Social Dilemma

 O κατασκοπευτικός καπιταλισμός είναι μία από τις βασικές μάστιγες της εποχής μας. Καθημερινά εκθέτουμε τους εαυτούς μας σε μία τεράστια βάση δεδομένων. Κάθε κίνησή μας στο Internet ισοδυναμεί με ένα αποτύπωμα στον φάκελό μας. "Η τεχνητή νοημοσύνη κυβερνά ήδη τον κόσμο" όπως μας πληροφορούν ο Νόα Χαράρι ("21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα) κι ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου ("άνθρωποι και ρομπότ"). Άκρως επίκαιρο επομένως το ντοκιμαντέρ "Κοινωνικό Δίλημμα" που εδώ και λίγες ημέρες φιλοξενείται στην πλατφόρμα του Netfix.

Βρισκόμαστε στο απόλυτο σταυροδρόμι. Περάσαμε από την εποχή της (υπερ)πληροφόρησης σε αυτήν της παραπληροφόρησης. Τα όρια λεπτά. Κοιτάς γύρω σου κι ο κόσμος οδεύει στην τρέλα. Δεν είναι μόνο η οικονομική κρίση, αλλά κυρίως η ηθική. Μία γενιά αναζητεί ταυτότητα. Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης έρχονται να συγκρουστούν σε ευθεία γραμμή, συντεταγμένα με την πνευματική υγεία. Και πίσω τους κρύβεται ο αόρατος εχθρός. Πιθανότατα ένας αλγόριθμός που εκπαιδεύτηκε να φτάσει μέχρι εσχάτων. Τι κι αν τα ποσοστά καταθλιπτικών νέων αυξάνονται, τι κι αν τα αντίστοιχα αυτοκτονιών τριπλασιάστηκαν;

Η κοινή γνώμη αποτελεί στη συντριπτική της πλειοψηφία πλέον μία εύπλαστη μάζα, έτοιμη να χειραγωγηθεί. Το παιχνίδι δεν είναι όμως μονάχα πολιτικό. Έχει ισχυρά επιχειρηματικό χαρακτήρα, καθώς τα συμφέροντα κι οι κολοσσοί ανά τον κόσμο επενδύουν τεράστια ποσά στη διαφήμιση. Καλή διαφήμιση είναι η στοχευμένη διαφήμιση. Οι νέοι γεννημένοι από το 1996 και μετά (Z generation) αποτελούν τα καλύτερα "πειραματόζωα". "Αν δεν πληρώνεις για το προϊόν, ΕΣΥ είσαι το προϊόν". Προσπαθούν διαρκώς να ωραιοποιήσουν τον εαυτό τους (Instagram, Snapchat), να ανοίξουν τεχνητούς διαύλους επικοινωνίας (Facebook, Whats App, Viber, εσχάτως Τik Tok) και συχνά βρίσκονται σε τέλμα, καθώς επενδύουν σε μία γυάλα που έχει κατασκευαστεί για να σπάσει.

Ο καπιταλισμός σε αυτή την έσχατη μορφή δημιουργεί πολιτισμό. Αν μπορεί να χαρακτηριστεί έτσι. Αυτόν του άγχους, της θλίψης, των ευάλωτων προσωπικοτήτων. Καλεί άπαντες να υιοθετήσουν ένα συγκεκριμένο lifestyle κι ευνοεί την ανάπτυξη ευτελών realities προς τέρψιν συμπλεγματικών προσωπικοτήτων που βρίσκονται και στις δύο όψεις της οθόνης. Δημιουργείται μία ψευδαίσθηση ευτυχίας. Η παρτίδα είναι όμως στημένη κι ΕΣΥ απλά ένα πιόνι της. Η τέχνη της πειθούς στα άκρα. Είναι απίστευτο με πόσο μεγάλη ευκολία μπορεί να αλλάξει συμπεριφορές και να διαμορφώσει απόψεις.

Αυτός ο κατήφορος, αυτή η κρίση εμπιστοσύνης όμως έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Στο κάδρο τίθενται η Δημοκρατία κι η Ελευθερία. Η πόλωση όπως μας έχει διδάξει η ιστορία αργά η γρήγορα οδηγεί σε πόλεμο. Εμφύλιο ή εθνικό. Λαοπλάνοι ρήτορες, δημαγωγοί προελαύνουν στον κόσμο. Ο λαός αναζητεί ελπίδα. Οι κοινωνίες καθημερινά διαβρώνονται κι αποσταθεροποιούνται. Εύλογα αναρωτιούνται οι άμεσα εμπλεκόμενοι: πώς είναι η δυνατόν η τεχνολογία να βγάζει το χειρότερό της πρόσωπο σε μία κοινωνία που καταρρέει;

Το θέμα παίρνει εύλογα υπαρξιακές διαστάσεις ("Don΄t survive"). Η Σοσάνα Ζούμποφ μας πληροφόρησε-προειδοποίησε ήδη ("Η εποχή του κατασκοπευτικού καπιταλισμού"). Η ουτοπία απέχει ελάχιστα από τη δυστοπία. Για να βρεθούν λύσεις, επιβάλλεται να αποδεχθούμε ότι υπάρχει πρόβλημα. Από εκεί να φτάσουμε στις ευαίσθητες χορδές τους, να τις αγγίξουμε και να αλλάξουμε διαδρομή. Απαιτεί κοινή βούληση, ξεσηκωμό και μεγάλους αγώνες. "Θα τα καταφέρουμε; Πρέπει" ...