότου έχουν χτυπηθεί και εγκαταλειφθεί από διερχόμενα οχήματα, διαταράσσεται εξαιτίας ενός ατυχήματος που προκαλούν οι ίδιοι.

Digger του Τζώρτζη Γρηγοράκη

Ο Νικήτας, ζει αποτραβηγμένος στην κορυφή ενός ορεινού δάσους. Μια βιομηχανία επεκτείνεται επιθετικά διαταράσσοντας την άγρια φύση και απειλώντας τον. Η μεγαλύτερη απειλή όμως έρχεται με την ξαφνική άφιξη του γιου του, ο οποίος επιστρέφει για να διεκδικήσει το μερίδιο του κτήματος που κληρονόμησε μετά τον θάνατο της μητέρας του. Με φόντο μια κοινωνία σε ατμόσφαιρα εμφυλίου, οι δύο άνδρες συγκρούονται μετωπικά, με τη φύση ως τον μόνο παρατηρητή, σε αυτό το σύγχρονο γουέστερν.

Παράλληλα με τις 12 ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού, αναθέτουμε και φέτος σε 12 νέους έλληνες εικαστικούς να δουν ο καθένας από μια ταινία του Διαγωνιστικού και να φιλοτεχνήσουν ένα έργο εμπνευσμένο από αυτήν. Η έκθεση, η οποία πραγματοποιείται σε συνεργασία με τον Μητροπολιτικό Οργανισμό Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (ΜΟΜus), με την υποστήριξη του Outset Contemporary Art Fund Greece, επρόκειτο να παρουσιαστεί όπως κάθε χρόνο στο  MOMus - Πειραματικό Κέντρο Τεχνών (Αποθήκη Β1, Λιμάνι Θεσσαλονίκης). Mετά την υπαγωγή της περιφερειακής ενότητας Θεσσαλονίκης στο Επίπεδο 4 του Χάρτη Υγειονομικής Ασφάλειας και Προστασίας, η έκθεση θα πραγματοποιηθεί σε ανοιχτούς χώρους της Θεσσαλονίκης, όπως είχε προβλεφθεί.

Οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση είναι οι:

Ιλεάνα Αρναούτου

Μαρία Βαρελά

Ζωή Γαϊτανίδου

Πέτρος Ευσταθιάδης

Ιάσονας Καμπάνης

Βασίλης Καρούκ

Αριστείδης Λάππας

Ηλιοδώρα Μαργέλλου

Ιάσονας Μέγκουλας

Μαργαρίτα Μποφιλίου

Πάολα Παλαβίδη

Σοφία Ροζάκη

Στη διάρκεια της πανδημίας, ακόμα και η τέχνη καταναλώθηκε ιδιωτικά. Τώρα είναι απαραίτητο να επιστρέψει στο δημόσιο χώρο. Για αυτόν τον λόγο, τα έργα των 12 καλλιτεχνών θα εκτυπωθούν σε πολλαπλά αντίτυπα και θα τοποθετηθούν σε αναπάντεχους ανοιχτούς χώρους της Θεσσαλονίκης. Με αυτόν τον τρόπο, τα έργα θα συνομιλήσουν με το αστικό τοπίο, ενώ το κοινό θα έχει την ευκαιρία να τα απολαύσει, χωρίς συνωστισμό. Για πρώτη φορά, η έκθεση θα παρουσιαστεί, μετά την ολοκλήρωσή της στη Θεσσαλονίκη, και στην Αθήνα, στην The Project Gallery (Νορμανού 3, Μοναστηράκι).

filmfestival